«Чон мураш йодеш...»
КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО

«Чон мураш йодеш…»

«Арслан» лаштыкын тачысе унаже, Пошкырт кундемысе Калтаса  район Кокуш ялын шочшыжо Григорий Пашуткин шуматкечын 70 ийым тема.  Такшым тудо Кугу Отечественный сар деч варасе неле жапыште,  28 мартыште, шочын. Но ачаже йочам регистрироватлаш 8 апрельыште веле каен. Сандене ЗАГСыште шочмо кечым 8 апрельым ончыктеныт. «Сай пайремым арня палемдаш лиеш» калык ой тыште лач келшен толеш. Григорий Петровичат арня мучко саламлымашым налеш.

 Людмила пелашыже тудын чыным йӧратымыжым, шотан, чыла пашаште ӱшанле эҥертыш, лишыл еҥ-влаклан чыла ышташ ямде улмыжым да изи йоча гай чылалан куанен моштымыжым палемда.   Григорий Петрович ден пелашыжым эре пырля ужаш лиеш: театрыште, тӱрлӧ концертыште, «Эрвел марий» ансамбльын репетицийыштыже, Пошкырт кундемысе марий-влакын «Ош Виче» землячествыштын мероприятийлаштыже,  ечыгорныштат. 42 ий наре пырля илат. Мутланымышт гочат икте-весым пагалымышт да йӧратымышт шижалтеш. Кок шочшым ончен куштеныт, уныка-влакым вучен шуктеныт. Коктынат тыглай да мер илышыште чолга улыт, таза илыш йӱлам кучат. Вашлиймашкат нуно пырля тольыч.

— Григорий Петрович, пелашдан тыланда марлан каяш келшымыж деч ончыч лу ий вучаш логалын. Мо дене тендам Людмила савырен?

— Икымше ужмаштак чонем налын. 1965 ийыште Калтаса тӱвыра полатыште ыштыше-влак «Эрвий» ансамбль дене Башкир телевиденийыште выступатлаш ӱжыныт. Мый ансамбльын участникше лийынам. Еҥ ситен огыл, сандене тушко коштшо Галина Шабрукова Людмила йолташ ӱдыржымат ӱжын. Тудо тунам Йошкар-Оласе музыкальный училищыште тунемын. Репетицийыште палыме лийынна. А вара пырля автобус дене мӧҥгыш кудалыштынна. Тыгак икте-весылан серышым возгалаш, вашлияш тӱҥалынна. Тыге лу ий икте-весым тергенна, лектеш. Йӧратет гын, вучет. Людмилалан илыш пелаш лияш темлыше-влак шукын лийыныт, но тудо пеш серьезный ӱдыр ыле. Мый денемат палыме лияш кумылан-влак ыльч, но тыгай чоншижмашем  тудын деке гына лийын.

— Людмила тендан икте да ӱмыреш йӧратыме илыш пелаш, лектеш?

  — Йӧратыме айдемылан ӱшанле лийман. Тений 31 декабрьыште ушнымыланна 42  ий лиеш. Молан тиде кечым сайын шарнем? 1975 ийыште Йошкар-Олаште Сеҥымашын ХХХ идалыкше лӱмеш тӱвыра полатым почыныт. Йошкар-Ола администрацийыште тиде кечын тушто икмыняр самырык мужырым торжественно регистрироватлаш палемденыт. Ме ушнаш йодмашым пуышо тиде  22 мужыр коклаште лийынна. Людмила тунам культпросветучилищыште пашам ыштен. Тудын тӱшкагудыштыжо мыланна пӧлемым пуэныт. Туштак Денис ден Антон эргына-влак шочыныт.

— А Людмила огыл гын, Марий Элыш толыда ыле?

— Пошкырт кундемыште илыше марий-влак Марий кундемым рӱдылан шотлена. Радио денат тушто мо ышталтмым эскеренна. Тышке толмо эре шуын. Йӧратымаш кумылат мыйым Людмила деке Йошкар-Олаш конден. Тунам армий деч вара Томск кундемыште инженер-электриклан пашам ыштенам.

— Марий Эл, Йошкар-Ола тыланда ынде кокымшо шочмо верыш савырнен манаш лиеш?

— Шочмо вер семынак тудым йӧратена. Мӧнгӧ велыш каена гынат, тышке пӧртылмӧ шуэш. Тыште мемнан  пачерна, шочына, уныкана, лишыл еҥа-влак, йӧратыме паша…

— Пелашда ӱмыржо мучко мураш туныктен. Ойлымыж почеш, Те оперыште мурышашлык сай йӱкан улыда, тудо «юмын пуымо пӧлек» семын акла. Сайын куштеда, гармонь денат шоктеда. А молан творческий корным огыл ойырен налында, инженер лийында?

 — Математике ден физикым изинек йӧратенам. Мураш-кушташ 8-ше классыште  кумылаҥынам. Тунам школыш руш йылме да литературым туныкташ Сергей Исиметович Исиметов толын. Калтаса школын тунемшыже-влак гыч «Эрвий» ансамбльым чумырен. Кугу хор лийын. Варажым Исиметовлан Марий Эл тӱвыран сулло пашаеҥже чап лӱмымат пуэныт. Школ деч вара Озаҥ университетыш мехмат специальность дене тунемаш пураш каенам, но окса шотышто нелылыклан верч мӧҥгеш пӧртылынам. Ялыште окса шотышто нелын илымат серезный пашам ойырен налаш кумылаҥден. Пӧртылмеке, школым ший медаль дене пытарымылан кӧра мыйым Кырпинский школыш физик ден черченийым туныкташ колтышт. Ик ий гыч Уфасе кугыжаныш педагогический институтыш физико-математический факультетыш тунемаш пурышым. Тӱҥ специальность тунемме дене пырля мер пашаште чолга лийынам, баян дене шокташ, мураш тунемаш, хорыш коштынам, спортышто сеҥымашем лийын. Чыла тиде пеленам ӱмыр мучко каен.

Пырля Мефодий Петров йолташем тунемын. Варажым тудо 50 наре марий мурым возен. Чаманен каласыман, 60 ияш илыш гыч каен.  Стройотрядыште ма, практикыште эре художественный самодеятельностьыште участватлыме, калыкым куандарыме.  Институт деч вара Калтаса школыш пашаш колтышт, вара армийыш нальыч. Пермский областьысе Кизел олаште службым эртенам. Художественный самодеятельностьышто участвоватленам. Ик смотр-конкурсышто ротына икымше верыш лектын, сандене мыйым Пермьыш дивизийын вокально-иструментальный ансамбльышкыже пурышашлан тергымашке колтеныт. Шкемын часть гыч визытын миенна, мыйым гына налыныт.  Ансамбльыште мураш йодынам, но мыйым кушташ шогалтеныт. Тушто  кок тылзе жапыште 8 килограммым кудалтенам, туге кажне кечын репетицийым эртареныт. Но тидыже мыланем кап-кылым сай формыш кондаш полшен.  Ме тӱрлӧ калыкын куштымашыштым куштенна. Йодмем почеш эсогыл марий куштымашымат шындыме. Службо деч вара тушан кодаш, партийыш пураш темленыт, но мый тореш лийынам.

А творческий шӱлыш шотышо мемнан Пашуткинмыт  тукымышто шукын музыкальный шинчымашан улыт, авам ден изамат сайын муреныт. Пелашемат хорын дирижержылан тунем лектын. Проектировщикын пашаже мылам моткоч келша, но чон садак мураш йодеш.

Йошкар-Ола Тендам кузе вашлийын?

— Ончыч «Татсельхозтехпроект» проект институтын марий  филиалышкыже инженер-электриклан колтышт. Тыгак республикысе промышленный ден ялозанлык предприятийлаште энергоснабжений проекторованийым шымлаш тӱҥалынам. Кок ий гыч «Биопром» заводыш паша пуренам, вара тӱҥ энергетикын пӧлкашкыже инженер-конструкторлан кусненам. Сай пашалан, мер, спорт илышыште, художественный самодеятельностьышто чолга лиймемлан кум пӧлеман пачерым пуэныт.

— Пелашдан каласкалымыж гыч шке жапыштыже «Мариэнерго» ОАО-н конструктор бюроштыжо ыштыме годым, Марий республикылан веле огыл, Российысе ятыр регионлан сай проектым ыштенда.

— Тудо саманыште заводышто неле лиймеке, ончыч «Гипрокоммунстрой»организацийыш, вара «Мариэнергош» кусненам. А проект бюро районласе электрический сетьлам шупшмо дене кылдалтше заказ-влакым  шуктен.  Уло республикым коштын саврненам, манаш лиеш. Республикын заказше пытымеке, Юл кундемын моло регионжо дене кылдалтше заказ-влакым шукташ логалын.Ты организаций гычак 66 ияш сулен налме канышыш каенам

— Икшывыда-влак тендан гаяк творческий шӱлышан улыт?

— Денис ден Антон веле огыл, кок уныканат музыкальный шинчымашым налыныт да налыт. Эрге-влак тӱрлӧ  семӱзгар дене шоктат. Но варажым серьезный технический профессийым ойыреныт да пашам ыштат. Тыште творческий пашаеҥ-влакын изи пашадарыштат шке рольжым модын.    

Коктынат сулен налме канышыште улыда гынат, мер илышыште чолгалыкдам палемдыман. Яра годым мом ыштеда?

— Пелашем «Эрвел марий» ансамбльыште хормейстерлан ышта. Сандене вуйлатыше-влакын йодмышт почеш южгунам концертлаште мурем. «Ош виче» землячествын пашаштыже участвоватлена, Людмила тудын правлений членже.  Коктынат пӱртӱсыш лектын котшташ, емыж-саскам погаш йӧртена. Шкенан садна уке, но йолташ-влаклан кумылын полшаш коштына. Шочмо велыш, вес элыш унала, канаш коштына. Кажне ийын Уфаш пырля тунемме йолташ-влакын вашлиймашкышт эре ӱжыт. Кызытат спорт дене кылым кучена. Тидыже тазалыкым пеҥгыдемдаш полша.

— Те таза илыш йӱлам кучышо еш улыда…

— Ме кеч-могай пайремым кочывӱд деч поснат пеш веселан, мурен-куштен  эртарен кертына. Лишыл еҥна-влакат тыгай улмынам палат.

Вате-марий кокласе кыл лушка гын, ойырлаш кӱлеш мо?

— Тидын нерген шуко ойлаш лиеш. Но ойырлымо деч ончыч икте-весым умылаш тыршыман. Шукыжо ешыште лач ӱдырамаш ден кылдалтын. Марийжын кумылжым шижын, койын моштышаш, мунло лийшаш. А самырык ӱдыр-влакын тидыже шагалрак. Ешыштак нуным ончыкыжым еш дене илаш туныктыман.  

Светлана Носова .

Снимкылаште: Людмила ден Григорий Паштукинмыт.

Д.Речкинын фотожо.

 

Опубликовать в Одноклассники