Шернур район Чылдемыр ялыште илыше Галина Петровна Кужнуровам изижат-кугужат пала. Молан манаш гын, тудо 1949 ийыште ты кундемыштак шочын-кушкын, тыштак йоча пагытше эртен. Пашаче кумылан, пагалыме туныктышо – Шернур Купран гыч Пётр Ильич Яметовын ӱдыржӧ.
1957 ийыште изи ӱдыр икымше классыш каен. Икымше туныктышыжо Галина Васильевна Богданова (Веткина) лийын. Тудо Веткан ял гычын, музык предметым вӱден, чын мураш да нотым умылаш туныктен. Кугурак классыште тунемме жап гыч школ директор Иван Васильевич Богданов ден биологийым туныктышо Вера Павловна Кужнурова шарнымашешыже кодыныт.
Тунемше Галина Яметова (Кужнурова) пеш тале активист лийын. Тудым пионер дружине советын председательжылан сайленыт. Йоча-влак шочмо колхозлан полшеныт: кеҥежым писте выньыкым пидыныт, телым кайык терысым да ломыжым погеныт. Колхозник-влак ончылно концертым ончыктеныт, шоҥго-влак деке мӧҥгышкышт газет ден книгам лудаш коштыныт.
1971 ийыште купран ӱдыр Н.К.Крупская лӱмеш Марий кугыжаныш пединститутыш тунемаш пурен. Тунем пытарымек, Шернур район Лоп школышто руш йылмым да литературым туныкташ тÿҥалын. Икмыняр жап ыштымек, пӱрымашыже Купран школыш конден, Галина Петровна марий йылмым да литературым туныкташ тӱҥалын. Шке пашаж дене районышто веле огыл, республикыштат чапланен. Теве «Еш архив» республикысе конкурсышто ончыл верышке лектыныт. «За коммунизм» колхозын тале комбайнёржо Александр Александрович Богданов нерген материалым погеныт да «Родо-тукымыштем талантан еҥ» таҥасымаште ойыртемалтыныт.
Тунемшыже-влак «Пеледше тукым», «Самырык тукым» конкурслашке кумылын ушненыт, нунылан КВН ден викторине-влак эртаралтыныт. Школысо туныктышо да тунемше-влак дене пырля Галина Петровна тӱрлӧ вере: Козьмодемьянскыш, Уржумыш, Кировыш – экскурсий да поход дене миен коштын. Чылажат поро шарнымашым коден. Уста пашачын илышыштыже школ да йоча-влак тӱҥ верым налын шогеныт. Шочмо-кушмо верыште, йӧратыме школышто поро еҥ-влак коклаште илышыже пиал дене темын эртен.
Г.П.Кужнуровалан ятыр мер пашам ышташыже логалын. Профсоюз председатель, парторганизаций секретарь, колхозышто пропагандист лийын, кас школышто туныктен. Шуко наградыже да чап таныкше туныктышын кыртмен пашам ыштымыж нерген ойла. Марий Эл Президентын Таумутшо (2000 ий), Марий Эл образований да воспитаний министрын Чап таныкше (2001 ий), Марий туныктыш институтын тауштымо серышыже (2003 ий) дене палемдалтын. Россий Федераций общий образованийын почётан пашаеҥже лӱмым нумалеш, пашан ветеранже.
Ий гыч ийыш толшо сеҥымаш-влак кумылым нӧлтеныт, у пашалан вийым луктын шогеныт. Эн кугу сеҥымашлан Галина Петровна йоча-влакын поро шомакыштым, саламлыме мутыштым, телефон дене йыҥгыртымыштым шотла.
Пагалыме туныктышо шкенжым пиалан улам манеш. Тыршыме пашаже кÿлеш семын аклалтын. Чылажымат тудо чон кумыл йодмо почеш ыштен. Илышын моторлыкшым ужын, уло шӱм-чон дене йывыртен моштышо ӱдырамаш шочмо мландынам, кугезе йылмынам почеламут корнылаштыже мокта.
Галина Петровнан аважат Анна Филипповна туныктышо лийын. Ачаже – Пётр Ильич, тӱрлӧ пашам шуктен: бухгалтер, сӧсна комплексын начальникше, колхоз вуйлатыше лийын.
Школым сайын тунем пытарымыжлан ачаже Галиналан кугу шагатым налын пуэн. Школ деч вара тудо ӱдыржым Нартас ялозанлык техникумыш тунемаш колтен. Тунам колхозышто специалист-влак шагал лийыныт. Кумыл деч посна тунем пытарымек, самырык Галина зоотехниклан ышташ тӱҥалын, доярке укелан кӧра икмыняр жап тиде сомылымат ыштен. Тудо жапыште ик ушкал деч 3000 литр шӧрым лÿштен налын. Чыла паша кидвий дене ышталтын.
Теве Галина Петровна ик шарнымашыштыже тыге ойла. «Могай сылне пагыт лийын. Тунам еҥ-влак путёвко дене тӱрлӧ вере коштыныт. Ачайлан мыят иктаж-кушко кайыме нерген мутым луктым. А тудыжо мылам «пашам ыште, передовой верыш лек, тунам лиеш» манын каласыш. Тыге телым фермышке эр-эрдене кок шагатат пелылан каен, вольыкым сайын пукшаш тыршенам. Жап эртымек, райком секретарь наградым, ургымо машинам, кучыкен. Кеҥежым шонымем шукталте: путёвко логале. Тыршымем арам лийын огыл».
Но тиде паша куаным конден огыл. Умбакыже, туныктышо лияшак шонен, 1971 ийыште, Н.К.Крупская лӱмеш Марий пединститутыш тунемаш пурен. Таче кечынат Галина Петровна тунамсе школ директор Валентина Михайловна Булыгиналан кугу таум ышта.
Илышыште шолын шогышо айдеме кызытат яра шинчен ок керт. Чылдемыр администраций пелен ветеран-влак ушемым вуйлатен. Ял пайремым, шоҥго-влак дене вашлиймашым эртара. Тÿшкан эртаралтше мероприятийыште чолгалыкшым ончыкта.
Кызыт Галина Петровна сар жапысе йоча-влак нерген материалым пога.
Тыге ялысе туныктышо илыш корно дене ошкылеш. Мотор кечылан, кумда пасулан, олыкысо пеледышлан куанен ила. Самырык тукымын илышыжым эреак эскерен шога, кÿлеш годым полша. Поро кумылан ава кум эргым ончен куштен да пашалан туныктен.
Самырык тукымлан, ялысе калыклан тыгай еҥ дене кугешнаш гына кодеш. Пагалыме Галина Петровна, илышда волгалт шогыжо, калыкыште, пошкудо-влак коклаште эре пагалыме да йӧратыме айдеме лийын кодса.
Ираида МИЛЮТИНА
