Кылме тылзын 28-ше кечынже С.Г.Чавайн лӱмеш калыкле книгагудышто Юлсер кундем гыч лекше писатель Маргарита Ушакован 75 ияш лӱмгечыжлан пӧлеклалтше вашлиймаш эртен. Вес амалже – прозаикын рушла возымо «Быль быльем поросла» книгаже ош тӱням ужын.
Книга эше, ӱпшынчат гын, чия пушан. Тудым «Марий книга издательстве» савыктыш пӧрт луктын. Вуйлатышыже Эдуард Иманаевлан юбиляр дене кугешнаш да тудым саламлаш кок пачаш куанле, вет ик кундем – Юлсер – гыч улыт. Поэт, книгам редактироватлыше Надежда Гордеева ик ойыш шуын, икте-весыштын мутым колыштын, ик команде дене (дизайнер Светлана Куклина, сӱретче Нина Ефарицкая) пашам ыштымыштым палемдыш. Вашлиймашым савыктыш пӧртын пашаеҥже Юрий Соловьев пеш чаткан ямдылен да моткоч устан вӱдыш, чеверласыме годым шукын тудлан таум каласышт.
Маргарита Ушакова – каласкалаш мастар еҥ. Тудым шулен каен колыштат: кумыл тодылалтмыжат, куанжат, мыскаражат – пеленжак. «Тунар куаненам, тупыштем шулдыр кушмымат шижам» манмыжым залысе калык совым кырен вашлие. Шкенжын творчествыжланат акым пуэн мошта.
– Мый шукыжым Волжский районем, тусо калыкем нерген возем. Шуко произведениемже районысо Калыкым социально аралыме пӧлкаште пашам ыштымем дене кылдалтын. Эре шкет илыше-влак нерген возем да возем, пуйто тиде министерствын штатаный писательже веле лийын шинчынам. Кузе уке гын, ик сурт гыч кумыньыштым Красногорский шоҥгылык пӧртыш ужаташем пернен дык, кузе ом возо. Тиде теме творчествыштем пеш кугу верым айлен, – палдарыш серызе.
Маргарита Ушакова утларакшым кӱчык ойлымашым воза. Кум пьесыже уло. Пытартыш гана возымыжо – «Ятас», кызытсе илышым почын ончыкта. Но огеш шылте, «мый драматург семын лушкыдо улам» манеш. Тудо шкенжым поэтланат ок шотло, ойла: «Почеламут-влак шуэн шочыт, ойленат ом мошто, кунам толыт». Туге гынат мутшылан 30 утла муро шочыныс! Да, Маргарита Ушакован почеламутым возымыжым шукынжак огыт пале. Туге гынат пайрем лач поэзий аршаш дене почылто: М.Шкетан лӱмеш марий драмтеатрын артисткыже Алина Егошина ден Светлана Филиппова авторын почеламутшо-влакым, а Марина Воронцова ден Иван Смирнов мурыжым йоҥгалтарышт.
Чылажге шотлымаште Маргарита Тиомфеевнан шым книгаже лектын. Тышеч кокытшо – рушла: «Нежные стебли дождя» да теве «Быль быльем поросла». Рушла возымыжым тыге умылтара:
– Уралыште илен коштмем дене мыйын пеш шуко руш йолташем уло. Нуно ойлат: «Тый возет-возет, мом, кӧ нерген возет – нимат огына пале», – маныт. Посна-посна ойлымашым кусаркален колтылаш тӧченам. А вара прозаик, сарзе еҥ, мемнан Полатсола ял эрге Василий Красновын возымыжым марла гыч рушлашке кусарышым, «Корабли уходят, чтоб вернуться» книгаже лекте. А мыйын произведением кӧ кусарен кертеш? Возымаштем ятыр ий ондак погымо ойыртемалтше фольклорым кучылтам – кусарыше еҥым пеленем шынден кусарыктем гынат, неле лиеш, шонем. Тыге шке рушла возаш тӱҥальым. Икымше руш книгажым редактироватлышыжла Юрий Галютин пелештал колтен: «Ушаковажын руш йылмыже кушеч си?» Интернетысе Проза.ру сайтыш вераҥдылам, кызыт 17 тӱжем лудшем уло.
Шочмо йылме дене возышо автор-влакын произведенийыштым рушлашке кусарымын кӱлешлыкше нерген марий йылмызе Майя Шабдарова пеҥгыдемден ойлыш. Мут толмашеш, палемден кодыде ок лий: Маргарита Ушакова Марий книга издательствыш тиде книган марла оригиналжымат пуэн, но комиссий рушлажым ойырен налын.
Писательын лӱмгечыже да у книган шочмыжо – куанаш, саламалаш амал огыл мо? «Авамын куэже» икымше книган йыгыр авторжо, поэтессе Раиса Николаева (Мардан Рая) залыште шинчыше калыкым воштылтен-воштылтен ойлыш гынат, мутшо чын дечат чын: тачысе писательын пашаже йӧршынат ок аклалт. Ондак санаторийлашке, усталык пӧртыш путёвкым кучыктеныт гын, кызыт нимогай полыш ок шижалт. Юбилярна, мутлан, эн изи пенсийым налын ила, тудын нимогай чап лӱмжат, шоҥгылык илышыжым куштылемдыше нимогай льготыжат уке улыт. Но ты кечын мыняр-гынат кумылжым нӧлтальыч: Сарын, пашан, Вооружённый Вийын да правам аралыше орган-влакын ветераныштын (пенсионерыштын) Всероссийский мер организацийышт Маргарита Тимофеевнам Марий Эл Республикын «Почётан ветеранже» лӱм дене палемдыш. Волжский районысо пӧлкан вуйлатышыже Нина Степанова удостоверенийым кучыктыш, оҥешыже значокым пижыктыш.
Саламлыме мутым палыме сӱретче-землякше Иван Ямбердов, Марий Эл радион тӱҥ редакторжо, мурызо Влаимир Матвеев, йоча писатель Ольга Кузнецова, радиовӱдышӧ да предприниматель Владимир Аптулаев да молат ойлышт.1980-1985 ийлаште Марий кугыжаныш университетыште пырля тунемме йолташыже-влакат поро мут дене ушнышт (снимкыште). «Шергакан айдемем-влак кокла гыч Зоя Дудиналан сылнымут пашамым виктарен колташ полшымыжлан вуйым савен таум ойлем. Шым книгам гыч нылытше тудын кидше гоч эртен», – каласыш Маргарита йолташна. Пӧлеклыме каза меж шовычна теле йӱштӧ деч капкылжым ырыкта, шонена.
Шӱмеш пыштен шке мутшым Володя Матвеев ойлыш. Тӱҥалтыш шомакшак сымыстарыш: «Ме Маргарита Тимофеевна дене ик ял гыч улына. Ик урем гыч улына. Ик сурт гыч улына», – мане да умылтарыш: ача-аваже Маргарита Ушакован 14 ияш марте илыме пӧртшым налыныт, вес суртым чоҥаш шоненыт, но жап вашталтмылан кӧра тидым ыштен огытыл. Икманаш, когыньыштланат ик сурт пырдыж шӱлышым пуэн. Ала пӱрымаш, ала Юмын возен кодымо… Тӱрлӧ ийготан кок сылнымут мастарым шочмо Отымбал ялыштым чон шулен йӧратымаш уша.
– Мемнан шочмо кундемнам сылнымутда гоч марий могыр гычат, руш велымат тыге кумдан тӱня мучко шарымыланда кугу тау, Ритакай! Тидын дене моткоч кугешнем, Ушакай! – чонжым почо Владимир Матвеев. (Палемдем: Маргарита Ушакован композитор йолташыже Вячеслав Осиповын ойжо почеш самырык-влак тудым кокланже Ушакай маныт).
Пайрем вашлиймашым артист-мурызо-влак почыч гын, мучашлан Маргарита Ушакова шкежак муралтыш:
– Ӱмырлан ӱшаным арален,
Чон моторым томла аныклен,
Илена мардеж вашеш каен,
Йӱрым да пораным йӧратен, –
тиде шыже ден теле коклаште, 21 ноябрьыште, шочмо кечыже лӱмеш возымо корныла.
Лидия СЕМЕНОВА
Авторын фотожо
