УВЕР ЙОГЫН

Сайын илынет – лектышым кугемде

У Торъял районысо «Первый май» колхозын пашаеҥже-влак 2022 ийым сай лектыш дене вашлийыт.

Тӱҥ эҥертыш – вольык

Тиде колхозым республикыште ик эн ончыл озанлыклан шотлат. Тыште шӧр озанлыкым чот вияҥден колтеныт, тудын кӱшеш колхоз вияҥеш, тушто тыршыше-влакын илыш условийышт саемеш, тӱшка пашашке самырык-влак ушнат. Шуко моло озанлыкыште пашаеҥ ок сите гын, тыште тидын шотышто нелылык уке. 2019 ийыште колхоз племенной озанлык статусым налын. Тидын деч ончыч племрепродуктор лийын.

– Тыгай статусым налшаш верч ме шуко ыштенна, – каласкала колхоз председатель, Кугыжаныш Погын депутат А.Новиков. – Эн ончычак лӱштышым кугемденна, ушкалым ешаренна, селекционный пашам у кӱкшытыш нӧлталынна. Кодшо ийын кажне ушкаллан шотлымаште лӱштышым индеш тӱжем килограммыш шуктенна ыле, а тений – 9,3 тӱжемыш. Самырык вольыкым шуко ужалена, ӱмаште 190 вуй тӱж тунам ужалыме гын, тений – изиш шагалрак. Ме вет 28 декабрьыште вичшӱдӧ ушкалым шогалташ ситыше у комплексым пашашке колтенна, тушко икымше гана лийше ушкал-влакым шогалтенна. Вес ийын вӱтам тӱрыс темена. Комплекс деч посна шке вий дене  презе ашныме кок вӱтам чоҥенна, тушко вольыкым тич шогалтыме.

2020 ийыште мемнан республикым моло лу регион семынак социально начарын вияҥшылан шотлымо да Марий Эллан ешартыш оксам ойырымо ыле. Тышечын икмыняр ужашыжым агропромышленный комплексым вияҥдаш колтымо. «Первый май» колхоз шӧр озанлыкым вияҥдыме шотышто инвестиций проектым ямдылен. Тудо кок йыжыҥ дене шукталташ тӱҥалеш. Икымшыже – ушкал комплексым Чӱксолаште чоҥаш, кокымшыжо – вес ийын тыгаяк вӱтам Тушнурышто нӧлташ. Вес у комплекслан проектым ямдылаш тӱҥалыныт. Нине проект почеш колхозлан лучко ийлан 2,3 процентан кредитым ойыреныт. Эшежым икымше кок ийыште тиде кредитым тӱлыман огыл, вара веле, лектыш лиймеке, пӧртылташ тӱҥалман. Тиде инвестиций программе почешак техникым, шӧр оборудованийым налаш кредитым пуэныт. Витле процент шке оксам ойыреныт, молыжым инвестиций кредит кӱшеш тӱлымӧ.  Тракторым, комбайным, сеялкым, кормораздатчикым налыныт.

Паша уло – илаш лиеш

Вольык озанлык нерген мутым умбакыже шуяш гын, тидым каласыман: кызыт колхоз вич комплексыштыже ныл тӱжем вуй вольыкым ашна, тышечын ушкал – 1,6 тӱжем вуй. Вольык тӱрлӧ вере шогымо дене роскот кугурак ышталтеш гынат, сай могыржат уло – ял калыклан паша вер лектын. Мутлан, Тошто Торъял комплексыште кумло еҥ тырша, Чӱксолаште – витле наре, Шӱвылакыште – нылле, Тушнурышто да Тошто Крешыныште – коло визыт гыч, Кужнурышто – лу еҥ.

– Ме паша верым пуэна, самырык-влак пӧртым чоҥат, ялеш илаш кодыт, йочам ончен куштат. Чыла тидым ужын, чон куана, – куанжым ок шылте озанлык вуйлатыше.

Кызыт колхоз кече еда нылле тонн чапле качестван шӧрым Шернур сыр заводыш колта. Ты предприятийын налме продукцийын качествыжлан йодмашыже кугу. Тидым шотыш налын, озанлыкыште шӧрын качествыжлан поснак кугу тӱткышым ойырат. Доярке-влакым туныктат, занятий-влакым да  шӧр оборудованийын яндарлыкше шотышто тергымашым эртарат. Комплекслаште лӱштымӧ чыла шӧр Шӱвылакыште верланыше лабораторийыш толеш. Тыште технолог Л.Жеребцова (ондак У Торъял шӧр заводышто тыршен) кажне комплекс гыч кондымо шӧрын качествыжым терга. Ситыдымаш уло гын, актым воза, эрлашыжымак тудым тӧрлаш пижыт. Арня еда комиссий комплекслашке лектеш, шӧр оборудованийым арун кучымым терга. Комплекслаште тыршыше-влак палат: нуным тергат, тыге ынде арулыклан тунемын шуыныт. Тидлан кӧра продукцийыштын качествыже Европо кӱкшытан. Шернур сыр заводат таум ойла, келшышын тӱла. Ынде ты озанлыкын шӧржым налаш кумылан моло предприятият улыт.

