ПАТЫРЛЫК СТАТЬИ ТАЧЕ ЯЛЫШТЕ Чолгалык

Чын Айдеме!

 

Шернур районысо Шӱдымарий ялын эргыже,
СВО-што вуйым геройла пыштыше тале воин
Петухов Алексей Александрович лӱмеш

 

Илышыште могай гына айдемым вашлияш ок логал?! Ош тӱняште тӱрлӧ калык ила! Южо айдемым вашлиймеке, чонлан ласка, шокшо лиеш. Тыгай еҥ воктене вигак ала-могай аралтышым шижат, ӱшан тул шӱмым авалта…
Ӱшанеда ала уке, но паледа, эсогыл сар корныштат еҥ-влакын койышышт, ойышт шонаш тарата. Илымаш да колымаш чекыште улмо годымат южо айдеме вийым пуа, кумылым нӧлта, ӱшаным ешара.
Мылам чыла тиде эн сай койышым иктыш ушышо кумылан поро Айдемым ужаш пиал логалын. Да-да! Тиде пиал, кунам тыгай Айдеме эн неле татыште моло весе-влакым илаш тарата!

 

Ме тудын дене Ростов-на-Дону олаште учебкышто вашлийынна. Мыйым тушко пополненийым налаш каяш командироватленыт. Тунемме базыште угыч толшо контрактник-влак сӧй пасушто кредалме тактикым тунемыныт, эр гыч кас марте эре тренироватлалтыныт.
Утларакше пӧръеҥ-влак икгайрак, иктаж кумло-нылле ияш-влак лийыныт. Чыланат, конешне, ушым шындыше, ойырен налме пӱрымашыштлан пеҥгыдын ӱшаныше. Салтак-шамыч коклаште ик пӧръеҥ шинчамлан пернен. Тудо моло деч утларакак илалше, кеч-момат шонен ыштыше лийын, да ала-могай кугу кӧргӧ вий шыжалтын.
Лӱмжым пален налмеке, документшым шергал лектым: 57 ияш! Сержантыс! Профессийже дене инженер-механик. Ӱмыржӧ мучко технике дене ыштен! А кузе сухопутный войскашкыже логалын?! Молан тудым зенитныйыш але артиллерийскийыш колтен огытыл?.. Тушто лачак механик-влак кӱлыт. Ну, йӧра, мыланемат младший командир-влак моткоч кӱлыт! Шкеж дене мутланышым, илыш корныж нерген келгынрак рашемдышым да отделений командирлан ойырышым.

 

Ужам, салтак-влак эре йырже чумыргат, ала-мом мутланат. У командират тренировко жапымат ешара, лӱйкалашат туныкта. Кӱчык жап лие гынат, салтак-влак шке командирыштым, руш манмыла, «приняли!»
Вашке мемнан ротына Авдеевка воктекат миен шуо. Ала-кунам ожно тӱрлӧ сын дене пеледше украин мланде пеш чот кумылым волтышо сӱрет дене вашлие. Июнь тылзе. Пӱртӱс пеледме пагыт! Но йырваш шаланыше пӧрт, кӱрышталтше тӱрлӧ пушеҥге, снаряд дене пургед пытарыме мланде… Чонланат йӧсӧ. Тушман чӱчкыдын лӱйкален. Каваште шучко дрон-влак курныжла толын-толын лектыныт. Ласкан ошкыл каяш огеш лий. Мыланна тушманым чактараш, тыгодым шылме да малыме верымат пеҥгыдемдаш, кочкаш шолташат кӱлын. Чыла тыгай пашам у командир шот дене ыштен. Мый тиде отделенийлан ӱшаненам: кушто нуно, тушто порядке!

 

Салтакем-влак чӱчкыдын тӱрлӧ заданийлашке коштыныт. Алексейын отделенийжым пеш чот лӱдыкшӧ пашашке налын омыл. Икана кок арнялан тушманын тылышкыже каенна, а базым оролаш адакат ты отделенийымак коденам. Мӧҥгеш пеш чот ярныше, шуко сусыргышо салтак-влак дене пӧртылынна. Алексей мыйым шинчавӱд йӧре ӧндал пытарен: «Мый тендам тыге чот вученам! Тынар чот тургыжланенам!..» Тунамак сусыр-влакым пукшаш-йӱкташ, эвакуироватлаш пижын.

 

Позывнойжо «Пазл» лийын. Тыгай лӱмым шке пуэнам, вет тудо кеч-могай решенийыштат эре эн кӱлешан ойым пуэн моштен. Тидлан Алексей шыргыжын веле ыле. «Мый ӱдырем дене пазлым погаш пеш йӧратенам», – мыскара йӧре манын.
Марий командирын отделенийыштыже тӱрлӧ национальностян салтак-влак лийыныт. «Араб», «Зилый», «Самара» лӱман салтак-шамыч «наш отец» маныныт, а «Самара» позывноян рвезе Самара гычак лийын. Алексей срочный службым тиде олаштак эртен улмаш. Сандене южгунам коктын олан моторлыкшо, палыме вер-влак нерген куанен мутланеныт. Йошкар-Олан сылнылыкше нерген колыштмеке, чыланат сар деч вара унала мияш сӧреныт. «Я в своей Шӱдумарий в новой баньке вас попарю и шашлыком угощу», – шыргыжын отделений командир. «А что такое Шӱдымарий?» манын йодмылан командир адак мыскарам ыштен. «Сто марийцев и один русский», – манын.

