Марий Элыште 17-23 март Умшагӧргын тазалыкшым кӱлын эскерыме арня семын эрта. Тудо 20 мартыште палемдалтше Умшагӧргӧ тазалыкын тӱнямбал кечыжлан пӧлеклалтын.
Таче газетым лудшо йолташна-влакым Йошкар-Оласе йоча стоматологический поликлиникын тӱҥ врачше Андрей Кузнецов (снимкыште) таза пӱйым арален кодымо йӧн-влак дене палдара.
Пӱйын ик эн осал тушманжылан куштылгын шыҥдаралтше сахарозо ден глюкозо шотлалтыт.
Йочан пӱйжым шере кочкышын зиянже деч арален кодаш манын, мом ыштыман?
- Икшывым шерылан ида туныкто: ик ияш марте ийготан йочалан шере вӱдым ида пу, кум ияш марте ийготан ньогалан – кампетым, шоколадым, пирожныйым. Тылеч кугурак, но школыш коштдымо йочан «шере кечыже» арняште икте гына лийшаш;
- ямде напиткыште, сокышто, йоча немырыште, вареньыште, пурмо резинкыште, эмыште сакырын улмыжым ида мондо;
- йочалан шере кочкышым лучо эрдене але кечывалым пуаш, но тудо менюшто пытартыш кочкыш лийшаш огыл;
- кевытыште шере кочкышым ончымо годым леденец, козинак, шере ватке, чупа-чупс гай пижедылше да кужун кочмо продуктым ида нал;
- йочалан, мутлан, эр да кечывал, кечывал да кас кочкыш коклаште да поснак малаш вочмо деч ончыч шерым ида пу;
- олма, кешыр, редис, ковышта гай пеҥгыде емыж-саска ден пакчасаска пӱйым пижын кодшо сакыр деч эрыктат. А пеҥгыде сорт сыр кислота-влакын зияныштым луштара;
- сакырдыме пурмо резинке умшагӧргыштӧ тӱрлӧ кислота ден щёлочым нормыш конда, сандене тудым кочмо деч вара 15 минут наре пураш лиеш;
- икшывын пӱйжӧ изи ийготышак локтылалташ тӱҥалеш гын, рацион гыч шере кочкышым йӧршын кораҥдыза;
- эҥыж, кугымӧр, арбуз гай емыжыште, грушо, сливе, абрикос гай емыж-саскаште, кешыр, реве, кавун гай пакчасаскаште, мӱйыштӧ фруктозо уло, тудо пӱйлан тунарак кугу зияным огеш ыште.
Ньогалан пӱй шӱймӧ деч мом пукшыман?
- Ик ияш марте ийготан ньогам педиатрын темлымыж почеш пукшыза;
- кугурак ийготан йоча-шамычын рационышкышт кажне кечын шӧрым але тудын негызеш ядылыме продуктым: кефирым, торыкым, сырым – пуртыза, свежа пакчасаска ден емыжсаска, ужар йӧр шудо, уржа кинде нергенат ида мондо;
- арняште 1-2 гана пӱйым пеҥгыдемдыше микроэлемент-влаклан поян теҥыз продуктым пукшыза;
- чайыште, поснак ужаргыште, кариес деч аралыше фтор уло;
- пастеризоватлыме шӧрыштӧ пӱйын эмальжым пеҥгыдемдыше кальций уло. Шӧрым шолтымо деч вара тудо куатшым йомдара;
- 1-1,5 ияш йочам сайын пураш туныктыза. Тиде шӱвылым сайынрак лукташ да пӱйым минерализоватлаш полша, а пеҥгыде ужаш-влак микробан лончым кораҥдат.
Пураш кузе туныкташ?
- 5-6 тылзаш ньогалан, пӱйжӧ уке гынат, сукарам, кинде комым пуыза, 8-9 тылзашлан – шолтымо кешыр ден пареҥгым, 10-11 тылзашлан – фрикаделькым;
- 1 ияш йочан 8 пӱйжӧ лийшаш, да тудо олмам, грушым, моло емыж-саскам пурлын налын кертшаш;
- 12-16 тылзаш икшывылан шолтымо шылым ужашлен пуаш лиеш;
- 2-2,5 ияш йочан рационыштыжо пеҥгыде да ярыман кочкыш ситышын лийшаш;
- кеч-мом кочмо деч вара икшывылан пӱй гыч лончо ден пижын кодшо кочкышым эрыктен колтышо пеҥгыде емыж-саска ден пакчасаскам пуыза;
- кочшо йочалан вӱдым подылташ ида вашке, уке гын пӱйжым лончо ден кариес авалтат, тыгак оҥылашлужо начарын вияҥеш.
Икшывын пӱйжӧ эре яндар лийшаш!
- Йочан пӱйжым лекташ тӱҥалме жап гычак кажне пукшымо деч вара парняш чиктыме силикон щётко дене эрыктыза;
- 1 ияш ньоган пӱйжым ийготшылан келшыше щётко, пасте да реминерализироватлыше гель дене эрыктыза;
- икшыве тутыш (постоянный) пӱйжӧ лекме деч вара кугыеҥлан палемдалтше щётко дене пайдаланаш тӱҥалшаш.
Могай щёткым ойырен налаш?
- Щёткын вуйжо йочан умшагӧргыжлан келшен толшаш;
- щёткысо шу коклаште виш лийшаш;
- искусственный шу сайрак да пӱйшылым огеш сусырто.
Пӱйым эрыктыме у пастым шовын дене мушса, пайдаланаш тӱҥалме деч ончыч да пайдаланыме деч вара вӱд дене шӱалтыза, стаканыш вуйжо дене кӱшкыла ыштен вераҥдыза. Футлярыш корныш лекме годым веле пыштыза. Щёткым кажне 1-3 тылзе гыч вашталтыза.
Пӱйым эрыкташ кузе туныкташ?
- 1,5-2 ияш йочалан умшагӧргыжым кажне кочмо деч вара шолтымо вӱд дене шӱалташ туныктыза;
- 2-2,5 ияш йочалан вӱд дене нӧртымӧ щёткым пуыза да пӱйым кузе эрыкташ кӱлмым ончыктыза;
- 3 ияш икшыве пӱйжым кажне эрдене да кастене эрыкташ тунем шушаш. Кариесан ньогалан пӱйым кажне кочмо деч вара эрыкташ темлалтеш.
Маргарита ИВАНОВА ямдылен
Марий Эл Тазалык аралтыш министерствын фотожо