Доярке-влаклан вольыкым арун кучаш эше скотник-влак полшат. Вет ик дояркылан иканаште шӱдӧ ушкалым лӱшташ йӧршынат куштылго огыл. Доярке-влак резинке перчатке дене лӱштат, водарым лӱмын ямдылыме салфетке дене яндарештат. Терысым вӱта гыч кечеш кок гана луктыт. Тыге вӱташте уда пуш уке, тудым арун кучат. Доярке-влаклан сай пашадарым тӱлат. Эртыше индеш тылзыште нунын кокла пашадарышт витле тӱжем теҥгешке шуын.

Нурышто теният чот тыршыме

Тенийысе идалык мланде пашаеҥ-влаклан кеҥежым кукшо да ояр шогымылан кӧра неле лийын. Гектар еда кокла шот дене латкуд центнер пырчым, але чумыржо латкок тӱжем тонным, шийын налыныт. Тидыже вольыкым пукшен лукташ, кум тӱжем тонным ужалаш, пашаеҥ-влаклан ик тонн дене килограммжым 2,5 теҥге дене пуэдаш ситен. Озанлык шудо нӧшмым ончычсо ийлаште 200-300 тонн марте поген гын, тений 80 тонн гына лектын. Тыште ынде икмыняр ий ковыштам куштат. Тений кушкылыш вӱдым шавыме огыл гынат, чылаже 800 тонным поген налме, ончыч пареҥгым аралыме хранилищылашке пыштыме. Кызыт килограммжым нылле теҥге дене ужалат.

Озанлыкын шудо гранулым ыштыме кок цехше уло. Нуным «Марийкагаз» предприятий деч налын. Тушто тылзе еда кандаш-лу тонн сатум ямдылат да йодмо почеш ужалаш кум Камаз машина дене Россий мучко кудалыштыт. Шудыжым шкеак ситарат. Вет озаныкын латшым тӱжем гектар пасужо уло. Тышечын индеш тӱжемыштыже пырчым ӱдат, вич тӱжем наре гектарыште – кургылык кушкылым, молыштыжо шукияш шудым ончен куштат. Тыге пасум пушеҥге кушмо деч аралат, шудым солен налыт, прессоватлат. Вольыклан теле гоч пукшен лукташ ситыш кургым ямдыленыт.

Эре вияҥме корнышто

Таче колхозышто 409 еҥ тырша. Идалык мучко кажне пашаеҥлан шотлымаште кумло кум тӱжем теҥге пашадарым тӱлымӧ. Озанлыклан кугыжаныш кугу полышым пуа. Кодшо ийын кудло вич миллион теҥгем тӱлен гын, тений изишлан веле шагал.

– Кӧ пашам сайын ышта, кугыжаныш тудлан полышымат шукырак пуа, – ойла А.Новиков. – Сандене мый коллективыште эре ойлем: сайынракын илынет – сайынрак тырше, шукырак шӧрым лӱштӧ, шукырак пырчым ший, лектышым кугемде, тыге ешартыш оксам ыштен налаш йӧн ешаралтеш, эре вияҥме корнышто лияш кӱлеш.

Озанлык шке пашаеҥже-влакым кумылаҥдышаш верч эрак тырша. Теве кӧ пӧртым чоҥынеже, машинам налнеже, але нелылыкыш логалын – колхоз процентдыме ссудым пуа. Кызыт куд-шым миллион теҥге колхоз окса калык кидыште коштеш. Озанлык пашаеҥ-влаклан пашашке машина дене коштмыштлан тылзе еда кок тонн бензиным ойыра. Специалист-влакын машинаштым олмыкташ тыгак оксам пуа. Теве ветврач В.Возизов Советский район Вечын села гыч тышке пашашке коштеш. Тудлан озанлык машинам налын пуэн, бензиным ойыра. Тыге пашашке шупшыкташ лӱмын машинам ойырымо ок кӱл. Эше У Торъял посёлкышто пашаеҥ-влаклан вич пачерым (тений кумытым) налын пуэн.

Вячеслав Смоленцев

Авторын фотожо

Мый колхоз правлений лӱм дене эн ондак тӱшка озанлыкыште тыршыше механизтор, доярке, чумыр пашаеҥ-влакым,  Марий Элыште илыше чыла калыкым У ий дене шокшын-шокшын саламлем. Ял калыклан сай тазалыкым, пиалым тыланем. Тек у ийыште озанлык-влак чаплырак лектышыш шуыт, лӱштыш кугемеш, сай игече куандара,  шурно лектыш ешаралтеш, марий калыкын пашадарже нӧлталтеш, кажне еш уланрак илаш тӱҥалеш, ӱстел сийже поянрак лиеш. У ий дене, йолташ-влак!

А.Новиков,

колхоз председатель, Кугыжаныш Погын дупутат 

 

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий