Суапле паша кумда шулдыран
Шернур районысо Шокшем Памаш ялыште Галина Тойшева ден Альберт Якшовын ешышт кок пачашан пӧртым чоҥен, латик вуй тӱкан шолдыра вольыкым ашна, шагал огыл техникыже уло.
Пӧртышт волгалтын шинча
Шокшем Памаш ялын ик уремже тӱҥалтыштырак кермыч дене чоҥымо кок пачашан чапле пӧрт мӱндыркӧ волгалт шинча. Ме тышке Марисола ял администрацийым вуйлатыше М.Максимов дене пырля толна. Тиде пӧртыштӧ ынде лу наре ий мужыр пелаш Галина Тойшева ден Альберт Якшов ешышт дене илат. Оралтыштым, сурт кӧргыштым, озанлыкыштым ончен лекмек, тыгай шонымашке толын лекна: тыгай еш дене кугешнаш, поро, кумылым нӧлтышӧ, мокталтыме мутым гына ойлаш кодеш.
Галина Александровна Лажъял кундемеш шочын-кушкын, Шернур профтехучилищыште штукатур-малярлан тунем лектын. Налме профессийже денак пашам ыштен. Шернурышто еш дене илен, но пелашыже ӱмыр лугыч лийын. Вара Альберт Гаврилович дене ушнен, Шокшем Памашыште суртым налыныт. Тиде пӧрт тоштемын, тудын ваштарешак у оралтым шындаш келшеныт да шонымашкышт шуыныт. Пӧртым пӱртӱс газ дене ырыктат, шокшо ден йӱштӧ вӱд уло. Икманаш, оласе пачер гаяк.
– Пӧртым нӧлтен шукташ ялыште чоҥышо-влаклан полышым пуымо программе почеш мыланна 150 тӱжем теҥге субсидийым ойырышт, — ойлаА.Якшов. – Тиде окса окнам шындаш да леведышым ышташ гына ситыш. Эше пелашын ава капиталжым чоҥымо пашаланак кучылтмо. Молыжым чылажымат шке окса дене ыштыме. Лачак колхозышто ыштен налме окса дене гына оралтым от чоҥо ыле. Йӧра вольык полшыш. Негызым пыштыме гыч илаш пурымо марте кум ий эртыш.
Ушкал – тӱҥ эҥертыш
Галина Александровна вич икшыван ава семын витле ияш пенсийыш лектын, мӧҥгыштыжӧ вольыкым ончаш тӱҥалын.
– Пӧртым чоҥымо годым вольыкшымат кызытсе наре ончен огынал, – ойла Тойшева. – Пелашем чыла кургым шке вий дене ямдыла да тидлан кӧра шуко вольыкым ашнаш чыла йӧн уло. Кызыт вич ушкал, кум ӱшкыж, ик туна, кодшо ийын шочшо кок презе, чылаже латик вуй тӱкан шолдыра вольык, улыт. Кызытше ушкал-влак тӱж улыт, эше презым ыштен огытыл. Тидын деч посна комбо, чыве, лудо улыт. Нунын тӱшкаштат шошо-кеҥежлан ешаралтеш. Тыге ешналан шыл ден шӧр кочкышым тӱрыс ситарена, шукыжым ужалена.
Шӧрым «Восход» колхозыш идалык мучко сдатлат. Колхоз шке транспортшо дене налаш толеш. Кеҥежым ик кечыште витле литр марте ужалат. Чаманен каласаш логалеш, тыгай кугу яллан ушкалым улыжат ныл суртышто ашнат. Чылажге лу ушкал погына. Вольыкым кеҥежым кажныже сурт деч тораштак огыл верланыше электрокӱтӱчӧ полшымо дене кӱта. Вӱдым вочко дене наҥгаят, коклан ончалаш миен толыт. Вет южо ушкал электротул улман воштыр гочат лектеш. Эскерыде ок лий.
Ушкалым тӱжаҥдаш лӱмынак ик ӱшкыжым кучат, тудо кӱтӱштӧ пырля коштеш. Ветобслуживаний шотыштат нелылык уке. Прививкым ышташ, моло кӱлешлан специалист-влак Шернур ветстанций гыч толыт. А содор полыш кӱлмӧ годым пошкудышто илыше Наталья Кельбединалан эҥертат. Тудо ветспециалист семын колхоз фермыште пашам ышта.
– Ялыште илыше-влак мемнан деч шӧрым огыт йод, вет кызыт чылажат кевытыште налаш уло, – ойла Галина Александровна. – Тидлан кӧрат калык шке вӱташтыже ушкалым ашнымым чарнен манаш лиеш.
Колхозыштат тырша, шке озанлыкыштат полша
Мийымына жаплан А.Якшов мӧҥгыштыжӧ уке ыле. Икмыняр жап гыч еш оза шкежат толын лекте.
– Мый йодмо почеш пошкудо Чылдемыр ял администрацийлан Аблан почиҥгаште, Лужалу да моло яллаште лумым кораҥдаш келыштарыме гусеницан шке тракторем дене корным эрыкташ миенам, – ойла А.Якшов. – Техникышт ок сите да мыйым полшаш йодыныт. Тидын деч посна колхозын ушкал фермыштыже терысым тӱжваке луктам. Пенсионер-влак радамыште улам гынат, ончыкыжымат пашам ышташ шонем. Тӱҥжӧ – кумыл да тазалык лийышт.
Альберт Гаврилович мыланна озанлыкшым ончыктен коштыктыш. Теве чапле мончашт кумылым савырыше. Кумда леваш йымалне ДТ-75 да МТЗ маркан кок трактор шога. Тыштак шудым рулоныш пӱтырымӧ пресс-подборщик, ворошилке, моло тӱрлӧ технике, тыгак пырчым аралыме лар-влак верланеныт. Лишнак чоҥымо материалым аралаш вес левашым ыштыме.
– Мыйын шудым ямдылаш техникем тӱрыс уло, – ойла Альберт Гаврилович. – Тыгак пакчам куралаш, пареҥге радам коклам пушкыдемдаш келшыше техникат сита. Латкум гектар кумдыкыш пырчым ӱдем. Тидыже пай мланде. Кодшо ийын шожым да шӱльым вераҥденам ыле. Лектыш чапле лийын. Поген налаш комбайнем уке, фермер Иван Малинин поген пуа. Тыге ваш-ваш полшена.
Вольыкым, сурткайыкым ашныме кумда вӱташт кызыт илыме у пӧрт ваштарешак, ончычсо оралте кумдыкышто, верланен. Кудывечыште мемнам комбо, лудо,чыве тӱшка йӱкланен вашлие. Вӱташке пурен шогалмек, ушкал-влак кожганен тарванышт. Тыште ушкалым лӱштымӧ машина, комдо, ведра-влак койыт. Ушкалым Галина Александровна машина дене гына лӱшта.
– Тыге ушкал ок чумо, шӧр ведра ок вел, – манеш весела шинчаончалтышан, поро ӱдырамаш. – Кидпашам ятырлан куштылемдыме. Шудым вӱта воктекак пелашем трактор дене конден пуа, а тушечын комдо дене нумалын пуртем. Воктенсе вес вӱташте ӱшкыж, туна да презе-влак шогат.
Ава шӱм – икшыве пелен
Тойшева ден Якшовмытын ешыштышт вич йоча кушкеш. Алексей эргышт мобилизаций йӧн дене 2022 ий октябрьыште Украиныш шочмо элым аралаш каен. Вес эргышт, Евгений, кодшо ий декабрьыште контракт почеш тыгак изаж семынак Украиныш каен. Эргыж-влак нерген мут лекмеке, Галина Александровна икмагал шып лие, кумылжо тодылалте, шинчавӱдшым ӱштыльӧ. Ӱдырамашым умылаш лиеш: ава шӱм икшыве пелен, кажныж верч чонжо коршта, вургыжеш. Лачак сото кыл гоч телефон дене йыҥгыртымекышт гына шӱм-чонжо ик жаплан лыплана.
В.СМОЛЕНЦЕВ
Снимкыште: А.Якшов ден Г.Тойшева.
Авторын фотжо
