Кужу ӱппунемжым вачышке пыштен, сценыште виян да йоҥгыдо йӱкшӧ дене йоҥгалтарыме мурыжо торашке шергылтеш. Мастарлыкшылан тауштен, зал калык кумдан палыме мурызо дене пырля куанен, мурым мура але рӱж совым кыра, «Браво!» манын кычкыра. Тыгай кугу ак эстраде аланын мэтрже Российын сулло, Марий Элын калык артистше Зоя БЕРНИКОВАН усталык пашажлан.
Шукерте огыл З.Берникова чапле лӱмгечыжым палемден. Ты амал дене шкеж дене самырык пагыт, эстраде илыш да моло нерген вашлийын мутланышна.
– Зоя Васильевна, 65 ияш улыда манын, иктат огеш шоно. Ийготда шижалтеш мо?
– Шижалтеш… (воштылеш)
– Моторлыкым арален кодымо секретдам ала каласеда?
– Сцене моторлыкым йӧрата, садлан чыла шотыштат шкем эскерыман. Чурийыш маскым ыштылам, мончаш пураш чот йӧратем. Йӱштӧ телым шокшо мончаште выньык дене капкылым кырымеке, лумышто «йӱштылаш» пеш келша. Тыге могыр куштылеммыла, канымыла чучеш.
– А тыгодымак йӱкым пытарыме деч шекланыман докан.
– Мутат уке, мурызылан тидо ик эн кӱлешан! Тазалыкым аралыман, эскерыман.
– Чапле юбилейым кузе пайремленда?
– Мӧҥгыштӧ икшывем, уныкам, родо-тукымем, йолташем-влак дене пырля ӱстел йыр погыненна ыле. А мыйын мурем йӧратыше, усталык корнем эскерыше-влаклан лӱмгече концертым 8 мартыште Сеҥымашын ХХХ идалыкше лӱмеш тӱвыра полатыште эртараш палемденам. Тудым «Кунам чон мура» манын лӱмденам.
8 мартыште лӱмгечемлан пӧлеклалтше концертыште Маргосфилармоний пеленысе «Марий Эл» кугыжаныш куштышо ансамбль, «Марий кундем» калык семӱзгар оркестр, тыгак артистше-влак Светлана Дмитриева-ШОС, Наталия Ковалевская, Леонид Михайлов да молат мастарлыкым ончыкташ тӱҥалыт.
– А кунам тендан чонда мура?
– Пиалан улмем годым.
– Те лачшымак Ӱдырамаш-влакын тӱнямбал кечыштлан концертдам эртареда. Ӱдырамаш, ава пиалым шижын, умылен докан тидым ыштеда?
– Чын, пиалан ава, йӧратыме да йӧратыше кова улам. Кугурак ӱдырем икмыняр ий Моско воктене илен, а ынде Родослав ден Млада уныкам-влак дене пырля Йошкар-Олаште улыт. Максим эргым 32, а Виктория ӱдырем 21 ияш улыт. Нунат оласе организацийлаште пашам ыштат.
8 мартыште лӱмгечемлан пӧлеклалтше концертыште Маргосфилармоний пеленысе «Марий Эл» кугыжаныш куштышо ансамбль, «Марий кундем» калык семӱзгар оркестр, тыгак артистше-влак Светлана Дмитриева-ШОС, Наталия Ковалевская, Леонид Михайлов да молат мастарлыкым ончыкташ тӱҥалыт.
– Зоя Васильевна, изишт годым икшывыда пелен лияш жапда ситен огыл, очыни, вет Те эреак гастроль дене коштында. А кызыт уныкада-влаклан жапым ойыраш тыршеда?
– Толашена, Влада усталык шӱлышан кушкеш, мура. Шым ийым темымекыже тиде мастарлыкшым шуараш иктаж студийыш але кружокыш кошташ тӱҥалына, шонем. Чынжымак, самырыкрак годым икшыве-шамыч пелен лияш жап ситен огыл: эре гаяк гастроль дене коштынна, пел ий дене мӧҥгыштӧ огына лий ыле…
– Сольный концертым кажне лӱмгечылан эртареда?
– Ты гана латкудымшо лиеш. Тылеч эше Испанийыште, Бельгийыште, Германийыште сольный концертым пуэнам, оркестр дене пашам ыштенам, тыглай концерт-влакым районлаште да республикна деч ӧрдыжтӧ марий-влакын тӱшкан илыме кундемлаште шуко эртарыме. Чылажым шотлаш гын, иктаж кокшӱдӧ концертышкат погына. Шарнем, «Марий Эл» кугыжаныш куштышо ансамбльын художественный вуйлатышыже, тӱҥ балетмейстерже Михаил Петрович Мурашко оркестр дене пырля Башкортостаныш арнялан пашам ышташ колта ыле. Самырык годым мыланна, вокалист-влакланат, сценыште кушташ логалын. Икманаш, калык мурым, классикым муренна, куштенна – калык коклаш шаренна. Чаманаш кодеш, кызыт ты паша изиш начарештын. А тидыже кушкын толшо тукымлан моткоч кӱлешан.
– Икымше сольный концертдам шарнеда?
– Усталык пашаште латвич ий тыршымеке, 1987 ийыште, икымше гана эртаренам. Ӱжмӧ-влак коклаште, мутат уке, авам, Роза акам эн кугу уна лийыныт.
А икымше гана кумда сценыш 4-5 классыште тунемме годым Советский районысо Шуарсола тӱвыра пӧртыштӧ «Я люблю тебя, Россия», а вараракше «Ош пеледыш» муро дене лектынам. Майя Романован пластинкыжым колышташ моткоч йӧратенам да, йывыртен, «Снеге пеледеш» мурыжым муренам.
– Муро аланыште кушкаш полшышо туныктышыда-влакым кӧм палемдеда?
– Культпросветучилищын студентше-влак школыш практикыш коштыныт. Вера Чумакова, Надя Чемакова, Александр Виногоров, Валерий Фадеев мемнам мураш, кушташ туныктеныт. Тидлан лӱмынак туфльым кычалынна, тувырым ош коленкор гыч ургыктенна. А тунемаш толмеке, хор дене Юрий Николаевич Старостин, шкет мураш Екатерина Ефимовна Куршина туныктеныт, а Людмила Васильевна Пашуткина дене кызытат кылым кучена, тудо кажне гаяк муремлан акым пуа, кӱлеш годым ой-каҥаш денат полша.
– Зоя Васильевна, мурызылан эреак йӱкым вияҥдыман…
– Туге, йӱкым эреак вияҥдыман. Ийгот эртыме семын шуко мутланымекат ноялтеш, садлан кажне паша кечын репетиций тӱҥалме деч ончыч, фортепиано воктеке шинчын, пел шагат мурем.
– Сценыш мураш лекмыланда – 43 ий. Репертуарда могайрак? Мыняр муро уло?
– Тынар ий жапыште шуко вере лийынна: Совет Ушемым чыла шерын лектынна, Украиныш кает гын, украин калыкын йӧратыме мурыжым тунемман ыле, Беларусьыш гын – белорусын, Эстонийыш гын – эстонын… Репертуарыштем калык мурат, профессионал композитор-влак Дмитрий Кульшетовын, Валерий Кульшетовын, Ион Кузьминын, Алексей Искандаровын, тыгак Иван Егоровын, Сергей Маковын, Вениамин Захаровын, Виталий Алексеевын, мурышт улыт, а пытартыш жапыште Лилия Алексеева дене пырля пашам ыштена. Калык ончыко тошто мурем-влакымат лукташ тыршем, уке гын нуно йомыт. А самырык тукым тыгайым палышыш.
– Марий эстрадым аклен, мом каласен кертыда?
– Кызыт кӧ мошта, тудо воза. Чаманаш кодеш, профессионал композиторна-влакат уке улыт гаяк.
Ондак педагог-влак яллашке талантан икшыве-шамычым кычалын коштыт да интернат школыш тунемаш ӱжыт ыле. А кызыт йоча-влакым изинек вес направлений дене колтат. Пытартыш жапыште радио денат начар муро-влак йоҥгат, а икшыве-шамыч нуным колыштын кушкыт…
– Тидымак шотыш налын, профессионально мураш туныктымо школым почаш кумылда лектын огыл?
