Фермер Рыбаков М.М.
Бухгалтер фермерыш савырнен
Озанлык, аренде бригаде, кресаньык-фермер озанлык. Кызытсе фермер кокла гыч тыгай корным эртышыже укеат дыр. Тиде корнын шере-кочыжым тудо сайын пален шуктен. Шуко нелылыкым ужашыже пернен, но лӱдын чакнен огыл. Чытен да ыштен.
А вет тудо, Михаил Михайлович Рыбаков, Ленин лӱмеш колхозышто (озанлыкын рӱдӧ усадьбыже Пиясир селаште лийын, шкеже – Арбан ял гыч) бухгалтерлан ыштен. Пужен ыштыме ийлаште озанлыкын нелылыкым шижаш тӱҥалмекыже, моло служащий семынак шке паша верыштыже чытен шинчен кертеш ыле. Но тудо тунам профком председатель лийын. А Изи Мозар ял гыч пашаче кумылан механизатор-влак йодыныт: «Колхозышто шотан пашадарым ыштен налаш ок лий мо?» Михаил Михайлович каласен: «Молан ок лий? Те келшеда гын, тӧчен ончаш лиеш. Мо кертмем полшем». Парторгат, Алексей Кропотов, у шӱлышан еҥ, тидым кумылын вашлийын. Эше профком председатель дене коктын договорым ямдылаш пижыныт. Озанлыкын у председательжат, Марат Гаязов, тидым сайлан шотлен. Тыге механизатор-влакын аренде бригадышт ышталтын, а бригадирже лияш Михаил Рыбаков келшен.
– Тӱҥалтыш ийлаште пашана удан огыл кайыш. Озанлыкын у председательжат пуымо мутшым шуктен: идалык мучко авансым тӱлен, а идалык мучаште – расчётым. Механизатор-влакынат кумылышт нӧлталтше ыле. Умбакыжат тыгак лиеш манын ӱшанышт, тыгак тыршышт. Но нылымше ийын председатель деч тыгай оят шокташ тӱҥале: «Кушто – окса, тушто – келшыдымаш». Авансым тугак тӱлен шогыш, а идалыкаш пашам иктешлыме почеш расчётым пуаш тореш лие. Тидыже механизатор-влакым чотак сырыктыш. А иктыже, чолгаракше, тыгай ойым каласыш: «Айста, посна фермер семын ышташ тӱҥалына». Тыге ме 1993 ийыште бригадыге колхоз гыч лекна. Индеш еҥ гыч шымытынже Изи Мозар гыч лийыныт гын, туштак мланде пайнам нална. Кумытынжо ешысе моло еҥын пайжыге шотлымаште 10,5 гектар дене лекна гын, вес кумытшо – 7 гектар, а молышт – 3,5 гектар дене. Иктешыже 60 гектар наре погыныш. Пай шотеш техникымат икмынярым пуышт. Пырчым коштымо верым шке келыштарышна. Изи колхоз гайым ыштышна, налогымат кутырен келшыме почеш иктеш тӱлымӧ, кеч кажныже посна фермерлан шотлалтынна, – каласыш Михаил Михайлович.
Но тунам лачак бартер жап лийын: пырчым куштен, элеваторыш сдатлыме – окса олмеш сату дене гына тӱленыт. А тудыжым кевытыш пуаш логалын, да туштыжо вашке ужален кертын огытыл. Оксаже пашадарланат, умбакыже пашам ышташ солярке ден шапаш ужашланат, ӱяҥдышланат кӱлын. Тыге пареҥгым ончен кушташ шонен пыштеныт. Икымше ийын тудым Советский посёлкысо пареҥге перерабатыватлыше заводыш оксалак сдатленыт, сандене вес ийын утларак шындаш келшеныт. Но ты ганаже тыштат урлыкаш пареҥге да изишак шке продукцийышт (чипс) дене гына тӱленыт. Тыгыде саскажым Фокино арака заводыш сдатленыт гын, туштат аракамак веле темленыт. Окса уке гын, телым чодырам руэн ужалаш да ситараш тӧчымӧ…
– Вич ий тыге йӧсланыме. Сандене южышт ӱшаным йомдареныт, аракалан вуйым пуэныт. Вара оксат изиш лекташ тӱҥале. Рынке корныш гына кусныман ыле. Ончен куштымо пырчым але пареҥгым сдатлыме дене веле серлагаш огыл, а налшым кычалаш кӱлын. Но шукышт йӱкшеныт ыле. Вячеслав Москвичёв ден когыньнан гына чытыш ситыш. Но умбакыже шкенан пай мландына дене посна вияҥаш тӱҥална. Мый Изи Мозар воктенысе участкым (шкемын, пелашемын, авамын пайнам) Арбан воктенысе дене вашталтышым, – ешарыш кресаньык-фермер озанлык вуйлатыше Михаил Рыбаков.
Ончыч тудо ондакысылак пырчым, пареҥгым, шудым куштен. Но шкетшылан неле лийын. Сандене пакчасаскам – ковыштам, пареҥгым, йошкарушменым, кешырым – куштымашке куснен. Тыге пашаже мыняр-гынат куштылемын. Адакше пелашыже Галина Геннадьевна ден аваже Анисия Семёновна полшеныт. Вольык ден сурткайыкым ашныме пашамат тӱҥ шотышто нунак шуктеныт. Жапше годым кум ушкалышт, ава сӧснашт, лу шорыкышт, 80 наре чывышт да 60 наре лудышт лийыныт. Пелашыже олашке муным да монь ужалаш коштын. Но ынде нуно полшен огыт керт: пелашым инсульт перен, 90 ияш ава йолжым туген. Сандене кызыт кролик ден казам гына ашнат. Чыла сурт сомылкам Михаил Михайловичлан шканже шукташ логалеш, да эше кугурак ӱдырышт полша.
Вич ий ончыч фермер пашаш шольыжо Вадим Михайловичын ушнымыжлан кӧра гына Рыбаковмыт фермер пашам умбакыже шуят. Техникышт ситышын уло, но тудын дене дене ынде шольыжо ышта, а шкеже полышкала. Ончен куштымо пакчасаскамат заказ почеш шольыжак шупшыкта. Но кызыт тудым утларакше ужалкалыше-влак толын наҥгаят. Сандене нунын дене пеҥгыде кылым кучен шогат. Вет тыге гына пашам умбакыже да пайдалын ышташ лиеш.
Юрий ИСАКОВ
Снимкылаште: М.Рыбаков – пареҥгым лукмо комбайн ончылно; ончен куштымо ковышта; кугурак ӱдыржылан чоҥымо у пӧрт.
Авторын фотожо
