«Динамо» обществылан – 100 ий
Тарванылмаште – вий!
Тений 18 апрельыште «Динамо» Обществе 100 ияш юбилейжым палемда. Тиде физкультурно-спортивный организаций виян, тале, мотор, таза улмо дене кылдалтын. Тудын тӱҥ ӱжмашыже – «Тарванылмаште – вий».
Ты ушем совет жапыште илышыш шыҥдаралташ тӱҥалын да моткоч кугу кумдыкым авалтен (эсогыл тӱнямбал кӱкшытыштӧ) да таче кече мартеат сайын вияҥеш.
Спортын служебно-прикладной видшым вияҥдымаште кугу надырым пышта, задачыжым кӱлеш семын шукта. «Динамо» кугу спортышто кумда верым налеш да тыгак тӱшка физкультур движенийым шараш полша.
Элыштына икымше тыгай ушемлан тӱҥалтышым Москва округын военный штабыштыже ыштеныт. Тыге 1923 ий 18 апрельыште икымше пролетар спорт обществе шочын. Тудын тӱҥ шонымашыже – ты ушемыште улшо еҥ-влакын тазалыкыштым физкультур да спортлан кумылаҥден пеҥгыдемдаш. Лӱдыкшыдымылык да правопорядке органысе сотрудник-влаклан оперативно-служебный пашаштым шукташышт сайрак лийже манын.
Лӱмжым Московский гарнизонын политотдел начальникше Леонид Гончаренкон («Динамо» электромашиностроительный заводын ончычсо пашаеҥже) темлымыж почеш, обществылан «Динамо» лӱмым пуэныт. Ӱжмашыже «Сила в движении» маналтын, а обществын икымше вуйлатышыже партийный да военный деятель Иосиф Уншлихт лийын. Почётан председательлан Феликс Дзержинскийым шогалтеныт.
1926 ийыште шукылан палыме динамовский эмблемым ыштеныт. Тудыжым «Динамо» футбол клубын икымше составыштыже модшо Александр Борисов ямдылен: ош ромб кӧргеш «Д» буквам вераҥдыме.
Физкульт, ура!
Икымше регионал отделений Пенза дене Рязаньыште шочын, а 1929 ийлан – элнан 200 олаштыже. Ты жаплан Марий автоном областьыштат, ты обществын еҥже-влак лӱйкалымаште, куштылго атлетикыште, футбол дене модмаште, фехтованийыште, кучедалмаште, боксышто вийыштым тергеныт. Варажым элыштына «Динамо» обществе моткоч кумдан шарлен да тушко квалифицированный тренер, инструктор да методист-шамыч ушненыт. ГТО-м, сдатлаш, многоборьеште таҥасаш тӱҥалыныт. Мутлан, еш дене стадионлаш, коньки дене мунчалташ лектыныт.
Мутат уке, тыгай физкультур движений Марий республикыштат вияҥын. Физкультур да спортлан кумылаҥдымылан национальный пайрем-влакат шотлалтыныт. Туштыжо динамовец-шамыч вийыштым тергеныт. Тӱҥалтышым пыштыше да спортышто сай кӱкшытыш шушылан динамовец-шамычым, Ольга Никулинам, Дарья Чумаровам, Галина Ювенскаям, Александр Бирюковым, Иван Сергеевым да молымыт шотлыман.
Кугу тӱткышым – йоча-влаклан
Тӱҥалтыш гычак «Динамо» обществе кугу тӱткышым йоча да кушкын шогышо тукымлан ойырен. Кугу Отечественный сар годым динамовец-влак сӧй пасушто, тылыште порысыштым чолган шуктеныт. 1941 ий 22 июньышто Германийын Совет Союзыш керылтмыж годым ик эн ончыч тушманым динамовец-пограничник-шамыч вашлийыныт. Шукыштым колымышт деч вара Совет Союз Герой лӱм дене палемденыт. Моткоч кугу нелыт ты сар жапыште внутренний войскалан, милицийлан, пожарный охранылан логалын. Нунылан диверсант-шамыч дене вашпижаш, порядкым эскераш кӱлын. Тыгай сотрудник-влак коклашке кум тӱжем утла еҥ логалын. Ты составыште физический культурын 9 коллективше шотлалтын. Лач нунын коклаште кажне ийын спортын служебно-прикладной видше дене Спартакиаде эртаралтеш.
– Мемнан «Динамо» регионал организацийыште тӱнямбал кӱкшытан кок спорт мастер, 27 спорт мастер, 100 утла спорт мастерыш кандидат улыт.
Динамовец-шамыч республик, тыгак всероссийский да тӱнямбал кӱкшытан таҥасымашлаште вийыштым тергат, сай результатым ончыктат, – ойла жапше годым «Динамо» обществе вуйлатышын алмаштышыже, тачысе кечылан обществыште спорт инструктор сомылым шуктышо Владимир Васин, – Нунын коклаште тале спортсмен семын панкратион дене тӱнямбал кӱкшытан спорт мастер Илья Седовым (2008 ий, Албаний, тӱнямбал чемпион), Российын спорт мастерже Андрей Долгушевым (2001 ий, Москва, дзюдо дене тӱнямбал кубок), Российын спорт мастерже Эдуард Глушковым (2007 ий, комплексный единоборство дене судебный пристав-влак коклаште чемпион), Александр Шабердиным (2006 ий, армейский рукопашный кучедалмаш дене чемпион), Российын спорт мастерже Даниил Жуйковым (2013 ий, Ярославль, пожарно-прикладной спорт дене тнямбал чемпион) палемдыман. Мемнан дене йоча да самырык-влаклан спортым вияҥден колтымылан кугу тӱткыш ойыралтеш. Организацийласе базылаште секций-влак эртаралтыт. Тыгак образовательный учрежденийлаште, кадет класс-влакын подшефныйышт семын улыт.
