Мучаш. Тӱҥалтышыже31-ше №-ан газетыште
Моткочак илымем шуэш…
«Проститлыза, эргыдам арален коден кертын огынал…»
– Командиржын ойлымыж почеш, шольымын БТР-же эн ончылно кудалын. Тушто 11 еҥ лийын, – палдарыш Анжела акаже. – Сергей – наводчик. Тулым шке ӱмбакышт налыныт. «Миномёт гыч лӱйкалыме деч кок шагат вара иже утараш пурен кертынна. Тунамжат кок салтакым гына луктын шуктенна, уэш миномёт дене лӱйкалаш тӱҥалыныт. Варажым чылан, эсогыл БТР-ге мланде дене леведалтыныт… Сергей ден эше ик салтакым Ростовыш госпитальыш колтенна. Проститлыза… эргыдам арален коден кертын огынал, чот нелын сусырген. Тиде Васильевка населённый пункт кундемыште лийын», – мане командирже.
– Тыге мӧҥгыш цинк колоткам конден пуртышт, кугу яшлыкым… Кудывечыштак почыктенам. Кеч-могай лийже, садак ужмем шуэш, ончалам манынам. Почыч… Таза капкылан, 85 килограмм нелытан патыр деч йочан кидше гай кидвургыжо кодын… Эргым, Серёжикем… Чыла тичмаш… Вуйжо шеҥгечын чот сусырген, каскыжат чот локтылалтын… Тылеч вара шоналтет: мом кочкыныт да кузе иленыт, – аван чурийже мучко шинчавӱд йога да йога…
Зинаида Аркадьевна ӱстембаке удостоверенийым луктын пыштыш да мане: «Теве эргымже – боевой действийын ветеранже. Чечняштат служитлен. Кум ийыште икмыняр гана миен толын. Южгунам кок-кум тылзе лийыныт, южгунам – пел ий дене. Командирже-влакын ойлымышт почеш, туштат эреак ончыл радамыште лияш тыршен. «Авай, чылаштым благословитлен колтат, а тый пурен ит керт маньыч, кугу конкурсым эртышым, пурен кертым вет», – спецназыш ойыралтмекше куанен мане тунам. Пеш чытамсыр, шонымыжым шукташак тыршыше ыле, наградыжат шуко. Мыйже контракт почеш служитлымыжлан тореш улам ыле».
Картычкым ончалын, иктаж мутым пелештем…
Варажым пале лие: Сергей Тимоев – «Краповый беретын» озаже. Тудымат тыглай налаш ок лий… Кугу конкурсым эртыман. Тыгак ветеран-влакын «Боевое братство» всероссийский мер организацийыштыжат шоген. Тудым чылан пагаленыт. Чыла шотыштат ӱшанле айдеме лийын.
Ончыл пӧлемыште ӱстембалан келыштарыме эргыжын фотожо воктене чӱктымӧ сорта самырык еҥын ӱмыр лугыч лиймыжым шарныкта. Ӱстел воктене кужурак тыртыш светильник гай ош наста шога. «Тиде светильник-брам тояш толмекыже, келшыме ӱдыржӧ кондыш. Шочмо кечыжлан ончылгочак пӧлекым налын улмаш… «Сӧренам да конденам», – мане тудо.
– Картычкым ончалын, иктаж мутым пелештен каем, мутланем, пуйто пеленем…» – эргыжын фотожым тӧрлатышыжла мане Зинаида Аркадьевна.
Ава шӱм шортеш… Ты сусыр ӱмырешлан пелен. Тыгай годым чын мутым муашат неле, мом ойлашат ӧрат веле… Ме патыр-шамыч ончылно вуйнам савена. Тек нунын лӱмышт ок мондалт, ӱмырешлан шарнымашеш кодеш.
Зинаида Аркадьевна ден Евгений Петрович Тимоевмытлан тау, вет шкеныштын кум йоча деч посна (ик эрге, кок ӱдыр) шым йочам ончаш налыныт. Кумытшым йол ӱмбаке шогалтеныт гын, нылытын эше школыш коштыт. Тек пеҥгыде еш умбакыжат икоян лиеш.
Иктым ойлымо шуэш: спецоперацийыш кайыше-влак, тек суксо тендам арала, кузе мӧҥгӧ гыч таза каенда, тугак илыше, таза пӧртылза… Юмым сӧрвалена, патырна-влак, илыше пӧртылза.
Сергей Тимоевын ротыжо Украиныште эртыше спецоперацийыште боевой задачым шуктымыж годым населённый пункт-влак кокла гыч иктыжым, Васильевка кундемым, украин националист-шамыч деч утарымаште кредалын. Индеш салтак ӱмыр лугыч лийын.
Сергейым колымыж деч вара Мужество орден дене палемдышаш улыт.
Мыняр шарнат, тунар илат…
– Ӱшанымыла ок чуч: Сергей йолташна пеленна уке. Сергей шольым нерген поро шарнымаш веле кодеш. Озаҥ оласе спецназын 26-шо отделыштыже контрактым эртымыж годым ятыр гана паша дене вашлияш, пырля командировкыш лекташ логалын. Шуктымо пашана куштылгыжак лийын огыл. Садлан икте-весынам кертме семын кумылаҥден шогенна. Кеч-кӧ кеч-мом ойлыжо, но тыгай айдемым армийыште веле вашлият. Пырля малет, пырля ик кӱмыж гыч кочкат, шонымашет дене палдарет, икте-весылан полшет. Пырля служитлыше-шамычат мемнам пагаленыт. Командировкышто гын кылна эшеат пеҥгыдемын. Сергей БТР-ыште наводчик ыле. Шарнем, Кавказ курыкышто чыла вере миен от шу, тудо техникым оролаш кодын. Ме йолын каенна иктаж лу кечылан, задачым шукташ. Ӱмырешлан шарнаш кодеш: ме мӧҥгеш толына, а тудо мемнам шокшо чайым шолтен вашлийын, сгущенкым, печеньым ямдылен… Кушеч муын?.. Чыла вере чолга, полшаш ямде, поро лийын. Командират чот пагален. Тетла нигунам икте-весым огына уж, пырля огына лий… А вет уло мом шарналташ, кудыжым лач коктын гына палена… Эше иктым шарнем. Пытартыш командировкыш лекмеке, курык коклаш куржталаш тарваненна. Сергей ончыко куржын колтыш – коклаштына кужу шудо, а тушеч кишке пуйто тӧршталтен лекте… Ала тиде иктаж пале лийын?.. Кӧ пала, – шарналтен ойла боевой йолташыже А.Николаев.
– Контрактше пытымеке, шкем декат пашаш ӱжынам, но тудо Россий Армийым ойырен. Калыкнан пӱрымашыже, Шочмо элна тудлан тӱҥ лийын. Сандене шуко шоныде, Таджикистан мландыш кугыжанышнан чекшым аралаш каен. Сергей шкежат чын патриот ыле. Тидыжым тудо койыш-шоктышыж да ыштыме пашаж дене, ончылан шындыме задачым эреак кӱлеш семын да жапыштыже писын шуктымыж дене пеҥгыдемден.
Айдеме ила тунаре, кунаре тудым шарнат. Сергейым ме эре шарнаш тӱҥалына. Тудо ынде Кугу Отечественный сарын ветеранже-шамыч, мемнан кугезе коча-кована-влак пелен «Курымашлык полкын» стройыштыжо шогаш тӱҥалеш. Шке порысшым тӱрыс шуктен. Ача-ава, ака-шӱжарже-влаклан шӱм гыч лекше чаманымашемым каласем. Кийыме верет мамык гай лийже, шоляш, – Озаҥ олаште пырля служитлыше йолташыже.
Пырля служитлыше йолташыже, отделений командирже:
– Ме тудым коклаштынга Тимоха манынна. Службышто ик эн лишыл йолташым йомдараш пеш неле. Пырля ик шултыш киндым кочкаш, разведкыш лекташ логалын, тыгай ӱшанле айдеме дене мланде тӱрыштат лӱдыкшӧ огыл. Тудо ик ганат шеҥгек чакнен огыл. Шуко мут ок кӱл. Чынжымак, тудо шӧртньӧ, волгыдо айдеме ыле. Пеш эр кайыш, вет шуко шонымаш шукталтде, ыштышаш пашана илышыш шыҥдаралтде кодо. Родо-тукымжылан, ача-аважлан чаманымашна. Ме тудын верч, элна верч пеҥгыдын шогаш тӱҥалына.
Боевой йолташыже:
– Историйым вашталташ тӧчышӧ нацист-шамыч ваштареш шогышо, моткоч патриотизм шӱлышан, элна верч шогышо патыр пӧръеҥ ыле. Тыгай еҥ-влак тӱняште шукырак лийыт гын, илышна куштыдгырак лиеш ыле. Элыштына шукын воинский долгым шуктыде шылаш тӧчат, но тудо тыгай лийын огыл. Шке кумылын каен. «Тыге кӱлеш. Каем», – манын. Тудым шарналтен, шинчавӱд лектеш… Воинский долгшым тӱрыс шуктен. Ача-аважлан чаманымашым да тазалыкым тыланем.
Алия Мустафина, 201-ше военный базысе санчастьыште тыршыше:
– Сергей мыйын шарнымашеш эреак весела, шыргыжше кодеш. Ты сай кумылым молыланат пуэн кертын. Куанен моштен. Поро ыле, ешыжым чот йӧратен. Йоча-влакат тудым йӧратеныт. Тудын дене икойым муын моштен. Мыланна Сергей ок сите. Йомдарымаш дене келшаш неле. Ӱшанле боевой йолташ да ешнан ӱшанле, вучымо ыле.
В.Микакова, Кугу Корамас кыдалаш школ вуйлатыше:
– Ойым колыштшо ыле. Ойлымым, кӱштымым тыманмеш шуктен. Чыла шотыштат тыршыше тунемше ыле. Тӱрлӧ мероприятийышке кумылын ушнен. «Огым» манын, ик ганат тореш лийын огыл. Мутлан, У ий пайремлан сценкыште рвезе-влак гномик персонаж лийын лектыныт, ончышо-шамычым куандареныт гын, шыже пайремлан пакчасаска лияшат вожылын огыл. Неле паша дечат вуйым шупшын огыл.
Тунемшынан пагалымыжым тудым тояш толшо-влакын шуко улмыштат пеҥгыдемден. Эн тӱҥжӧ – кеч-кунам кеч-могай ситуацийыште айдеме лийын кодаш. Сергей чыла шотыштат ӱшанле айдеме ыле.
Пелаш, эрге, ача-влакын спецоперацийлаште ӱмыр лугыч лиймышт ватыштлан, ача-аваштлан, икшывыштлан нимучашдыме ойго. Нунылан кызыт чевер шошо кечын шыргыжмыжат, пеледышын пеледалтмыжат, одарланыше пушеҥгын моторжат вес семын чучыт… Тидым нимогай мут дене каласен мошташ огеш лий. Тек ончыкшым чыла еш пиалан ила, вуй ӱмбалнына канде кава лиеш…
Мут толмашеш, 29 апрельыште Озаҥ олаште спецназын 26 отделыштыже пырля служитлыше эше ик йолташыже ӱмыр лугыч лийын.
Елена Эшкинина
Сергей Тимоевын акажын почеламутшо
Йомдарымашын тамже, ой, пеш кочо,
Огеш кӱл тудым нигӧлан тамлаш…
Йомдарымашым… йӧршынак шым вучо,
А тудо… лийын воктенак улмаш.
Шӱм-чоным кепшылтен чылт азыр семын,
Йышт кӱрыштын да чывыштыл луктеш.
Кунам кая ты шучко, йыпше темын,
Да мландымбалне тыныслык лиеш…
Мотор, виян да патыр марий рвезе
Эше мынярын вуйыштым пыштат?
Могае ойго мландынам леведе!
Тыгае шучкым ынже уж иктат!
Пытартыш марте ӱшаненам мый:
Таза кап дене шольым пӧртылеш…
Уке… Элна колта шке шочмо суртыш…
Цинк колоткам… флаг дене леведеш.
Те пӧртылза, салтак-влак, шочмо суртыш,
Ида левед ешдам шем ойго ден…
Аралыза шкендам! Огыда лек утыш,
А мый… тугак шке шольымым вучем…
Анжела Тимоева.
