Георгий Калитов эрвел марий-влак кокла гыч лекше уста сӱретче, туныктышо, историк, писатель семын калыкыште палыме лийын. «Марий Эл» газетыштат тудын «Черемис пикшын умдыжо» ойыртемалтше книгаже марла-рушла савыкталтын. «Ава», «Жертвоприношение Аркуруку» книгаже-шамычланат редакций ош тӱням ужаш полшен. Башкортостанын калык сӱретчыжын, тыгак Башкир АССР-ысе тӱвыран сулло пашаеҥжын тӱрлӧ кӱкшытан сеҥымашыже ятыр лийын. Шке кундемыштыже Яныш Ялкайн лӱмеш премий денат палемдалтын. «Лучшие люди России. Наука. Культура» энциклопедийын медальжымат тудлан кучыктеныт. Башкортостан Республикын Салават Юлаев лӱмеш кугыжаныш премийжымат сулен. Сӱрет пашаже-влак Россий, тӱнямбал кӱкшытыштат ончыкталтыныт, частный коллекцийлашкат кусненыт. Марий калыклан ыштен кодымо ик эн кугу надырже семын, очыни, «Марий мифологий» паша циклжым ончыктыман. Тудо моткоч ойыртемалтше, шонкалаш таратыше, ӧрыктарыше да кумылаҥдыше…
Кодшо шуматкечын Марий форум эртыме жапыште Республикысе мер-политике рӱдерыште тудын творчествыж дене палдарыше ончер почылтын. Тудым Калитовын Йошкар-Олаште илыше, ятыр ий келшыме йолташыже-влак – «Марий Эл» газетын тӱҥ редакторжо Александр Абдулов ден Россий Федерацийын сулло сӱретчыже Иван Ямбердов – организоватленыт. А Калитовын пашаже-влакым Йошкар-Олаш тудын шольыжо Сергей конден.
2021 ий ноябрьыште тиде уста еҥ илыш гыч каен. 1952 ий 7 сентябрьыште Балтач район Ӱлыл Йыванай ялште шочын. Пӱрымаш тыге савыралын, шольыж дене, индеш ийым темымеке, йоча пӧртыш логалын. А кандаш класс деч вара Георгий, ик ий пу гыч пӱчкедышлан ыштымеке, Уфасе сымыкыш училищын художественный пӧлкашыже тунемаш пурен. Тыгак сӱретче семын творческий корныжо тӱҥалын.
1995 ий гыч тудо Россий сӱретче-влак ушемын членже лийын. Шке пашажым моткоч йӧратен, шинчымашыжым эре пойдарен, мастарлыкшым куштен. Изобразительный сымыктышын тӱрлӧ жанрыштыже шкенжым терген. Шке шочмо калыкшын ойыртемжым, тӱвыражым, илыш умылымашыжым, шижмашыжым шке пашаж гоч почын пуаш тыршен.
Сергей шольыжын ойлымыж почеш, тудо шке калыкшым моткоч йӧратен да пагален. Ятыр пашажым тудлан пӧлеклен, эре ала-мом уым кычалын. «Тудын организаторский койышыжо начаррак лийын гынат, йырже кеч-могай пашам ворандарен колтен кертше йолташыже-влак лийыныт», –- каласыш Сергей Калитов.
Театр сценылык декорацийланат шуко сӱретлен. Башкир кугыжаныш курчак театр дене кылже пеҥгыде лийын. Башкир кугыжаныш опер да балет театрын зрительный залжын тувырашыжым сылнештарыме пашажым тачат кӱкшын аклат. Сӱретше-влак Башкортостанысе чыла гаяк тоштерыште, Марий Элысе изобразительный сымыктыш, тыгак калыкле тоштерлаште улыт. Башкортостанысе, Марий Элысе президент-влакын портетыштымат сӱретлаш йодмашым шуктен.
Георгий Калитов Пошкырт кундемысе марий мер илышыштат чолга лийын. Уфасе сымыктыш училищыште туныктымыж годым шуко самырык сӱретчылан профессионал семын кушкаш полшен.
Тудын ик интервьюштыжо каласыме шонымашыжым шарналтыме шуэш: «Тыглай илашат – тиде пиал. Эшежым мый пиалан билетым шупшын луктынам, поездын «Искусство» лӱман вагонышкыжо шинчынам да кудалам мый ты илышыште лӱмлӧ сӱретче, артист, писатель-влак дене пырля. Кудалам да кайфоватлем. Тек плацкартыште, лукышто шогем гынат, тӱҥжӧ – мый тыгай чапле компанийыште кудалам».
Марий улмыж денат кугешнен, шочмо калыкшылан ыштен кодымо суапшымат палемдыманак. Волжский булгарийысе марий-влак нерген книгасе очеркше-влакымак налаш. Йошкар-Олаште Башкортостанысе марий сӱретче-влакын ончержымат ик гана веле огыл организоватлен. Кок марий погынын участникшат лийын. Мишканыште Историй да эртык рӱдерым почмо верчат тыршен. Тудынак суапше – «Ший кандыра» марий куштымаш фестивальым эртараш тӱҥалмаш. Шонымыжо семын тудым ЮНЭСКОН тӱвыра поянлыкше радамыш пуртен шуктен огыл. «Мый колем гынат, шке илышемлан намыс огыл, кугезе-влак ончылно уло молан мутым кучаш», – каласен тудо ик интервьюштыжо. Марий-влакын ончыкылыкшо нерген тургыжланенак, тудо лач книга-влакым возаш тӱҥалын. Угыч толшо тукым-влак, книгам налын, марий-влакын могай лиймышт нерген пален налышт манын шонен. Ончер почмашке толшо уна-влакын ойлымыштат тидым пеҥгыдемден.
Светлана Носова
Снимкылаште: В.Калитовын ончержым почмо годым.
М.Скобелевын фотожо.
