Марий Элыште чодырам шолыштмаш койын иземеш, тыге ойлат Чодыра да сонар озанлык министерствын специалистше-влак.
Тидыже чодырам шолыштмашлан чаракым ыштыше закон-влакын чотыдырак лиймышт да тидлан штрафым кугемдыме денат кылдалтын. Чынжымак, мемнан калыкым шийвундо дене наказатлымаш сай лектышым пуа улмаш. Министерствын кугыжаныш инспекторжо-влакат ты шотышто пашам сайын ыштат. Мутлан, тений гына нуно руымо чодыра участкылам тергыме дене кылдалтше 2269 рейдым эртареныт. Чодырам шолыштмо дене кылдалтше тергымашке ГИБДД, полиций пашаеҥ-влакымат ушымо. Мутлан, полиций пашаеҥ-влак дене пырля 102 рейдым эртарыме гын, ГИБДД пашаеҥ-влак дене пырля 338 транспортым тергыме. Каласен кодыман, чодыра оролымо пашалан вуйын шогышо инспектор-влак шкешт пырням наҥгайыше автомашинам шогалтен огыт керт. Санденак ты пашашке нуно чылан ушненыт. Гаишник машинам шогалта, кугыжаныш инспектор полиций пашаеҥ дене пырля водительын чодырам шупшыкташ правам пуышо документшым терга. Наҥгайыме пырнян озаже, сделкым ыштыме декларацийын номерже нерген раш пален налыт. Тыгак кузовышто улшо пырнян документлан келшен толмо кугытшым, породыжым тергат.
Ик тыгай рейдыште шкаланемат лияш йӧн лекте. Пригородный лесничествын Краснооктябрьский участкыштыже «Таволга» ООО-н подрядчикше-влак чодырам руэн шупшыктеныт. Манипуляторан лесовозым виктарыше руымо куэ пырня-влакым участке гыч луктеден. Тергымаш кужу жап шуйнен огыл. Водительын кӱлеш чыла документше лийын да тушто ончыктымо дене келшен толын.
Тергымаш мучашлалтмеке, водитель кабинже гыч лектын, манипуляторын рульжо воктеке кӱзен шинче да лесовоз гыч пырням «кӱртньо кид дене» пеш писын ястарыш. Ӧрын ончен шогышна, кузе тудо тидым писын ыштыш. Ястарыме пырняжым вара вес машина толын налшаш улмаш. А лесовоз угыч чодыраш пурен йомо.
Такшым, республикын чодыра да сонар озанлык министржын алмаштышыже Геннадий Шкаврон ойлымыж почеш, чодыра законодательствым пудыртмашым эскерымаш да тӱжваке лукмаш — нунын ик эн тӱҥ пашашт. Тений идалык тӱҥалтыш гыч кугыжаныш инспектор-влак административный правам пудыртымо дене кылдалтше 200 наре протоколым возеныт. Нунын почеш 2,8 миллион теҥге штрафым тӱлаш палемдыме.
Рейд годым Чодыра да сонар озанлык министерствын чодыра ресурс пӧлкажын консультантше Яков Фоляк дене мутым вашталташ йӧн лекте. Тудо кугыжаныш инспектор семын тыгай рейдыш чӱкыдын коштеш.
— Идалык тӱҥалтыш гыч ме чодырам шукпшыктышо транспортым тергыме дене кылдалтыше 300 наре рейдым эртаренна. Но законым пудыртымаш куд гана гына лийын. Молан тынар шагал манын йодын кертыда? Штрафын кугытшо лӱдыкта, очыни. Мутлан, должностной лица ден индивидуальный предприниматель-влаклан тудо 30-50 тӱжем теҥге гын, юридический лицалан — 500-700 тӱжем теҥге. Закон чоткыдемме чынжымак сай лектышым пуа манаш лиеш. Санденак чодырам руэн шупшыктышо-влак кӱлеш документым сайын ямдылаш тунем шуыныт. Чыла документым судыш колтымо. Кок случайже деч молыштыжо суд мемнан велне лийын да 120 тӱжем теҥге штрафым тӱлаш пунчалын, — каласкалыш тудо.
Но чодырам шупшктымо дене кылдалтше документым ямдылыме годым оза-влак законым ондалашат тӧчат. Мутлан, кагазыште лукмо чодыран кугытшым изиракым ончыктат. Але ик породо пушеҥге олмеш весым возат. А тыглай еҥ-влак гын палемдыме участкыштышт ойырымо гач утларак пушеҥгым руэн налын кертыт. Но чыла тидым кугыжаныш инспектор-влак тӱткын эскерат. Закондымын чодырам руымо пашам иктешлымаш лач тидымак ончыкта: кызыт эн шуко преступлений лачшымак пуымо участке кӧргыштӧ, тудын дене пайдаланыше-влакын озанлык пашам шуктымышт годым ышталтеш.
Весымат палемдыман: тений кеҥежым чодыра гыч пырням лукмо кугыт чотак иземын, молан манаш гын ты гана ночко игече шогымылан кӧра корно начар лийын. Техникат чодыраш пурен кертын огыл. Сандене шыже велеш игече саемме дене чодырам шупшктышо-влакат шукемыныт.
Рейдыш миен толмеке, чодыра озанлык отрасльын, ГИБДД, полиций пашаеҥ-влакын иквереш эртарыме пашаштым ужмеке, пеҥгыдын каласаш лиеш: пырля паша сай лектышым пуа.
Светлана Носова.
Снимкылаште: Я.Фоляк; рейд годым, чодырам шупшктышо технике.
Авторын да И.Головенкинан фотошт.
