Идалыкаш ошкыл
Эртышым иктешлен, ончыкылыкым рашемдена
Шернур районысо «Восход» СПК колхоз: теҥгече, таче да эрла
Идалык мучаш – эртышым иктешлыме да ончыкылыкым рашемдыме пагыт. Кажне озанлык вуйлатыше мом ыштымым да мом ыштышашым вискален налеш, мом кертме гоч аклен ончалеш. Шернур районысо «Восход» СПК колхоз кокларак озанлык веле, но шке пашаеҥже-влаклан йӧным ыштыме шот дене ончылно кайыше деч нимынярат почеш ок код. Тидын нергенак тудын вуйлатышыже В.Л.СМОЛЕНЦЕВ дене кутырена.
– Владимир Леонидович, мучашке лишемше идалык мо дене ушеш кодеш?
– Эн ончычак теле пагытым нелын илен эртарыме дене. Кодшо ийын игече кукшо шогымылан кӧра шурно лектышна изи ыле – гектар еда улыжат 10 центнер дене налме. Санденак фуражым пыкше ситарышна. Нӧрӧ кормам, силосым, шуко шапашлымына дене гына шӧр лӱштыш утыжым иземме деч утлышна. Ушкал лийме пагытат удан огыл эртыш. А шошым мланде варашрак топланымылан кӧра пасуш апрель мучаште гына лекна. Ончыч шукияш шудым куштымо верым тырмалышна, вара икияшлан мландым пушкыдемден ямдылаш пижна. Кучалтын гынат, кодшо ийласе семынак 1500-1700 гектар кумдыкышто пырчым да шукияш шудо нӧшмым ӱдышна.
– Тыштыже, мутат уке, механизатор-влакым сай могырым палемден кодыде ок лий докан.
– Мландым пушкыдемден ямдылымаште эн ончычак «Кировец» дене ыштыше тракторист-влак Алексей Максимов ден Сергей Чемековым ончыкташ кӱлеш. Тыгак Юрий Скворцов ден Николай Максимов сайын ыштеныт. Анатолий Соловьёв ден Александр Софроновымат палемдыман. Ӱдымӧ пашам ий еда изак-шоляк Анатолий ден Аркадий Петуховмыт шуктат, да кажныже – 800 гектар дене. А пырчым шупшыктымаште Александр ден Юрий Петуховмыт тыршат. Технике сайын ыштымаште тӱҥ инженер Алексей Петухов ден технически обслуживатлыме пункт вуйлатыше Александр Павловын надырыштым палемдыде ок лий. Ӱдымӧ деч вара икмыняр ужашыште шӱкшудо деч химобработкым ыштыме, а кок пасушто вожыш вигак минерал ӱяҥдышым пуымо.
– Нимом от ман, ночко игече тений ага пашам кучен, но олмешыже шудо писын кушкын шуын…
– Сандене вигак нӧрӧ кормам ямдылаш пижме. Силосым ончычсо семынак 5 тӱжем тонн наре оптымо. Тыгак кукшо шудым, вара олымым шапашлыме. Кормана вольыкым вӱташте шогыктымо жаплан ситышаш.
– А шурно лектышда тений могай лийын?
– Июль-августышто игече келшыше шогыш гын, шурнына сайын атыланен ыле – гектар еда 17,1 центнер дене налме. Кодшо шыже-теле-шошым тидын пелыже утларак лектыш дене илен лекна гын, вольыкым вӱташте шогыктымо ты сезонышто фураж шотышто нелылык лийшаш огыл. Пырче ужалашат ситышаш, но… Кодшо ийын тудын акше сай ыле – ужалашыже лийын огыл, тений уло – акше изи. Ялозанлык пашам тидыжак чаракла. А шурным ме жапыштыже, кукшо годым, поген налын шуктышна. Сандене шукыжым коштыде эрыктен аралаш оптышна. Ик пасушто веле, лапыракыште, ешарен кошташ логале.
– Шурным погымаште кӧмыт ойыртемалтыч?
– Комбайнер-влак кокла гыч эн ончычак Анатолий Петухов ден Валерий Шарабуевым палемдынем ыле. Тыгак Вадим Асланов ден Анатолий Соловьёв, Альберт Петухов ден Александр Павлов (ПТО вуйлатыше уржа-сорла жаплан «Ниваш» шинчын) удан огыл ыштеныт. Пырчым идымыш шупшыктымаште Геннадий ден Александр Петуховмыт, а идымыште водитель Василий Ильин тыршеныт. Тылеч вара эше 200 гектар кокияшым ӱдымӧ да 1350 гектарым кылмаш куралме. Манмыла, шошо агаштат, корма тургымыштат, уржа-сорлаштат да шыже агаштат тӱҥ шотышто ик механизатор ден водитель-влакак вийым пыштеныт.
– А фермыште тыршыше кокла гыч кӧм ончыктынеда?
– Мутат уке, эн ончычак вате-марий Эльвира ден Альберт Рыбаковмытым. Иктыже кужу жап фермылан вуйын шога, весыже идалык мучко каныш деч посна вольыклан трактор дене кормам пуэда. Доярке кокла гыч Ольга Софронова ден Людмила Антоновам, презе ончышо кокла гыч Евдокия Таныгинам палемдыман. Фермыштына шӧрым машина дене лӱштымӧ пашам виктарыше операторлан кокымшо ий да удан огыл Николай Софронов ышта. Скотниклан шуко ий Виталий Глухов ден Владимир Иванов тыршат. Кокымшыжо кеҥежым вольыкым кӱта. Тений нӧрӧ да чоштыра кормамат, фуражымат ситышын шапашлыме. Сандене шӧр лектышна изи огыл лийшаш.
– Ик ушкаллан шотлымаште лӱштышда могайрак?
– Индеш тылзыште кажне вуй деч 5 тӱжем килограмм дене шупшылмо. Идалык мучашлан 6,7 тӱжем наре лиешат дыр. Кочкышым пойдараш жмыхна уло. Тушко шинчалым, порым ешарена. Лишыл жапыште патокым кондена. Тений шошым изи комбикорма заводым налынна. Йоҥыштымо пырче ден моло ешартышым варен, комбикормам ямдылена. Тидлан кӧрат лектышна кугемын. Вольыкна чылаже 550 вуй уло гын, лӱштымӧ ушкалнаже – 170 вуй. Тудат ешаралтын.
– Мый колынам, Те пашаеҥ-влаклан пашадарым веле огыл, кварталаш да идалыкаш премийымат тӱледа, моло семынат йӧным ыштеда.
– Тидын деч посна ок лий. Ялозанлыклан пашаеҥ ситыже манын, нуным пашалан кумылаҥдыман. Тек ужыт: мыняр кугурак лектышыш шуыт, тунар утларак налыт. Адакше нуно ялеш вожаҥышт манын, вольыклан шӱмаҥдыман. Таклан огыл ме вольык ончышо ден доярке-влаклан, тыгак кӱтӱчылан идалыкаш итог почеш презым яра пуэна, пырче ден шудым ойырена. А уржа-сорлаште тыршыше комбайнер, водитель, полышкалыше да специалист-влаклан пырчым яра пуэна. Нунат презым шулдырак ак дене налын кертыт. Вет ме ынде икмыняр ий ӱшкыжаш презым огына ӧрдыктаре, шкенан пашаеҥ-влакланак ужалена. Южышт кумыт-нылыт денат налыт. Пасу паша годым колхоз столовойыштат яра пукшена. Тушто тургым годым бухгалтерий пашаеҥна-влакак черет дене ыштат. Нуныланат тау! Тыге, тӱшкан тыршен, озанлык пашам виктарена.
Юрий ИСАКОВ
Снимкылаште: председатель В.Смоленцев; ферме вуйлатыше Э.Рыбакова; вӱта гыч терысым транспортёр дене луктыт; тӱҥ инженер А.Петухов; техникым телылан шогалтыме.
Авторын фотожо
