Пашаче ӱдырамаш – моторлык, кече, тӱтан…
Чевер мӧр, тӱрлӧ саска…
Жап моткоч писын эрта. Теве чевер кеҥежат шеҥгелан кодо. Тений тудо шке игечыж дене пеш куандарен. Мутат уке, шукышт ты сылне пагытым каныш семын вучат. Икте теҥыз воктеке миен толын, весе сад-пакчаште шукырак лияш, ялыш ача-аважлан, коча-коважлан полшаш, кумшо шийвундым ыштен налаш манын, ешартыш пашаште тыршен. Икманаш, кажныже кертмыж семын, шийвундыжо молан ситымыж дене келшышын каныш жапым эртарен. Яллаште илыше-влаклан тудо могай шарнымашым коден? Таче, лудшына-влак, тыланда Волжский районысо ик кундемыш миен савырнена.
Кум шагат эр. Пӱртӱс помыжалтеш. Волжский район Корамас кундемыште ӱжара нӧлтеш, кайыкат йӱкым пуа… Микроавтобус, Корамас, Шайра, Курмузак, Сотнур, Карай кундемла гыч ӱдырамаш-влакым шынден, Озаҥ велыш наҥгая. Ик жап шып. Лач водительын кидше рульым тышке да тушко пӱтыркала, вет асфальт деч вара корно лакылан, сандене я ик велыш, я вес велыш лӱҥгалтына. Теве ик ӱдырамаш ыш чыте, теҥгечысе кечын мом ыштымыж дене палдарыш. Пакча-саскашкат вӱдым оптен, тидым-тудым тӧрлатылынат, каныш кечылан ола гыч толшо уна-шамычым мончаш олтен пуртен шуктен, кӱэштме тутло чес денат сийлен. Воктене шинчышыжат шке ыштыме сомылжо нерген ойлыш: пошкудыжлан шудым конденытат, вӱтамбак нумал оптеныт… Икманаш, кажныже кӱчыкын могай-гынат увер, ыштыме пашаж дене палдарыш.
Тыге шижынат шукташ ыш лий, палемдыме верыш толын шуна. Техникына кугу теплице воктене чарнен шогале. Машина гыч чыланат, пеш писын волен, пластмасс яшлыкым налын, кужу йыраҥ коклаш радам дене шогальыч. Почешышт – мыят.
Сайын пӱжалтарат
Теплице моткоч кугу. Йыраҥлажат кужу. Ужар лышташ коклаште кугу чевер мӧржӧ могай чаплын коеш! Изиракше, кугуракше, тӱрлӧ форман да тӱрлӧ сорт! Пушыжат нерым чыгылтылеш, кӱрлын налын тамлен ончымак шуэш. Кӱын шушо саскам чыланат моткоч писын поген каят. Илалшырак ӱдырамаш-влак коклаште студент-шамычат койыт. Парняшт модеш веле, корзиҥгашкышт оптат. Мыят почешышт писынрак тарванылаш тыршем. Канде кава гыч чевер кече утыр да утыр пелташ тӱҥале. Шокшо лие, а теплицыште – эшеат. Тупрӱдӧ мучко пӱжвӱд пуйто шке корныжым налын, йыргыктенак йоген вола. Чурийымат вӱдыжтара… А вате-влак огытат чарне, мӧҥгешла, пеш писын тарванылыт, куржталыт, чевер мӧретым погат. «Теве молан тыгай эр пашаш тарванат?», – шоналтышым семынем. Вуем кӱшкыла нӧлтальым: мланде деч ик метр утла кӱкшытыштӧ эше кок ярусеш шындыме тутло саска шинчамлан перныш. Туштыжо мӧрет йошкар гирлянде гай кеча, чаплын коеш. Вӱдымат опташ лӱмынак шлангым шупшмо…
Єрмаш, оксам ыштен налаш тыршыше еҥ мом гына шонен огеш лук.
Шогылташ жап уке, моло почеш мыят тарванылам. Тыгодым чиен толмо вургемат уто лияш тӱҥале, чот шокшо. Кудаш шумо веле шуэш, но уке, огеш лий. Татарстан кундемыш жаплан пашадарым ыштен налаш кайыше-влакет шижтарышт: тыште вургемлан, кузе чийымылан кугу тӱткышым ойырат. Капым чотшак кугун чара почаш, пашаште купальник дене кошташ огеш лий. Йӧра, такшым ме чытышан улынас… Палемдыме кутышым икмыняр гана тышке-тушко эртен, чеверген-кӱйын шушо мӧрым поген, яшлыклашке оптышна. Изиш каналтымек, ты озанлык озан полышкалышыже, самырык ӱдыр, вес пашам темлыш. Тыште тыге, маньыч коклаштына ӱдырамаш-влак. Могай пашам пуат – тудым шуктена.
Ты кечын шӱкшудым сомылаш, солен оптымо шудым чумырен, каваныш опташ логале. Школыш коштмо, каникул годым шудым солымо, коштен, удырен налын, копнам ыштымымат шарналтышым. Такшым пырля пашаште жапшат веселан да пеш писын эрта. Тыгодым кажныштым колыштын, шуко увер дене палыме лийым. ™дырамаш-шамыч чыла палат, чыла ужыт, тыгодым интернетыштат мо кӱлешым тыманмеш «шерын лектыт». Варажым икте-весышт дене каҥашат, ӱчашенат колтат, семынышт вурседылынат налыт, «тӱня йырат савырнат». Пеш оҥай улмашыс, но ноялтеш…
Шинча лӱдеш, а кид ышта
Каналтен шинчыме годым ик ӱдырамаш ты паша бригаде дене палдарыш.
– «Бригада, ух!» маналтеш. Тидлан Зинаида Тимоева вуйын шога. Тудлан моткоч кугу тау. Тыге кеҥеж канышлан паша ышташ кумылан-влак ик бригадыш погынена, тӱрлӧ пашаш коштына, – ойла Шайра ял гыч Галина Сергеева. – Пырля паша сайын кая, тыште чылажат веселан эрта. Ме тышке шӱжарем дене вучыдымын логалынна. Келшен. Йокрокланен шинчыме деч кошташ тӱҥалынна. Икте-весылан ой-каҥашым пуэна, ойгымат лош пайлена. Кунамже чоным туржшымат луктын ойлет, шканат ласка лиеш. Тыште чер нергенат жаплан мондена. Ончыч чылажымат шкеак шынденна. Мутлан, шордымодым, шемэҥыжым, грушым, вишньым, черешньым, эсогыл алычам. Тыгак ковыштам, кешырым, пареҥгым шындена, а шыжым луктына. Шке лектышым ончен куанен погена. Тыгодым пенсионерлан окса денат сай шӱкалтыш. Кажне кечын тӱлат. Еҥ Финляндийыш коштеш гын, ме – тышке. Мӧҥгыштат кӱлеш сомылым ыштен шуктена да теве ешартыш шийвундымат ыштен налына. Адакшым, пагыт дене келшышын, йӧн лийме семын чодыра саскам, снегым монь поген ужалена. Икманаш, шинча лӱдеш, а кид ышта. Мый тыгак эше «Шайра кундем» ансамбльыш коштам. Мураш, кушташ моткоч йӧратем. Тидат илышыш шкешотан ойыртемым пурта. Чыла шукташ лиеш. Ит ӧркане веле, да кумылет лийже. Теве мемнан дене пырля студент, туныктышо-шамычат улыт.
Ушкалымат лӱштен, саскамат поген
– Мыят ты бригадыш логалмемлан пеш куаненам. Пенсийыш лектынамат, мӧҥгыштӧ шинчымем ок шу, – мутланымашке ушныш Зинаида Матвеева. – Ятыр ий «Москва» озанлыкыште дояркылан тыршенам. Сандене эрден эр кынелын тунемалтын. Ончыч телыже-кеҥежше резин кем дене коштын, йолым шуко кылмыктыме. Витле вуй дене ушкалым лӱштенна, чыла пашам кид дене ыштенна: силосым нумалынна, олмымым оптенна, палемдыме верыш шӧржымат ведра дене шкеак нумалынна… Тылеч посна мӧҥгыштат паша ситышын лийын. Чылажымат шуктымо. Варажым презымат онченам, осеменаторланат ыштенам, ферме вуйлатышыланат шогенам. Эсогыл – колхозышто ургымо цехыштат, «Звениговский» совхозыштат. Икманаш, эре паша, паша, паша… Шуко жап ушкал, презе фермыште тыршенамат, таҥастарен, тачысе кечылан тушто сай йӧным ыштымылан куанем, но пашам ышташ кумылан-влак шагалрак да изиш чонлан нелырак.
Теве ынде сулен налме каныште улам. А пашам ыштен тунемше марий ӱдырамаш яра киен кертеш, ужат! Кеҥежлан кумылан-влак, бригадым чумырен, пашаш коштыт манмым колынамат, мыят Зинаида деке толынам, ушненам. Тау тудлан. Жап дене келшышын, мӧрымат погена, шыжым ковышта-пареҥгымат веран-верышке кораҥдена. Ыштен налме шийвундо ешланат – сай шӱкалтыш. Адакшым тыште икте-весым ужын мутланымыжак мом шога. Ме, тачысе кечылан кова-влак, пашам пырля да рӱжге ыштен тунемше улына. А тыге кеч-можат веселан эрта, ойгетат мондалтеш.
Тау, ӱдырамаш-влак, туныктымыланда
– Мыят ӱдырамаш-влакым мокталтынем, а Зинаидалан тауштем, – шаршудеш вераҥше, тыгодым чайым подылмыж годым мане Сотнур села гыч Зоя Филиппова. – Поро кумылан весела ӱдырамаш, умылен мошта. Неле годым чот полшыш. Пашаш лекмекем веле илымемла чучаш тӱҥале. Ныл ий ынде ты бригадыште улам. Пайремымат пырля эртарена, а тидыже ончыкшылан могай-гынат у вийым пуа. Шке от кычал, от тырше гын, иктат нимомат конден ок пу.
– Мӧҥгыштӧ киен, ончыко от кай. Кеҥеж идалыкым пукша, маныт калыкыште. Тышке Светлана Ивановна Пирогова дене ушненна. Ме Курмузак ял гыч улына, – тарваныме годым ойлышаш мутшым ешарыш Карай кыдалаш школышто туныктышо Валентина Емельянова. – Такшым кажне паша шке семынже оҥай. Теве мӧрым погет – куанет. Пушыжо, тамже могай!.. Ковышташте шӱкшудым руэт, а варажым кугу вуй лиеш. Семынем могай тутло кочкышым ышташ лиеш манын шонем. Шордымодым шындымаште саскаже поянлыкше дене куандара: витамин. Икманаш, чылажат пайдале. Адакшым тыште оксамат ыштен налаш лиеш. Чынжымак, ешлан – сай шӱкалтыш. Тау ӱдырамаш-влаклан пырля лиймылан. Моткоч тыршыше, весела улыт. Нунын деч илышыште кӱлешаным пален налаш лиеш. Мыят шукылан тунемым. Нунылан тазалыкым, еш пиалым тыланем.
Е.Эшкинина.
Умбакыже лиеш.
