Коҥга, керосин лампе, 37 стационар койко… Лач тыге 1919 ийыште Краснококшайск уездной калык больнице паша корныжым тӱҥалын. Идалык гычак областной статусым налын да вич врач специальность дене приёмым эртарен. Таче Республиканский клинический больнице – пациент-влаклан 38 направлений дене медицине полышым пуышо кугу тӧнеж.
Курым жапыште больницын илыш корныштыжо шуко мо вашталтын да, мутат уке, чылажат – сай велыш гына. Таче медицине тӧнежын структурышкыжо сменыште 500 приёмым эртарен кертше поликлинике, 16 отделений, диагнозым шындыме службо, 793 койкан стационар пурат. Больнице пациент-шамычым эмлыме пашаште палынак ончыко тошкалын да кызыт Юл кундем федеральный округысо эмлымверла дене иктӧр шога, а южо шотышто эсогыл ончылта. Мутлан, тений идалык мучаште патологоанатомический отделенийыштыже ПЦР-лабораторийым почаш палемден. Тыште онкологий черым диагностироватлыме да эмлыме таче кечылан, тыгак лишыл жаплан эн виян молекулярный биологий але молекулярный генетике йӧн шыҥдаралтеш. Тиде шымлымаш кажне черлылан посна результатым пуа да лачшымак тудлан гына келшен толшо эмым ойырен налаш полша. Пашан лектышыже онкологийын патанатомий дене иктӧр вияҥаш тӱҥалмыж годым кояш тӱҥалеш. ПЦР-лабораторийыш кызытсе жаплан келшыше пеш чапле кок приборым, а тыгайже Юл кундем федерал округын ик регионыштыжат эше уке, чылт яра кондымо. Оборудованийым пӱтынек гаяк автоматизироватлыме, но тудын пашаже да пуымо результатше кӱкшӧ квалификациян медицине персонал дене чак кылдалтыныт. Тидымак шотыш налын, лабораторийын пашаеҥже-шамыч кызыт обязательный йӧн дене тунемыт, тренингым эртат да шымлыме посна йыжыҥлаште пашам ышташ палемдалтыт.
Эше шукерте огыл Марий Элын Тазалыкым аралыме министерствыже нелын черланыше пациент-влакым кӱкшӧ технологиян медицине йӧн дене эмлалташ пошкудо регионлашке колта ыле гын, таче шагал огыл тыгай манипуляций ден операцийым регионыштынак ыштат, тӱҥ шотышто – Республиканский клинический больницыште.
«Тиде практикын эн сай да кӱлешан ойыртемжылан пациентын тазалыкшым арален ыштыме операций ден палынак кӱчыкемдыме реабилитаций жап шотлалтыт, – кӱкшӧ технологиян медицине йӧн дене палдара тӱҥ врачын хирургий шотышто алмаштышыже, кӱкшӧ квалификационный категориян врач, Россий Федерацийын да Марий Эл Республикын сулло врачше, Россий медико-технический науко академийын член-корреспондентше, «Возрождение» фондын еҥже Валерий Маклашин. – Урологий, нейрохирургий, травматологий, онкологий направленийла дене идалыкыште иктыже весыж деч чыла шотыштат ойыртемалтше ик тӱжем наре (чумыр чот гыч 8,6 процент) операцийым ыштена. Травматологий да ортопедий отделенийыште остеосинтезын чыла видше шукталтеш. Вӱдлу да пулвуй йыжыҥым эндопротезироватлыме дене кылдалтше операцият сай лектыш дене куандара. Пулвуй да ваче йыжыҥ видеоартроскопий, лу ден пушкыдо тканьыш пуалше лекме годым кучылтмо алло- да аутопластике шотышто тӱрлӧ операций кечын вияҥыт. Урологий отделенийыште кызытсе жаплан келшыше эндоурологий йӧн кучылталтеш, специалист-влак тулиевый лазер полшымо дене, мутлан, шондыгалташ погынышо кӱм ошмаш огыл, а эсогыл пуракыш савырат. Таче калык поснак кугу тӱткышым тупрӱдӧ йыжыҥым радиочастотный денерваций йӧн дене эмлаш лиймылан ойыра. Тыгай сынан операцийым эрташ кумылан еҥ ий еда шукемеш. Кӱкшӧ технологиян медицине йӧн дене эмлыше тиде оборудованийым нейрохирургий отделенийыш шындыме. Тудын полшымыж дене Тазалыкым аралыме министерствын тӱҥ нейрохирургшо Сергей Николаевич Трифоновын вуйлатымыж почеш специалист-влак ӧрдыжлу кокласе невралгий, тупрӱдӧ кокласе йыжыҥын артрозшо гай шуко хронический черым эмлат».
… Тупрӱдӧ йыжыҥым радиочастотный денерваций йӧн дене эмлыше оборудований мыйынат шуко йодышем лукто: тиде мо тыгай, черым кузе «темдалеш», чынжымак полша мо? Тидыжым газетнам лудшо-шамычат рашемдынешт, шонем.
Туп корштымо тӱҥ амал тупрӱдӧ кокласе йыжыҥын локтылалтмыж дене кылдалтын. Чер утларакше шылыжым пытара, молан манаш гын лачшымак тудо эн кугу нагрузкым чыта да эн шуко тарванылеш – чыла тиде тупрӱдӧ кокласе йыжыҥлан йыгалташ амалым ышта.
Спондилоартроз тӱҥ шотышто тупышто палдырна, ошкылмо годым йолыш пуа да кийыме годым эрта. Черын вияҥмыж годым эр еда капкыл тӱҥеш.
Радиочастотный денерваций – корштышо тупым эмлыше кызытсе жаплан келшыше лӱдыкшыдымӧ йӧн. Тудо корштымо вер гыч рӱдӧ нерве системыш кайыше сигналым чарен шогалта.
Радиочастотный денерваций йӧн тӱнямбалне 1980 ий гыч кучылталтеш, Марий Элыште – эше кок ий веле да таче эн чӱчкыдын пайдаланыме процедурлан шотлалтеш. Черлым малтен огыт колто, манипуляций верым гына «кылмыктат». Электродын специальный генераторышкыжо ушымо 10-15 см кужытан имым локтылалтше йыжыҥ воктенысе нервыш рентгенын эскерымыж почеш керыт да когартат. Но тиде нерве ок пыте, икмыняр жап гыч тӧрлана. 20-30 минуташ операций, врачын темлымыжым тӱҥалтыш гыч мучаш марте шукташ гын, айдемын кужу жап орланен коштмыжлан мучашым ышта.
А мемнан коклаште таза тупрӱдан-влак шукын улыт мо? Парням пыштен шотлаш тӱҥалаш гын, тиде чот мушкындышкат огеш чумырго, очыни. Сандене туп, тупрӱдӧ, кутанлу пел ий гычат корштымым огыт чарне, кумык лийме, шинчыме але кийыме годым эшеат тургыжландарат, тыгодым нимогай эм, процедур огыт полшо гын, талук гыч талукыш орланымеш кӱкшӧ технологиян тиде медицине йӧнлан эҥерташ пеш келшен толешыс!
– Тыгай операций регионыштына Республиканский клинический больницыште гына эртаралтеш, тӱҥ шотышто, 70 процент случайыште, – районышто илыше-влаклан, – рашемдыш Валерий Владимирович.
Икманаш, пытартыш жапыште, поснак тений, марий здравоохраненийыште пациентым эмлыме шотышто шуко сай вашталтыш лийын. Калыклан тидым палаш да нунын дене пайдаланаш веле кодеш.
Маргарита ИВАНОВА