Чыла велым шуараш, таза лияш…
Марий республиканский организаций «Динамо-Марий Эл» спортивно-танцевальный клубым почаш тӱҥалтышым ыштен. Тидыже таза илыш-йٙӱлам кучымо да тыгак самырык еҥым физически да духовно воспитатлаш, чыла велым шуараш манын ышталтеш. Вуйлатышышт спортын ты видше дене профессионал Ольга Ильина. Тыгак йоча шахмат сайын вияҥеш. «Юный динамовец» маналтеш. Тудым МВД-ын ветеранже С.Фёдоров вуйлата. «Динамо» футбол клубыш йоча-влак куанен коштыт. Тудыжым В.Васильев вуйлата. Такшым тукым гыч тукымыш самырык-влак дене ветеран-шамыч коклаште кыл пеҥгыдемын, вияҥын толеш. Историйымат ӧрдыжеш огыт кодо. Промышленный объектлам оролымаште, спекулянт-влак ваштареш кучедалмаште, пожарым йӧратымаште, утарыме пашаштат динамовец-влак тыршат. Тале спортсмен-шамычым икверыш чумырен, боевой действийыште порысым шукташ посна отрядым ыштыме.
Ожнат, кызытат
Кугу Отечественный сар жапыште «Динамо» регионысо обществын пашаже нимучашдыме лийын. Тӱжем дене ГТО ден БГТО значкист-шамычым ямдыленыт. Динамовец-шамыч Йошкар Армий радамыште лӱдде кредалыныт да тачысе кечын спецоперацийыштат участвоватлат.
Кугу Отечественный сар деч вара совет спортсмен-влакын мастарлыкышт эшеат кушкын. Марий обществат сай результатыш шуын. Тудо физический культурын 27 коллектившым ушен шоген. Сборный команде-шамыч республикын первенствыштыже призёр радамыш логалыныт, ече спортышто, куштылго атлетикыште, лӱйкалымаште ойыртемалтыныт. 1947 ийыште «Динамо» футбол команде республикын кубокшым сеҥен налын.
Спортсмен-динамовец-влак 1970-1980 ийлаштат республик, Россий кӱкшытыштӧ сай результатым ончыктеныт. Мутлан, 1979 ийыште пожарный-прикладной спорт дене Совет Союзын чемпионжо ден рекордсменже лийыныт. Евгений Богатырёв ден Талгат Мингазов СССР-ын спорт мастерже нормативым шуктеныт, а 1980 ийыште ты вид денак Евгений Шипунов ден Юрий Бельский элнан рекордшым шынденыт.
Тачысе кечынат «Динамо» марий регионал обществе спорт йӱлам умбакыже шуя. Служебный порысым шуктышыла ӱмыр лугыч лийше сотрудник-влакым шарныме лӱмеш тӱрлӧ турнир эртаралтеш. А волейбол дене сборный команде республикыштыжат ик эн талылан шотлалтеш. Кажне ийын шахмат дене турнир эртаралтеш. Тушко ветеран-шамычат ушнат. Такшым ветеран-влак самырык тукымлан эреак пример лийыт. Нунын кокла гыч икмынярыштым палемдымак шуэш. Тиде тренер-наставник-влак Михаил Масленников, Андрей Егошин, Владимир Куварзин, Хайдар Файззулин, Иван Дмитриев. Динамовец-влак жапше годым «Йошкар-Ола-Шап» пелемарафонышкат моткоч чолган ушненыт. Мутлан, Вячеслав Афанасьев, Михаил Байков, Сергей Семёнов да молат. Динамовец-влак тачысе кечынат тӱрлӧ таҥасымаште вийыштым тергат, ойыртемалтыт, самырык тукымлан пример улыт.
Пайремда дене, динамовец-влак!
Ветеран-влакын туныктымо мастарлыкышт дене самырык военнослужащий, правоохранительный органлаште тыршыше-влак шке воинский да служебный порысыштым шуктымаште пайдаланат. Адакшым спортыштат, службыштат сай результатыш шуыт.
– «Динамо» кугу спортышто кумда верым налеш да тыгак тӱшка физкультур движенийым шараш полша. Марий Элыште спорт дене служебно-прикладной видше дене Чулпан Зуева Российын спорт мастерже нормативым шуктен. Тыгак служебно-прикладной видше дене землякна Медведево район гыч Сргей Семёнов (кызыт Озаҥ олаште пашам ышта) Российын спорт мастерже нормативым шуктен, – ойла Владимир Степанович. – Тений «Почётный динамовец» лӱм дене лу еҥым палемденыт. Нунын кокла гыч ече дене Российын спорт мастерже Алексей Ивановым (МЧС-ыште тырша) мокталтыман. Тыгак икмыняр еҥлан «Динамо» обществын ветеранже лӱмым пуэныт.
«Динамо – сила в движении и единстве!» – теве тыгай ӱжмаш дене «Динамо» всероссийский физкультурно-спорт общество ила, у сеҥымашке кая.
Йӧн дене пайдаланен, ты аланыште тыршыше-влакым «Динамо» обществым ыштымылан 100 ий юбилей дене шокшын саламлем. Пеҥгыде тазалыкым, паша кумылым, сай службым, спорт мастарлыкым, вуй ӱмбалне канде кавам, тынысым тыланем.
Е.Эшкинина.
Лудаш темлена:
