24 апрельыште Республикысе марий тӱвыра рӱдер «Ший талешке» шинчымаш шанче конференцийым эртарен. Тушко толшо тунемше да туныктышо-влакым Марий Элын тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министерствын пӧлка вуйлатышыже Михаил Чемышев, Марий тӱвыра рӱдерын директоржо Василий Петров саламленыт.
Участник-влак ямдылыме пашаштым кок номинацийыште аклаш луктыныт.
«Кызытсе талешке мемнан коклаште»
Кызытсе самырык тукым пуламыр жапыште кушкеш. Тачысе рвезыеҥ деч «Кӧм тый талешкылан шотлет?» манын йод, чылан огыл гынат, ятыр шукынжо Украинысе специальный военный операцийыште лийше сарзе-влакын лӱмыштым каласат. Нунышт шинча ончылнынак улыт: ачашт, изашт, чӱчӱшт, пошкудышт…
Медведево районысо Руш Кукмарий кыдалаш школын тунемшыже Даниил Мамаевын школ коридор дене эртен кайымыж годым шинчажлан пырдыжыште кечыше «Ими гордится Россия» стенд пернен. Кӧмыт улыт? Могай подвигым ыштеныт? Йодыш почеш йодыш лектын. Тыге туныктышыжо-влак С.В.Белова ден Г.Г.Иванован полшымышт дене шымлымаш пашам тӱҥалын. Руш Кукмарий кундем гыч СВО-што кредалше Андрей Жуков, Константин Баранов, Анатолий Юшков, Андрей Эрсиков, Никита Павлов, Евгений Уткин, Сергей Мельник нерген поян материалым чумыреныт.
И.С.Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжын калыкле сымыктыш гимназийын тунемшыже Мария Петухова талешкылан ачажым Алексей Леонидовичым шотла. Кызыт ачаже – Украин мландыште, Мария тудын пӧртылмыжым шӱм вургыж вуча. Вуча веле огыл, шкежат сеҥымашым лишемдаш полша: маскировочный сетьым пидмашке, гуманитар полышым погымашке ушна. М.Петухован пашаже (туныктышо – Э.В.Петрова) 1-ше вер дене палемдалтын.
Шочмо элнам аралыше да тудын верч ужар вуйжым пыштыше марий патыр, Российын спорт мастерже, Мужество орден дене наградитлалтше, «Спартак» позывной дене палыме Иван Денисов нерген Йошкар-Оласе 14-ше №-ан гимназийын тунемшыже-влак Тимур Федоров, Анастасия Федорова да Елена Романова туныктышышт Э.Н.Дмитриеван вуйлатымыж почеш пеш сай презентацийым ямдыленыт. Курымашлык историй документ! Геройын аваже, Марий Элын сулло артисткыже Татьяна Яковлевна, эргыжым чапландарымыштлан тауштен, эсогыл пӧлекым колтен.
Морко район Эҥерсола школын выпускникышт, Украин мландыште шке порысыштым шуктышо Эдуард Романов, Василий Соколов, Александр Степанов, Дмитрий Григорьев ден Вениамин Григорьев, Алексей Семенов, Дмитрий ден Денис Максимовмыт, Илья Игнатьев, Алексей Левашов, Андрей Николаев нерген автобиографий сынан презентаций, илен-толын, шарнымаш книган негызше лийын кертеш. Тыгай кугу пашам Виктория Краснова (туныктышо – Н.В.Анисимова) шуктен.
Волжский районысо Памар кыдалаш школышто марий йылмым да ИКН-ым туныктышо Н.И. Яковлева ты районынак Олыкъял уныка Алексей Филипповым Совет Ушем Герой Зинон Прохоров, Россий Герой Валерий Иванов (коктынат ты кундем гыч улыт) дене тӧр шында. Ужыда, ик радамыште – тӱрлӧ тукым гыч лекше талешкына-влак!
Тиде номинацийыштак Морко район Унчо школын тунемшыже Андрей Иванов (туныктышыжо – Р.Н.Петрова) шӱм-чонеш кодшо кочо да тулан Афганистан сарыште интернациональный порысыжым шуктышо ачаже нерген радамлен.
«Айдемым паша сӧрастара» лӱман шымлымашыштыже Родин Небогатиков (У Торъял район, Токтарсола школ) мер пашаште шуко надырым пыштыше, тӱшка калык пашаште чолгалыкым ончыктышо В.Н. Мосоловын илыш корныжым нергелен. Советский район Кодам школын туныктышыжо З.А.Беляеван выступленийжат шкешотан ыле.
«Еш – мыйын эҥертышем»
Еш идалыклан пӧлеклалтше тиде номинацийыште выступатлыше-влакым мый моткоч куанен, кугешнен колыштын шинченам. Мутлан, кузе от куане Медведево район У Арбан кыдалаш школын изи тунемшыже Драгояр Янаевын кугезе Чапин тукымжо нерген тыге келгын, оҥайын каласкалымыжлан? Марий баснописец Микайын да икымше искусствоведений доктор О.М.Герасимовын вӱр уныкашт. Шкежат тыге яндарын кутыра! Китай йылме дене почеламутым лудын онычыктен.
Тений Россий президент В.Путинын указше почеш «Героиня-ава» лӱмым налше Наталия Леонидовна Васильеван ешыштыже кушшо 16 йочаж кокла гыч Ульяна Афанасьева ден Анна Васильева келшен, ваш-ваш полшен илымышт нерген палдареныт. «Мыйын ешем – мыйын пиалем» – тыге лӱмден шке шымлымаш пашажым Советский район Ӱшнур школын тунемшыже Артемий Моисеев (туныктышыжо – З.А.Волкова). Нунын ешыштышт ныл йоча: Данимир, Дарья, Есения да Артемий – кушкеш. Чыланат моткоч марий шӱлышан улыт.
Илышын шере-кочыжым 52 ий лош пайлыше туныктышо мужыр Л.И. ден Г.П. Павловмытын паша пиалыштым ӱдырышт, Советский район Кугу Ӧрша школын туныктышо Р.Г.Антропова почеламут гоч почын пуэн.
Йошкар-Оласе 14-ше №-ан гимназий гыч Эсмеральда ден Элеонора Александровамыт (туныктышыт – В.С.Михеева) тыгай иктешлымашке шуыныт: еш йочам шке жапыштыже туныктен да тудлан полшен шога гын, тудо ушан-шотан, тӱрлӧ могырымат талантан кушкеш.
– Пеш кугу пашам шуктеда. Тиде моткоч суапле да кӱлешан сомыл. Но шымлымашда почеш выступленийым ыштымыда деч ончыч исторический факт, дате, лӱм-влакым пачаш-пачаш тергыза. Интернетлан гына ида ӱшане. Кок-кум справочникыш ончалза, архив документым шергалза, – йоча-влаклан тыгайрак тыланымашым каласен жюри еҥ, РФ кыдалаш профессионал образованийын почётан пашаеҥже, краевед А.М.Кленов.
Л.СЕМЕНОВА
Авторын фотожо