– Шонымаш уло тыгай школымат почаш, экспедицийышкат лектын кошташ…
– Муро кужу ӱмыран лийже манын мом ыштыман?
– Авамын ойлымыжым шарналтышым: «Ӱдырем, «Клат лукет – ныл лукет…» – тошто мурым калыкыште мурат, а тый профессионал улат, уэмден, сценыш лук» манын. Ойлымыжым шотыш налынам да тугак ыштенам. «Ӱдыр йӱыш» мурым авамын мурымыжым йӧратен колыштынам, тудат тале йӱкан лийын. Очыни, тудын мастарлыкше мылам куснен. Кызытат, кеч-кушко каена гынат, ӱстелтӧр гыч лекме годым, тауштен, тиде мурым мурем.
– Зоя Васильевна, ӱпдам пӱчкаш шонымыда нерген икмыняр ий ончыч ойленда ыле, адакшым калыкыштат тыгай ой шоктен…
– Уке, пӱчкын омыл, чылажат шкемынак.
– Гастрольышто тидын шотышто нелылык лийын огыл?
– Уке, ӱпым арнялан ик гана веле мушкам. А гастроль годым, причёскым ыштен шукташ манын, мутат уке, ондыкырак кынелаш верештеш. Шарнем, изиэм годым муно, тувыртыш але ломыж вӱд дене мушкынна. Товаҥалтеш монь, вара авам лоткала ыле…
– Яра жапым але каныш кечым кушто эртараш йӧратеда?
– Шуарсолаште сад-пакчам кучем, адакшым Звенигово районышто авамын шӱжаржын ӱдыржӧ деке унала кошташ келша. Тушто пӱртӱс мотор, чодыражат тораштак огыл, садлан каныме семын яндар южым шӱлалташ, кайык мурым колышташ миен толына.
– Мурын вийже кугу маныт…
– Чынжымак, неле ма куан годым муро – эреак пеленем. Тудым так тыглай ом муро. Сцене – мыйын пьедестал, тудо шоям огеш йӧрате, садлан тушко шоя дене лекманат огыл. Сцене гыч тый шке уш-акылет, виет ончыктет, калыкым туныктет, врач семын эмлет. Калыклан мурет келша, чонышкыжо возеш гын, тугеже ыштыме пашат арам огыл, шонет.
– Зоя Васильевна, илышыштыда мо деч лӱдыда?
– Ондалымым чытен ом керт. Тыгай еҥым проститлаш лиеш, но ӧндалаш ок лий.
– Пиал мо тиде тыланда?
– Эрдене кынелмеке, илем, шӱлем, кечым ужам ….
– Илышыште эн кугу куанлан, кугешнымашлан мом але кӧм шотледа?
– Михаил Петрович Мурашко, Раисия Михайловна Данилова дене вашлиймемлан тауштен илем, пашам пырля ыштыме йолташем-влакланат кугу таум ыштем.
– Айдеме илышыште эреак тунемшаш, маныт. Тендан иктаж-молан тунемаш кумылда уло?
– Компьютер курсым тунемын лекташ шонем.
– Неле ситуаций годым кумылдам нӧлташ кӧ полша?
– Тыгай годым шкет кодаш тыршем. Тыге илыш корнет шергалын лекташ, сайжым-осалжым висаш йӧн лиеш.
– Элнан президентшылан могай йодышым пуэда ыле?
– «Россий Федерацийын сулло артистше» лӱмым пеҥгыдемдыше указыш кидпалыжым пыштымылан тауштем ыле. Тиде наградым чынжымак пашам дене суленам, шонем.
– Нылле вич ий наре сценыште улыда. Тушко лекме деч ончыч тургыжланеда?
– Конешне, кажне гана. Тыгак тудо лийшаш, вет тый улат кызыт, тыште да таче.
– Илыш девизда могай?
– Шеҥгеке тауштен ончаш, ончыко лӱдде каяш.
– Зоя Васильевна, жапым муын, йодышем-влаклан вашештымыланда кугу тау. Таза, пиалан лийза, усталык пашада куаным кондыжо!
– Тау. Тенданат чыла сай лийже!
Алевтина БАЙКОВА мутланен
Фотом еш альбомжо гыч налме.