 

Мыйын позывноем «Кочерга» лийын. Шукыштын ӧрын йодмыштлан «А тый «Заюшкина избушка» руш калык йомакым лудынат? Мо дене Чоя Рывыж янлыкым лӱдыктылын? Сӱретым шарнеда? Тулвондо дене. Эсогыл пират лӱдын кудалын! Мыят Тулвондо улам! Шке шочмо мландем гыч тушманым тулвондо дене кырен колтем! Теве мыйын тулвондем!» – нӧлталынам шке пычалем. Салтак-влак чот воштылыныт, кумылышт нӧлтын.

 

«Чын-чын, марий калыкын сурт кӧргыштыжӧ тӱҥ тулвондо кӱлешан лийын. Тудын дене сурт гычын чыла осал вийым эрыктат!» – шыргыжын Алексеят.
Кеҥеж шокшо шоген, а салтак-влак эре окопышто, пуракыште лийыныт. Монча нерген мут лекмеке, чыланат «Эх, попариться бы!» маныныт. Мо шонеда, икана Алексей шке отделенийже дене чын мончамак ыштен огыл мо? Шуко шаланыше кӱ падырашым чумырген, коҥгаш савырненыт. Ала-кушеч под ден вочкымат муын конденыт. Тул ден вӱдат лийын. Пӱтынь ротысо салтак тиде мончаште мушкылт лектыныт, чылт йочала куаненыт! «Спасибо, отец!» – ӧндалыныт чыланат Алексейым. Кеҥеж гоч ме тиде кундемыште шогенна, заданийлашке лектын коштынна, а монча эреак мемнам куандарен.
Шыже велеш мемнам Новогродовка ола деке колтышт. Пел олаже тушман кидыште лийын. Тудым тичмашнек налаш кӱлын. Тушманат чот шоген. Наёмник кашак чот ирланеныт.

 

Икана сентябрь кыдалне пеш неле бой лийын. Дальнобойный снаряд-влак мемнам чот лупшеныт. Теве Алексей, оҥжым кучен, траншей пундашке йӧралте. Мыят, «отец!» манын кычкыралын, тудын велыш тӧрштышым, но шинчамлан тул веле койын кодо. Тетла нимат ом шарне.
Шуко жап гыч госпитальыште помыжалтынам. Варарак пален нальым: тудын отделенийыштыже чыланат пытеныт: эре весела кумылан «Самарат», эре серьёзный кумылан «Арабат», эре йӧнештарен моштышо суас рвезе «Зилыйат»… Алексей верч чот ойгыренам, шинчавӱд пел кӱпчыкемат нӧртен…

 

Госпиталь деч вара мыйым мӧҥгӧ колтеныт. Тӧрланен шуам да отпуск деч вара вигак фронтыш пӧртылам. Мый йолташем-влак верч тушманлан ӱчым шуктышаш улам! Лу пачаш ӱчым шуктем моткочак поро кумылан, «Чын Айдеме» лӱмым нумалше марий йолташем верчын!
Тек тиде ӧрыктарыше койышан Айдеме нерген шарнымаш эре калык шӱмыштӧ лиеш!

Дина Рычкова
Савыкташ Елена Эшкинина ямдылен

 

 

Алексей Александрович Петухов 1967 23 мартыште ий Шернур район Изи Памаш ялеш шочын. Школ деч вара Йошкар-Оласе ялозанлык техникумышто (1982-1986 ийла) инженер-механиклан тунемын. Вара кок ий армийыште служитлен. Пел ий Самара областьыште учебкышто лийын. Ты жапыште младший командный составан школышто тунемын. Тыге тудым сержант званий дене Польшыш автомобильный воинский частьыш кусареныт. 1994 ийыште ешым чумырен. Пелашыж дене кок эрге ден ӱдырым ончен куштеныт. 1988-2003 ийлаште «Восход» колхозышто инженер-механиклан тыршен. Сайын пашам ыштымыжлан район, республик кӱкшытан ятыр грамот дене палемдалтын.

2024 ий 14 майыште контракт почеш специальный военный операцийыш каен. 2024 ий 17 сентябрьыште воинский долгым шуктымыж годым нелын сусырген, Донецк Республикысе Новогродовка ола воктене вуйжым пыштен.
Алексей Петуховым 2024 ий 9 декабрьыште Марисола шӱгареш тоеныт.

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий