УВЕР ЙОГЫН

Пӱртӱс илаш туныктен

Кужэҥер районысо Пекесола ял гыч О.Петухов кеч-могай игечан кеҥежымат сай лектышан да чапле качестван мӱйым кӱза.

Тӱҥалтыш ошкыл

Йошкар-Олаште, Чарла кремльыште эртыше «Мӱй спас» годым ик ийын Олег Александровичын ужалыме мӱйжым калык йӱклымаш почеш эн сайлан шотлымо. Тидын деч вара Петуховын мӱкшотарышкыже миен савырнаш шонымашем ты гана шукталте. Илыме пӧртшӧ ял мучаште верланен, суртшо пеленысе сад коклаште, тӱрлӧ тӱсын волгалтын, мӱкшомарта-влак шинчат.

Мемнам суртоза вашлие да мӱкшотарышкыже ӱжӧ. 

– Лишыл кечылаште мӱкшым омшаникыш пуртем, – каласкала Олег Александрович. – Тушто «тыгыде кайыкем-влаклан» теле гоч ласка. Кочкышым ситышын коденам, утыжым тургыжланышаш уке. Лачак коклан южын температуржым гына ончалаш пурем. Чот йӱштӧ годым оралте кӧргым изишак ырыктем.

Петуховлан кызыт витле кандаш ий. Эше школышто тунеммыж годымак чодыраште мӱкшиге ешым кучен. Тунамак тудлан ойленыт: тый ончыкыжым мӱкш ончышо лият. Армий гыч пӧртылмек, суртшо пелен отарым почын. Тиде 1986 ийыште лийын. Кужэҥерыште шоферлан тунем лектын. Тӱҥалтыште колхозышто тракторым виктарен, вара КамАЗ-ым ӱшанен пуэныт. Элнан шуко олаштыже лийын, кечывалвел кундемыш пареҥгым ужалаш кудалыштын. Колхоз шаланымек, ӧрдыжкӧ каяш шоналтенат огыл, верысе школ котельныйыште операторлан тыршаш тӱҥалын. Шочмо ялыштыже суртым нӧлтен, ешым поген, мӱкшым ончен.

Нектарым ойырышо кушкылым шке ӱда

Кызыт отарыштыже шымле вич еш уло. Отарже кок вере, шке суртшо да эше ачажын илыме пӧрт пелен, верланеныт. Ик кумдыкыш чыла омартам шындылаш ок лий, мӱкш пошкудо-влакым пӱшкылаш тӱҥалеш ыле. Такшым пошкудо-влакым Олег ий еда мӱй дене сила.

Петуховлан Юлия Михайловна пелашыже да Максим эргыже полышкалат. Поснак кугу тургымлан мӱйым кӱзымӧ пагыт шотлалтеш. Тыгодым пашашке чумыр еш ушна. Отар оза мӱян рамылам омарта гыч налын конда, нумалеш гын, школышто пашам ыштыше пелашыже печатлыме карашым почеда, пӱчкеда, а  Йошкар-Ола аграрный коллдежыште электромехниклан тунемше эргышт медогонко дене тула.

Мӱй кажне ийынак кугу лектышан ок лий, южгунам еш-влак эсогыл шкаланышт теле гоч кочкаш ситышымат поген огыт ситаре. Пытартыш ийлаште тыгайже кок гана лийын. А теве Петухов гын ик ганат тулышаш мӱй деч посна кодын огыл. Колхоз панкрутыш лекмеке, ял йырысе мланде яра кияш тӱҥалын. Теве тыште тудо шкенжын да ачажын 15 гектар пай мландыжым налын. Тушко нектарым ойырышо кушкылым ситышын ӱда. Фацелий, умдылашудо (донник), клевыр, синяк, вуйдеҥге умен кушкыт. Эр шошо гыч тӱҥалын, шыжем марте пеледыш-влак тӱзланен волгалтыт. Лум шулымек, вигак эр пеледше кушкылым кид дене ӱда, вара, кок арня коден, адакат ешарен вераҥда. Вуйдеҥге пеледыш нӧшмым чодыраште кид дене поген да ӱден. Моло кушкылынат нӧшмыштым ведрашке кид денак шӱгынчын. Теве фацелий нӧшмым эсогыл ужалаш ситышым поген да тудым, куд мешакым, теплице кӧргыш аралаш пыштен. Тышкак рамыла-влакым чумырен, нуным шокшырак лиймек, февральыште, эрыкташ, тушко вощиным шупшаш ямдылаш тӱҥалеш. Теплицыш эше станокым вераҥда, омартам, рамым шке кидше дене ямдыла. Тылеч посна пырчан культурымат шкеак ӱден. Вет шке вӱташтыже кызыт ушкал, туна, презе шогат, тыгак сурткайыкшат ятыр уло. Шыжым кок участкым куралын коден, эр шошым тушко ӱдаш тӱҥалеш.

Виян еш веле шуко мӱйым пога

– Тӱҥжӧ – нектаран кушкыл эн чот пеледме жаплан еш-влакым вияным ышташ, – каласкала О.Петухов. – Тидыже мӱкшызын шинчымашыже, профессионализмже дене кылдалтын. Мый ятыр книга ден журналым лудынам, семинарлашкат коштынам, ешым кузе вияным ыштыме шотышто шинчымашем сита. Магазиным шындылме деч ончыч чыла шӱремӱкешлык тулигым пытарем, пӱчкедем, вощинан рамылам ешарен сакалем. Мӱкшиге еш-влак садак ойырен лектыт, нуным мӧҥгеш шке омарташкышкак колтем, южгунам посна ешым ыштем. Мӱкшем-влак среднерусский урлык улыт, ынде кунаржым бакфаст дене вашталтынем. Тиде урлык пеш шагал пӱшкылеш, тыныслылан шотлалтеш. Шкенан кундемыштак, Советский район Роҥго кундем гыч тиде урлык куд мӱкшавам налын конденам да ешым чумыренам.  

Мӱкшызӧ суртшо пелен пистерым шындылын, ынде нуно койын нӧлталтыт. А тений шыжым ялысе рвезе-влак дене пырля Коҥганур ден Пекесола ялла кокласе корно воктеке, вич метр коклам коден, шымлу ик самырык пистым шындылыныт. Эшежым Петухов тышкак акацийым шындылаш шона. «Тек кундемна сылнын пеледеш, шӱм-чоным куандара», манеш шкеже.

Тенияк шыжым эше Коҥганур-Пекесола корно воктеке ял калык кок могырымат пӱнчӧ озымым шындылын. Шындышаш мландым Петухов шке траторжо дене куралын. Советский районысо Михайловка ялысе питомник гыч лу тӱжем теҥгеаш самырык кушкылым налын конден. Акшылан мӱй дене тӱлен. 

Уста мӱкшызын мӱйжым налше-влак улыт. Южыжо иканаште лу банкым налеш. Меат тамлен ончышна, моткоч тамле. Шере сатужым тӱҥ шотышто Кужэҥерыш ужалаш кудалыштеш. Мемнан мийыме годымат ужалышаш мӱйым банкылашке оптен ямдылен ыле.

Эше Петухов пундыш омарта-влакым лишнак верланыше изирак чодырашке шындылеш. Тыште тудо кожыш, вич-шым метр кӱкшытыш, вераҥда. Ий еда тушко чоҥештен толшо мӱкшиге еш-влак илаш пурат. Чын, тыгай омарта гыч шуко мӱйымак от нал, но пашаже оҥай. Мӱй мыняр улмым тергаш омарта ӧрдыжтӧ лӱмынак изи омса гайым ыштен. Шке отарже пеленат тыгай пундыш омарта уло. Тыштыже тудо тыгай омарта ӱмбаке магазиным келшытарен шында.

Ял калыкын эҥертышыже

О.Петуховын мланде пашалан кӱлшӧ техникыже уло. МТЗ маркан тракторым, плугым, косилкым, шорвондым налын. Ял йыр, шӱгарлаште, моло вереат шӱкшудым сола. Шошо шуо гын, тудлан паша ешаралтеш. Лишыл яллаште илыше-влак пакчам куралын пуаш, пареҥгым шындаш кашым ышташ, вара кораш, шудым солаш йодыт. Иктаж-мом кондаш, тыгак чодыраште тыршаш перна. Икманаш, йокрокланаш ок перне. Эшежым тудо верысе «Тумьюмучаш» ООО-н тӱкан шолдыра вольыкым ашныме фермыштыже йӱд ороллан тырша. Тыгак верысе погынымашын депутатше семынат чолгалыкым ончыкта. Икманаш, Петухов гай тыршыше еҥ-влак ялыште шукынрак лийыт гын, тысе илыш утларак волгалт кая ыле.

 

В.СМОЛЕНЦЕВ
Авторын
фотожо

         

             

 

 

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий