Марий рӱдолаштына илыше кажне еҥ тыгак шона, очыни. Таче тудо шке сынже дене чынжымак куандара: мемнамат, турист да уна семын толшо кажне еҥымат.
«Чон шупшеш…»
Тиде Йошкар-Оланан 440 ияш шочмо кечыжым палемдыме кажне мероприятийыште шижалтын. Олана тӱжвал сынже дене веле огыл куандара, тӱҥ поянлыкше – тыште илыше калык. Кажне еҥ олан тӱзланымыж верч шке паша верыштыже тырша манаш лиеш. Ола вуйлатыше-шамычат тидым аклат. Таклан огыл ойыртемалтше-шамычлан 1968 ий гыч «Йошкар-Олан почётан гражданинже» чап лӱмымат пуат. А тыгайже тачысе кечылан – 53 еҥ.
Лӱмгече вашеш нунын дене кажне ийын ола историй тоштерыште вашлиймаш эрта. Теният тыгак лийын. А туддеч ончыч оласе депутат-влакын погынымаштышт тыгай чап лӱмым Марий Эл правительстве председательын алмаштышыже — тӱвыра, савыктыш да калык-влакын пашашт шотышто министр Константин Ивановлан пуаш пунчалыныт. Тыге тудын марий тӱвыра ден сымыктышым вияҥдымаште, Россий кӱкшытыш нӧлтымаште, оласе театр-влаклан профессионал кадрым ямдылымаште надыржым палемденыт.
Марий Эл Кугыжаныш Погын председатель Анатолий Смирнов вашлиймаште каласен: «1971 ийыште распределений почеш Йошкар-Олаш пашаш толынам. Эн ончычак мо ӧрыктарен: олан, тысе калыкын ойыртемалтше поро шӱлышыжӧ. Ынде 54 ий ешын тукымжо тыште ила. Кеч-куш каена гынат, чон Йошкар-Олаш шупшеш».
А олан шочмо кечым палемдыме кеч ик мероприятийышкыже миен толдымо еҥжат лийын огыл, очыни. Турист, кундемна, калыкнан ойыртемалтмыж нерген возаш кумылан йот журналистшат ятырын лийыныт.
Йошкар-Ола шочмо кечыжлан эшеат чот сылнештын. Пӧлек шотеш федерал программе почеш тӱзатен шындыме Марий паркымат налын. Пайремлан Изи Какшан эҥер серысе оралте-шамычым гын тӱрлӧ сынан тул дене лӱмын волгалтареныт. Кастене тушто поснак мотор лийын. Оралтыла ӱмбалне тӱрлӧ сӱретымат тул полшымо дене ончыктеныт.
Марий рӱдолаштына тынар шуко мероприятий лиймыжым омат шарне: кажне тӱвыра да каныме полатыште, паркыште, тӱшка калыкым погышо площадкыште… Чыла гаяк тӱвыра учреждений кумылым шке нӧлтышӧ программыжым темлен: концертым, ончерым, тӱрлӧ модышым, шоум…
Ленин лӱмеш площадьыште «Йошкар-Ола» ретро технике ончерымат ушештарыман. Российын ятыр регионжо гыч коллекционер-влак совет автопромын автомобиль ден мотоциклже-влакым лӱмын конденыт. 100 наре участник тушко ушнен.
Авиационный шоужак мом шога! Поснат, пырлят тӱрлӧ пилотажым ончыктеныт. Марий Эл Радион кажне ийын эртарыме кеҥежымсе концертшат куандарен. Эшежым тудым оксам тӱлыде ончаш лийын. У Марий паркыштат посна программе арня жапыште кажне кече еда каен. Йӱдвел гыч толшо палыме марий-вате чон канен тушто марий сем-влакым колыштын, мурен куштыш. Марий Элын калык артистше Станислав Шакировым, «Чон почын мурена» проектын мурызыжо-влакым калык шокшын вашлийын. А нунышт кумылым налашак тыршеныт.
Гастрономий дене кылдалтше мероприятий-влакымат ушештарыман: «Йошка еш» кокымшо, «Когыльо-пати» национальный кухньо кумшо фестиваль-влак, республикыште илыше калык-влакын кочкыш дегустацийышт. Шкенан чапланыше усталык коллектив, артист-влакын выступленийышт дене пырля Россий кӱкшытанымат ончаш йӧн лийын. Удмуртий гыч «Бурановские бабушки» группо, Российын калык артистше Олег Газманов калыкым куандареныт. Эсогыл Ульяновск гыч «Держава» духовой оркестрым колыштмо. Тӱрлӧ мастер-класс, флешмоб, конкурс, спорт модыш, таҥасымаш, уремыште ончыктымо кино – чыла вере еш дене мияш да жапым пайдалын эртараш йӧн лийын.
Поро йӱлашке пурышо «Йошкар-Олам ӧндал» акцийымат ушештарыман. Эҥер серыште, чылан пырля, кид гыч кидым кучен, «олам ӧндалыныт». Республикысе рӱдола администрацийын увертарымыж почеш, чылаже 27 площадкыште 70 наре пайрем мероприятий лийын. Мутат уке, варажым пайрем «кышам» коммунальщик-шамычлан эрыкташышт логалын.
«Вийым пуышо ола»
Официал кӱкшытыштӧ олан лӱмгечыжым палемдымаш рӱдӧ каныме паркыште Воинын чапшылан монумент да «Курымашлык тул» воктеке пеледыш аршашым пыштымаш гыч тӱҥалын. Регион вуйлатыше Юрий Зайцев палемден:
— Марий Эл эре шке талешкыже-влак дене чапланен. Кугу Отечественный сарыш 130 тӱжем еҥ каен, тушеч 75 тӱжемже сӧй пасуэш кодын. 36 землякна Совет Ушемын герйжо лийын, кумытын Александр Матросовын подвигшым шуеныт. Таче адакат элнан эрыкшылан лӱдыктылыт, кундемна гыч кайыше салтак-влак передовойышто кредалыт. Регион вуйлатыше шкенан рвезе-шамычлан полшашак йодын.
Вара Э.Сапаев лӱмеш кугыжаныш академический опер да балет театрыште олан шочмо кечыжлан пӧлеклалтше торжественный мероприятий эртен. Регион вуйлатыше тушто палемден: олана лӱмгчыжым тӱрлӧ областьыште кугу сеҥымаш да ятыр сай вашталтыш дене вашлиеш. Юрий Зайцев Йошкар-Олалан «Город трудовой доблести» чап лӱмым пуаш темлымашым сайлан шотлен. Тидын шотышто ветеран организаций-влак оласе администрацийыш йодмаш дене лектыныт, вет олаште илыше-влак Кугу Отечественный сарыште Сеҥымашке, сар деч вара шаланыше калык озанлыкым нӧлтымашке кугу надырым пыштеныт.
«440 ий пагытыште олана сайын вияҥеш, чекшым кумдаҥда, сылнештеш. Кажне кечын шкенан илышнам тӱзатен, ончыкылан сай негызым пыштена: икшывына-шамычын пиалышт, ача-авана-влакын сай илышышт верч. Ме ончыкыжымат кугыжанышнам вуйлатыше Владимир Владимирович Путинын темлымыж почеш калыкнан илышыжым саемдаш да экономикынам вияҥден колташ виктаралтше национальный проект-влакым шыҥдараш тӱҥалына», – каласен Юрий Зайцев.
Тудын ойлымыж почеш тений гына Йошкар-Олаште «Точка роста» дене кылдалтше кок объект, кванториум почылтшаш, автомобильный 8 корно олмыкталтшаш, 10 тулык икшыве у пачерыш илаш куснышаш. Олаштына моло кугу сай вашталтышат лийшаш. Мут толмашеш, республиканский йоча эмлымверын у корпусшо ышталтеш. Тудын начар улмыж нерген вуйшиймаш шуко лийын. Юрий Зайцев ты йодыш шотышто Россий парламентын кӱшыл палатыжым вуйлатыше Валентина Матвиенко, РФ здравоохранений министр Михаил Мурашко денат вашлийын. Федерал кучемын полшымыжлан кӧра ынде тургыжландарыше йодыш вер гыч тарванен.
Марий Эл вуйлатыше республикысе калыклан олам тӱзатыме пашалан тауштен да награде-влакым кучыктен. «Тек Йошкар-Ола вийым пуышо, кумылым нӧлтымӧ да шонымым илышыш шыҥдараш таратыше вер лиеш», – каласен тудо.
Светлана Носова
М.Скобелевын фотожо
