21 августышто Морко районысо Унчо селаште Физкультур кечылан пӧлеклалтше спорт пайрем эртен.
Тыгайже жапше годым Унчо кундемыште эртаралтын, но тӱрлӧ амаллан кӧра ятыр ий тудо лийын огыл. Уэш тудым шкешотан йӱла семын илышыш пурташ кӱлмӧ шонымаш дене верысе школ стадионыш изижат-кугужат рӱж чумыргеныт.
Пайремым Россий гимн почеш флагым кӱшкӧ нӧлталме деч вара почмылан шотлышт. А ты пашам Унчо кундемыште спортын мастерже лӱмым икымше налше Алексей Павловлан ӱшанышт.
Пайремыш толшо уна, участник да ветеран-влаклан поро тыланымашым Унчо ял шотан илем администраций вуйлатыше Иван Евсеев, В.М.Васильев лӱмеш Йылмым, сылнымутым да историйым научнын шымлыше марий институт вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо Людмила Григорьева, «Передовик» ялозанлыкым вуйлатыше Юрий Игнатьев, верысе школ вуйлатыше Андрей Григорьев каласышт да спортын ойырен налме видше дене сай результатым ончыкташ тыланышт.
А Унчо школышто ятыр ий физкультур урокым туныктышо Светлана Пайгашева пайремын эртыме радамже, программыж дене палдарыш.
Ты кечын пайремыш ушнышо-влак куржталмаште (60, 100 метр, ик километр, эстафете), мини-футбол да волейбол дене модмаште, кирам нӧлтымаште да шахмат дене модмаште шке вийыштым тергеныт.
Пайремын ик эн вучымо ужашыжлан сеҥыше-влакым палемдыме да нунылан пӧлекым кучыктымо татым шотлыман. Эн ончычак, мутат уке, шке жапыштыже спортын тӱрлӧ видше дене кылым кучышо да шочмо кундемын, республикын чапшым аралыше спортсмен, а кызыт спортын ветеранжылан шотлалтше-влаклан грамот ден медальым кучыктеныт. Нунын кокла гыч ятырынже эше кызытат чон йодмо сомылыштым кече еда манме гай шуктат.
– Спорт дене кылым эреак кучыман. Ме изинек пашамат ыштенна, спортланат жапым муынна. Школышто тунемме годым кумло килограмман кирам нӧлтенна, а кызыт самырык тукым тидлан пешыжак шӱман огыл. Армий гыч толшо салтак-влакын перекладиныште тӱрлӧ семын пӧрдмыштым онченна да, нунын уке шеҥгеч, перекладиныш шуаш манын, пугомылям шогалтыл-шогалтыл, кӱзенна, нунын семын ыштылаш тӧченна, – шарналтыш самырык пагытшым Виктор Евсеев да кушкын толшо тукымлан тыланыме семын ешарыш. – Спортым изинекак йӧратыман, лач тунам те негызым пыштеда да кушмо семын капкылда шуаралтеш, вийда ешаралтеш.
– Спорт пайремым эртараш тӱҥалмым моткоч чын пашалан шотлем. Спорт – тиде таза илыш, таза тукым, садлан илыш мучко тудо тендан пеленда лийшаш, – каласыш спортын ветеранже, а кызыт чолга предприниматель Анатолий Оразаев.
Верысе ял шотан администраций вуйлатыше Иван Евсееват кушкын толшо тукымлан сай пример. Тудо жапше годым спорт ориентирований дене республикын чапшым арален да кызытат куржталмашке чолган ушна.
– Ик таҥасымаште спортын мастерже кандидат нормым шукташ кум секунд ситен огыл, – каласкала Иван Михайлович. – Ече, спорт ориентирований да телымсе многоборье дене икымше разрядем уло.
Шап Унчо ял гыч Валерий Никодимоват жапше годым Москошто тӱнямбал кӱкшытан изи марафонышто таҥасен, а кызыт курыкышто куржталме дене Морко районын, республикын чапшым арала. Унчо гыч Алексей Михайлов футболла, хоккейла модмаште чолгалыкым ончыкта, кирам нӧлтымаштат сай результатым ончыктен.
Куандарыше вес оҥай фактат уло: 1989 ийыште Моско эстафетыште Унчо кундемын командыже (Яков Макаров, Вениамин Хмелев, Маргарита Романова, Вячеслав Фёдоров да Иван Евсеев) республикын чапшым тӱнямбал кӱкшытыштӧ арален да 300 утла команде гыч 64-ше верыш лектын.
А мом ончыктен тений спорт пайремыште таҥасымаш?
Двоеборьеште тӱрлӧ классыште тунемше-влак коклаште Андрей Захаров, Анатолий Иванов, Никита Паймов, Земфира Афанасьева, Эмилия Тимофеева да Анастасия Самигуллина икымше лийыныт.
18 ияш да тылеч кугурак-влак коклаште Вячеслав Захаров, Александр Григорьев, Герик Евсеев, Зинаида Якимова, Венера Атабаева, Светлана Пайгашева, Зинаида Тереньева икымше вер дене палемдалтыныт.
Спорт пайремыш чумыргышо тӱрлӧ ийготан-влак (ик командыште ныл еҥ) эстафетышкат ушненыт. Нунын кокла «Гепард» икымше, «Физкульт Ура!» кокымшо, а «Дружба» кумшо лийыныт.
Шахмат дене модмаште Геннадий Муравьев икымше, Сергей Дмитриев кокымшо, а Камиль Сафиуллин кумшо верыш лектыныт.
Волейбол дене модашке самырык-влакын, ветеран-шамычын да тӱрлӧ ийготан-влакын (сборный) командышт чумыреныт. Нунын кокла гыч пытартыш командыже икымше вер дене палемдалтын.
Рвезе (пӧръеҥ)-влаклан кирам нӧлтымаштат вийым тергаш йӧн лийын. Нуно спортын тиде видше дене тӱнямбал чемпион Владимир Веденеевын тӱткын эскерымыж почеш вий-куатыштым ончыктеныт. Икымше вер дене чемпион шкежак ойыртемалтын, 101 гана кирам нӧлтен. Кокымшо верыш Максим Пекпулатов ден Андрей Кузьмин, кумшыш Алексей Михайлов ден Никита Паймов лектыныт.
Мини-футбол дене самырык ден ветеран-шамычын командышт модыныт. Икымшыже чулымрак лиймыж дене ойыртемалтын.
Спорт пайремым эртарен колташ шийвундым ойырымыштлан «Передовик» ял озанлык артель вуйлатыше Юрий Игнатьевлан да чолга предприниматель Анатолий Оразаевлан, тыгак верысе администраций, школ, этнокультур комплекс пашаеҥ-влаклан таум каласена.
Спорт – тиде илыш. Тудын дене таҥ лияш кеч-могай ийготыштат лиеш. Тидым Унчышто тений эртаралтше спорт пайрем эше ик гана пеҥгыдемыш. Ты гана тушко ушнышо-влак чылт шукынжак лийын огытыл гынат, пайрем гыч изижге-кугужге нӧлтшӧ кумыл дене каен.
Алевтина БАЙКОВА
Авторын фотожо
