Южо еҥын шке гыч черкым нӧлтымӧ нерген уверым колын, эре ӧрам ыле: Юмылан ӱшанышт илышын тӧрсыржым эртымышт гоч тыге чот пеҥгыдем шуын, очыни. А теве кӱсотым шкетын тӱзаташ тӱҥалме нерген колалтын огыл ыле. Татарстан Республик гыч самырык онаеҥ Валерий Репинович Галиев дене лишкырак палыме лиймеке, тудын илыш корныштыжо тыгай пагытым эртымыж нерген рашеме. Моткоч марий шӱлышан, нылле ийым эртыше пӧръеҥ пӱртӱс юмылан ӱшан дене ила да калыкна верч кумалын шога. Пелашыж дене кум ӱдыр икшывым ончен куштат. Кумытшыланат мотор, чылт марий лӱм-влакым пуэныт: Илавий, Юлавий, Сайвика. Шукерте огыл Параньга район Тошкемнур отышто эртыше кумалтышыш Валерий Галиевымат пелешташ ӱжыныт ыле.
– Валерий, шкеже кушто шочын-кушкында?
– Татарстан Республик Актаныш район Йӱштӧ Памаш ял гыч улам. Школ деч вара Мензелинск олаште зоотехниклан тунем лектынам. Оксам ышташ манын, ял гыч Набережные Челны олаш каенам. Изишлан гына каем шонышым, но оласе илыш шупшылын.
– Юмылан пелешташ самырыкак тӱҥалында лектеш?
– Кандашымше классыште чот черланенам ыле. Врач-влак диагнозым шынден кертын огытыл. Озаҥыштат эмлалташ логалын. Авам нимом ышташ ӧрын да ялысе шӱведыше кувавай деке каен. Садыже эргыдан больнице чер огыл манын да мыйым эмлымвер гыч налын толаш шӱден. Авам тыгак ыштен. Шӱведыше кувавает деке наҥгаен. Ту кечынак мый сайын маленам. А омо дене ош пондашан, ош вургемым чийыше илалше еҥым ужынам. Садет омышто мыланем марий-влакын кумалме верыш вич куэм шындаш кӱштен. Вес кечынже шӱведышет мый дечем могай омым ужмо нерген каласкалаш йодын. Мом ужмем нерген ойлен пуэнам. Ӱдырамаш омышто онаеҥын кӱштымыжым шукташак кӱштен. Мыят, шуко шонкалыде, чодыраш каен, вич куэм кӱнчен конденам да ял воктенысе тошто отын олмышкыжо шынденам. Вес ийынже иланеныт укем ончалаш миенам. Визыт гыч лач иктыже гына тырлен. Варажым, илен-толын, эре шонен коштынам: визыт гыч иктыже – тиде мыйын илышем, тыгак тырлен лектынам. Саде куваваят тыгак умылтарен да «ынде тылат тушко кумалаш кошташ кӱлеш» манын тыланен. А мыйын шындыме куэ кызыт отысо онапуш савырнен.
– Тугеже шкаланда шке отым почында?
– Туге лектеш дыр. Тушто тошто кумалме верын олмыжо гына лийын. Эшежым кумдыкшат кажне ийын изем толын, мландым куралын шогеныт. Мучашлан лунчыргышо ик пушеҥге гына шоген. Мыйын тушко икымше пушенгым шындымеке, верысе школ тунемше ден туныктышо-шамыч, ял калык ты пашаш ушненыт. Кызыт ото верысе калыкын жаплыме верышкыже савырнен.
Ом пале дыр молан, тулеч вара шошо-кеҥеж, кеҥеж ден шыже коклаште йолем отыш шкак наҥгая. Икымше гана тӱшкан 2010 ийыште тушто кумалме. Тылеч вара кажне ийын ныл гана кумалтышым эртарена: шошым – Шелык, Агавайрем, кеҥежым – кӱсо да шыжым. Тиде мемнан ялыште гына, эше кундемысе моло ялышкат пелешташ ӱжыт. Карт-влак уке огытыл, тунемыт, но утларакше мыйымак ӱжыт. «Тый дечет посна нигузе ок лий» маныт.
– Набережные Челны олаштыже могай пашам ыштеда?
– Кызыт «Колос» кочкыш сату складыште кугурак заведующийлан ыштем. Тӱрлӧ шӱрашым, макароным, шикарым (сакыр – авт.) монь кевытлаш колтедена. Анна пелашемымат туштак вашлийынам, ешым чумыренна, сандене ты ола лишыл лийын. Ынде кум чечен ӱдыр икшывынат улыт. Моторын гына илена теве тыге.
– Кум ӱдырландат чылт марий лӱм-влакым пуэнда вет?
– Чын, Илавий, Юлавий, Сайвика нуно улыт.
– Марий Элышкат кумалаш ӱжыт гын, тугеже мемнан республикысе онаеҥ-влак коклаштат пагалымашым сулен шуктенда?
– Шукертак ӱжыт, но мый пашалан кӧрат шонымо семын толын кертын омыл. Эшежым шке велнат кумалын кошташ логалеш. А тышке толаш ончылгоч мутланен келшыме да паша графикем келыштарен кертынам. Юмо корным пуэн, лектеш. Лишыл жапыште шкенан дене кум районым ушышо шыже кумалтышым эртарнена да тургымым петырена. Вара шошо марте ото-влакым огына тарвате.
– Пелештыме шомак кажне онаеҥ деке тӱрлӧ семын толеш. Тендан тиде кузе лийын?
– Эн ончычшо 2010 ийыште кумалтышым эртараш погынымо деч ончыч мемнан велне пагалыме айдеме – Олег Третьяков – деч тунемынам. Но вет айдеме илаш шона гын, тудо эре улан тунемнеже. Мыйынат тыгай кумыл лийын. Йошкар-Олаште онаеҥ-влакым ямдылыме курсым почыныт ыле. Кокымшо тӱшкаш мыят ушненам. Василий Фёдорович Смирнов экзаменым приниматлен. Варажым Советский районысо отышто Герман Милютин шке пеленже онаеҥ семын онапу ончылно пелешташ шогалтен. Тудын мокталтымыжым кӱкшӧ ак семын шотлем.
Снимкыште: В.Галиев
Авторын фотожо.
