Тӱрлӧ калык гыч лекше писатель-влакын руш йылме дене возымыштым критик-влакат, лудшо-шамычат тӱрлӧ семын аклат. Примерлан чӱчкыдын Расул Гамзатовым кондат: рушла кутырен моштен огыл гынат, тудын произведенийже-влакым кусарымек, уло Сандалык тудын изи Дагестанжым пален налын. Кусарыме паша – тиде икте, ик проблеме, а марий писательна, поэтна-влак рушла возаш тӱҥалыныт – тидын нерген икмыняр гана мутым тарватенна ыле. Тачысе йодыш-влаклан поэт, кусарыше Герман ПИРОГОВ вашешта.
Йодыш: Герман Прохорович, те марий поэт-влакын сылнымутыштым оригинал гыч вик рушлашке кусареда. 2008 ийыште «Давай на равных говорить…» почеламут антологий книгам луктында. Тушко 25 марий поэтын 400 наре произведенийышт пурен. Тылеч посна, рушлаш кусарен, чыла гаяк марий поэтын посна возымыштым кок томан антологий дене луктында. Тыге вес калык-влакым марий автор-влакын творчествышт дене палымым ыштеда. Тыгай йодышым пуэм: молан кусарен толашаш, можыч, авторлан вик шкаланже рушла возаш тӱҥалаш? Пытартыш жапыште, ужына-эскерена, тыгай пример шуко вашлиялтеш.
ГП: Марий поэт лӱмым кӱшнӧ нумалше-влак кокла гыч Валентин Колумб гына тидым ыштен кертеш ыле. Тудын архив записьше-влакым шымлымеке, тыге ойлаш лиеш.
Тӱнямбал кӱкшытан литературышто, а руш поэзийым тыгайлан шотлыман, марий автор-влак кокла гыч тачысе кечын иктат тиде нелытым шке вачӱмбакше пышташ ямде огыл. Мут толмашеш, Геннадий Сабанцев кертеш ыле, но тидлан тудо самырык годсыжлак вуйжыге тиде пашашке «шуҥгалтман» ыле.
Тый, Лидия, ик марий ӱдырамаш авторын рушла возымо икмыняр почеламутшым колтенат да шонымашемым каласаш йодынат. Нелеш ит нал, нимо денат куандарен ом керт. Текст-влакым почеламут манаш неле. Рушла возаш тӧчышӧ национальный (шкенан марий-шамычлан поснак) поэтесса-влаклан каласем: лудса признанный руш автор-влакын сай почеламутыштым. Кайыше-влакыным – Цветаеваным, Ахматованым, Ахмадулинаным, совет жапысе гыч – можыч, Морицым, кызытсе тукым гыч – Павловам, Николаевам, Степановам, Полозковам лудса. «Марийская правда» газетыште савыкталтше мыйын авторский лаштыкем кеч ончалза, тушто марий поэтессе-влакын почеламутыштым руш йылмышке кусарымым савыктена. Шкендан возымым да кусарыме текст-влакым йыгыре пыштен таҥастарыза – ойыртемым вик ужыда. Ужыда веле огыл, можыч, умыледат. Кӱшнӧ каласыме кок томыш 750 – 800 наре почеламут пурен, а чылаже мый 1200 утла поэтический произведенийым кусаренам.
Йодыш: Тачысе лӱмлӧ марий писательна-влак, мутлан налам Маргарита Ушаковам, Геннадий Сабанцевымак, Эрнст Петровым, марла возымыштым чарнен, лач рушла возаш тӱҥалыт гын, марий литературына ок нужнаҥ? Тулыкеш ок код? Нуно марий писатель улыт гын, шочмо йылме денак возышаш улыт. Але мый йоҥылыш шонем?
Г.П. Тый палыме, лӱмлӧ автор-влакым ончыктет. Нуно марий литературышто чот тыршеныт. Нунылан….. эрыкым пуэна, могай йылме дене шонат, тек туге возат. Ик тыланымаш гына: тек шкешт да марий калыкна нерген уло тӱнялан чап дене палымым ыштат.
Айда ончыкылыкыш ончалына – самырык поэтессе-влак велыш мутым савыралына. Лӱм-влак улыт. Но ӱшандарышын огыт возо. Молан? Амалже – шинчымаш багажышт начар, интеллектышт йӧршынат уке, илышын тӱрлӧ шӧрынжым ончалаш кумда ончалтышышт да лӱддымылышт огыт сите. Да, савыкталтыт (ала-кӧм гынат печатлыман вет), премийымат налыт (премийым учредитлыме гын, шот-радамжым кучыман), мурылан мутым возымышт дене кугешнат (мут толмашеш, авторын шкенжым пеш ӱлыкшын аклыме пале). Поэт-влак деч, кӧмытын пашаштышт мый чынже денак талантым ужам, эреак ончык кайымым, вияҥмым вучем. Кӧмыт улыт нине автор-шамыч? Игорь Попов, Алена Яковлева, Раисия Сунгурова… Кӧ тиде радамыш ыш логал, нелеш ида нал, нуным мый эше лудын омыл, садлан.
Тыйын йодышыштет ыштышаш нерген ӱжмаш шижалтеш. Тыге йоҥга, пуйто марий серызе марла гына возышаш. Ик гана веле огыл ойлем: поэт, тудо чынжымак поэт гын – нигӧлан нимом не должен. Но и тудланат не должны.
Л.СЕМЕНОВА мутланен
Тичмаш статьям 2022 и1 1 мартыште лекше 15-ше номеран «Марий Эл» газетыште лудса.