Йошкар кермыч дене чоҥымо изи гына кевыт. Но ала-молан гын тудо кумылым савыра. Ала чаткалыкше дене, ала озажын да кевытче-влакын порылыкышт дене. Очыни, тидыж денат да тудыж денат. Унчо селаш мийымеке, тушко пурен лекде нигузеат от чыте. А селаште илыше-влак нергенже ойлыманат огыл – тудо сатум налме ик эн йӧратыме верышкышт савырнен.
– Тортым шупшыктымына годым тышке пурышым, да кевытче-влак ойлат: «Кевытнам ужалынешт, налза! Уке гын ӧрдыж кундем гыч кумылаҥше лектын. Тудлан йӧршынат ынена пу…» Сӧрвалыме гаяк йодыт. Мӧҥгыш кайышым да еш дене кутырышым. «Авай, молан налаш огыл? Изинек тыгай шонымашет лийын, манатыс», – каласышт ӱдырем-влак. Чынжымак, тидын нерген шоналтын. Сандене келшаш гына кодо, – ойла кевытын озаже, Йошкар-Оласе «Сдобново» фирмын тортлажым регионлашке шупшыктымо пашам виктарыше амалкалче Э.А.Яковлева.
Вич ий ончыч тыгай ошкылым ыштымыжлан тудо нимынярат ок ӧпкеле. Кевытче-влакат кумылын тыршат. Иктыже, Людмила Алексеева, ныл ий ончыч пенсийыш кайыш гын, тудым Зинаида Ахмедзянова алмаштыш. Весыже, Алевтина Петрова, тений декрет отпускыш лекте гын, тудын олмыш Зинаидан аваже, Светлана Михайлова, тольо да пел ий утларак жапыште пашаш писын шыҥыш. Калык шукырак да кумылынрак кошташ тӱҥале.
– Чылажат ужалышым онча. Налше-влакым умылаш тыршет, нунын дене мутланен моштет гын, кумылышт лектеш. Иктышт дене саламлалтмат сита, а весыштын кутырымышт шуэш. Тидланак южгунамже толыт. Мутланен шогат да ик сатум налыт, вара адак, мутым вашталтымек, вес сатум налшашым шарналтат. Кевытче-влакат савырен моштат: «Теве тидым нал, эше кондымо веле». Тыге ваш умылымаш шочеш, – мокталта шке пашаеҥже-влакым Эльвира Аркадьевна.
– Кевыт паша келша? – йодым тыште утларак ыштыше Зинаида деч.
– Келша…
– Мо дене?
– Озаже пеш поро, умылен мошта, – вашештыш тудо.
– Кевытшат села покшелне верланен, санденат толшо шуко докан? – йодде шым чыте.
– Райпо кевытат села покшелнак да эше мемнан деч кугурак, но шукынжо тышке коштыт, маныт, – каласыш амалкалче.
– Калык акым онча, – ешарыш Зинаида.
– Адакше налшылан мо кӱлеш, мом йодеш, заказым ыштена. Тудым кондымеке, телефон дене йыҥгыртен ӱжына. Кӧ мом йӧрата, эскерена да темлашак тӧчена, – ӱшандарыш шке ойжо дене Светлана.
– Кевытше кугурак кӱлеш ыле, но пошкудо мландым ок пу. Пуа гын, кугемдена да эсогыл чоҥымо материалым ужалена ыле. Вет тыгай сатумат йодын толыт. Села тӱрыштыла корно валне ужалат гынат, тушто шерге, маныт, – шылтыде каласыш кевыт оза.
– Тугеже калыклан шулдырак да сай сату лийже, – йодмо семын малдальым.
– Сай да свежа… У сатум кунам кондет, ужыт да вигак куржын толыт. Ынде тидлан тунем шуыныт, – рашемдыш Эльвира Аркадьевна.
Теве кызытат озаватын сатум кондымыж деч вара толедаш тӱҥальыч. Тортымат эн сӧралжым, сырымат эн тутлыжым ойырен налыт. Мый олаштат эсогыл сырым туге кугун налшым ужын омыл. Олаште шерге, тыште шулдо, адакше свежа, маньыч. Тамлен ончаш пӱчкын пуышт гын, чынжымак тутло улмаш, эше рожлан-рожлан. Шолтымо шӧр гыч ямдылыме улмаш. Калыклан могай келшымым пален кондат. Уке гын, кияш веле тӱҥалеш, маныт.
А сатужо тыште кочкыш веле огыл, вургемат, атышӧрат, бытхим ден озанлык сатуат улыт. Шыгыррак гынат, чыла вераҥдаш шотым муыт. Икана ола гыч кугу автомобиль дене сатум кондышо водитель, изи кевытым ужынат, ӧрын, маныт: “Ынде тынарым куш чыкеда?» «Ида тургыжлане», – вашештеныт кевытче-влак. Икмыняр жап гыч чыла тӱрло сатулан верым муыныт. Сатужым Йошкар-Ола гыч веле огыл, Казань ден Чебоксар гычат кондат. А колбаса ден шыл кочкышым да шӧр продукцийым – лач «Звениговский» шыл комбинат ден шӧр цех гыч. Шергырак гынат, тыште тудын продукцийжым гына йӧратат, маныт.
Верысе продукцийымат тыште аклат. Пошкудо Атня суас ялысе пекарне гыч когыльым машина пеш эр конда. Молан тынар ондак, маныда? Умбакыже тудо, тӱрлӧ яллашке пуреден, свежа сатум Параньга районысо Олорыш шумеш наҥгая. Такшым когыльым тушечын кечывалымат кондат, но южышт эрденак налнешт. Вара кинде толын шуэш. Сандене кевытче-влаклан пеш ондак кынелаш логалеш. Но ынде тунем шуыныт. Калыкын йодмыжым шукташ – нунылан тӱҥ.
– Кузе шонеда, ик кевыт сита? – йодым амалкалче деч.
– Эше иктаж кевытым налаш шонымаш уло такше. Параньгасе шочмо Кугу Пумарий селаштат, Кужэҥерысе Йӱледӱр селаштат налаш темленыт. Но мыланем тыге тӱрлӧ вере кудалышташ йӧнан огыл, Морко районыштак, ик корно валне кӱлеш ыле. Ӱмыр лугыч лийше пелашем Константин Леонидовичын ача-аваже ты район гыч лийыныт гын, тыштак муаш перна докан, – вашештыш Эльвира Аркадьевна.
– Ӱдырда-влак кызыт могай пашам шуктат? – рашемдыме шуо.
– Кугуракше, Анна, мый денем ончычсо семынак бухгалтерлан ышта, изиракше, Оля, менеджер семын тортым шаркала. Вет ты продукцийым республикысе районла мучко веле огыл, пошкудо Татарстан, Башкортостан республиклаш да Киров областьыш шупшыктена. «Сдобново» фирмын ик эн кугу оптовикшылан шотлалтына. Таклан огыл тений октябрьыште тудын 15-ше идалыкшым палемдымашке мемнам шке пашаеҥышт семынак пагален ӱжыныт, – каласыш амалкалче Э.А.Яковлева.
Ынде тудо эше кевыт оза семын пашажым вияҥден толеш. Ты шотыштат Унчо велне пагалымашым сулен. «Загляни-ка» кевытыш сату налаш толшо-влак кевытче-влакланат, нунын озаштланат тау мутым ойлышт. Порылыкыштлан кӧрак пурен лекмет да сатуштым налмет шуэш, маньыч.
Юрий Исаков
Авторын фотожо
