Виктория Матвеева кызытсе марий поэзийыште ик эн устан возышо, ӱшаным сӧрышӧ автор. Тудо 1992 ий 23 сентябрьыште Морко район Шале Кӱчыкэҥер ялыште шочын. 8 класс марте шинчымашым Азъял кыдалаш школышто поген, варажым – Кокласола (Коркатово) лицейыште. 2010–2016 ийлаште Озаҥ оласе медицине университетыште тунемын, врач специальностьым налын. Тунемме деч вара Йошкар-Олаште ик ий интернатурым «анестезиологий-реаниматологий» специализаций дене эртен. 2017 ий сентябрь гыч 2021 ий мучаш марте Морко посёлкысо рӱдӧ эмлымверыште ты специальность дене пашам ыштен, тыгак эндоскопист сомылым шуктен. Кызыт Моско оласе ик эмлымверыште реанимацийыште врачлан пашам ышта.
Самырык поэтессе да врачлан икмыняр йодышым пуышна.
– Виктория, врач айдемын кап чержым эмла, а поэтын сылне шомакше айдемын кӧргӧ чонжым волгалтара, пойдара. Поэзий дене кузе таҥлалтынат?
– Морко районыш пашам ышташ пӧртылмекем, вучыдымын почеламутым возаш тӱҥалынам. Тыге возымо пашам-влак дене «Сылнымут шыже», «Кеҥеж сылнымутчо» семинарлашке ушненам. 2023 ийыште финн-угор стипендий полшымо дене «Эше йӱла окнаште тул» почеламут сборникем савыкталтын. 2024 ийыште «Светлана» сылнымут фондын полшымыж дене «Наҥгае мыйым, корно» книгам лекте. Тыгак тиде ийын «Йылме арт» резиденций проектын финалист радамыштыже лийынам, «Родное» лӱман сборникыште почеламутем-влак марла да рушла лектыныт.
– Школышто тунеммет годым почеламут возымо кумыл эше шочын огыл улмаш мо?
– Азъял школын изирак класслаштыже тунеммем годым ала-мыняр почеламутым возенам, но кызыт марте иктыжат аралалт кодын огыл. Варажым – Кокласола лицей, медуниверситет, интернатур… Моркыш пӧртылмекем шочшо икымше почеламутем шочмо Шале Кӱчыкэҥер ял нерген лийын. Шарнем, кузе олашке «Газель» дене кудалмем годым мут-влак ушышко шке толыныт: «Ужар садан изи ялемым / Тора йолгорно гыч ужам…» Эшежым тудо жапыштак чолга марий самырык еҥ-влак дене палыме лийынам, тидыжат шӱкалтышым пуэн, манын шонем.
– Палена, кызыт тый эше Москошто А.М.Горький лӱмеш Литератур институтын Кӱшыл литератур курсшын тунемшыже улат. У жаплан келшышын, дистанционно шинчымашым налат. Тушко пураш шонымаш кузе шочын?
– Литинститут улмо нерген интернетыште лудынам, пагалыме поэтессем Альбертина Петровна Ивановат ик гана огыл тиде институт нерген ойлен. Адакшым паленам, мемнан марий сылнымут мастар-влакнат – мутлан, Миклай Казаков, Валентин Колумб, Валентин Осипов-Ярча, Валентина Изилянова да икмыняр молат – тыште тунемыныт. Кӱлеш шинчымаш деч посна возымемлан шкаланем эре изишак кӱчымын чучын. Палем, тунемме вер возышо еҥым поэтым але писательым ок ыште, но тӱҥ шинчымашым пуа. Москваште улмем Литинститутыш документым пуаш кӱлмым пеҥгыдемден. Лекше книгаштем почеламут-влакым рушлаш корно еда кусарен ямдыленам (тушто тыгай йодмаш) да кеҥеж мучаште поэзий пӧлкаш документ-влакым пуэнам. Теве ынде кокымшо семестр тӱҥалын.
– Литинститут – пеш пагалыман вуз. Тунемаш тӱҥалметлан жап шуко эртен огыл, но могай-гынат шуаралтмашым шижат?
– Каласыман, тунеммаш рушла эрта, лончылашат руш сылнымутым лончылена. Но тиде мылам нимынярат уто огыл, манын шонем. Курснам Виктор Куллэ вӱда, тудо шке жапыштыже Иосиф Бродскийын творчествыж нерген Российыште икымше диссертацийым арален. Йотэл, акрет руш литератур, философий, лиературын теорийже дене занятий, лекций-влак лиедат. Тиде чылажат тӱням умылымаште, шымлымаште шинчымашым келгемда. Тыште тунемаш тӱҥалмем дене лач тидымак шижам.
– Почеламут куштылгын шочеш мо?
– Мылам тиде паша куштылгынжак ок пуалт. Ончыч весе-влакын возымо темыланак у йӧн-влакым кучылтын возымо шуэш. Адакшым мыняр ужмо-колмо историй, шонымаш да шонкалымаш, шижмашем-влак сылнымутышкем эше возын шуын огытыл. Чылаштымат иктыже весе деч ойыртемалтшым ыштыме шуэш. Садлан серыме паша шукыж годым эркын кая. Конешне, вес семынжат лиеда, но шагалракше годым. Шукыж годым почеламут коштмаште шочеш. Иктаж сылнымут корнеш пижаш огыл манын, але у мутым муаш возымемым ятыр-ятыр пачаш шкаланем йӱкын лудам. Кузе кызыт ойлат, возышо-влаклан тиде тыгай «лайфхак».
– Марла книгам лудат?
– Чынжым ойлаш гын, моло-влак мом возат манын эскерен шогыма гыч огыл, а марий мутын ямжым, сылнылыкшым шижын шогаш, у, мемнан йыгыре улшо тӱняшке пурен каяш манын, марий книгам кидышкем налам. Ондакак налын пыштыме, кызыт лудын лекме книгаште виян возымым муат гын, могай сай шижмаш толеш! Куандарыше шижмаш!
Но кызыт чӱчкыдынрак да чӱчкыдынрак чонемым корштарыше йодыш лектеш: каласыза мыланем, умбакыже возыман мо, сылнымутышто лийман мо? Южгунамже чыла тидыже кӱлдымыла веле чучеш. Вет ужына: сылнымутым пеш шагал лудыт, серымына шот деныже нигӧланат огеш кӱл.
– Мом вашештен кертам… Тыйын, Виктория, усталыкет уло, тудым Пӱртӱс пуэн, сандене – шонет ма, от шоно – поэзий кумыл садикте ок колто. Умбакыже, манмыла, илыш ончыкта.
А кызыт – тау вашмутетлан. «Марий Эл» газетым лудшо-влаклан у почеламутет-влакым темлена. Возыметым лудмекше, ӱшандарен каласем, сылнымутым аклыше еҥын куаныме шижмашыже лектешак.
– Кугу тау!
Геннадий Сабанцев
Фотом Виктория Матвееван еш альбомжо гыч налме.
