У 2021 ий марте кум кече гына кодеш. Могай тудо лиеш – шукыжо, мутат уке, коронавирусын пандемийже дене кылдалтын, но южо вашталтыш кызытак раш.
COVID-19 деч прививкым ыштат
Шушаш ийын Российыште у коронавирус инфекций деч тӱшка вакцинаций тӱҥалеш. Тымарте прививкым врач, туныктышо, социальный пашаеҥ-влаклан гына ыштеныт.
Вакцинаций яра да пациентын кумылжо почеш гына эртаралтеш.
Арака шергештеш, а тамак – эшеат
Сигаретлан акциз инфляций деч палынак шукылан, 20 процентлан, шергештеш.
Налог законодательствыш пуртымо вашталтыш дене келшышын, 2021 ийыште папирослан да сигаретлан акциз 1000 штуклан шотлымаште 2359 теҥге марте шергештеш, вейп ден электрон сигаретлан – штукшылан 60 теҥге йотке. Тыге, ик пачке тамакын акше 20 наре теҥгелан кугемеш.
Арака инфляций кӱкшытыштӧ шергештеш – 4 процентлан. Тылеч посна Российыште спиртан чыла йӱыш – йот элла гыч кондымат, шкенан элыште ямдылымат – «Гознак» федеральный специальный марке дене ужалалташ тӱҥалеш.
ЖКХ…
Эксперт-влакын шонымышт почеш, ЖКХ услуго эн шагалже 4 процентлан шергештеш. Тымарте тарифым 4-6 процентлан кугемденыт, но тенийысе роскотым петыраш манын, ресурсым ситарыше компаний-влак тудым утларакланат нӧлталын кертыт.
Закон почеш тариф инфляций деч кугу лийын огеш керт. Минэкономразвитийын увертарымыж гыч, тудо 4-5 процент коклаште лиеш.
Мут толмашеш, 2021 ий 1 январь гыч ЖКХ услугым тӱлыдымылан штрафым пуымылан да ресурс деч посна кодымылан мораторий вийжым йомдара.
Чиновник-влакым утыктарат
У ий гыч Российыште федеральный министерстве ден ведомство-шамычын рӱдӧ аппаратыштышт чиновник-влакын 5 процент ужашыштым утыктарат, верысе органлаште – 10 процентым. Тыгодымак нунын штат расписанийыштым пеҥгыдемдыме.
Тылеч посна исполнительный кучемын федеральный органже-влакым вуйлатыше-шамычын алмаштышышт эн шагалже кок департаментын але виктемын пашаштым курироватлаш тӱҥалыт.
Налогым иземдат
IT-компаний-влак налогым шагалрак тӱлаш тӱҥалыт – парыш гыч 3 процентым гына. Тымарте тудо 20 процент лийын. Страховой взносат 14 гыч 7,6 процент марте иземеш. У налог ставке 90 процент парышым программный обеспеченийым (ПО) ужалыме, тудым уэмден вияҥдыме да шыҥдарыме услуго кӱшеш налше бизнеслан палемдалтын.
Документ тыгак ПО-м ужалыме гыч нулевой НДС-ым кораҥда. Ынде тиде льгото дене софтым ыштен лукшо специальный реестрыш пурышо компаний-влак веле пайдаланен кертыт.
Поян-шамычым «шыгыремдат»
Идалыкыште 5 млн. теҥге деч шуко доходым налше-влак налогым 13 процентым огыл, а 15 процент марте тӱлаш тӱҥалыт.
Поян-влакын казнаш пурышо оксаштым шуэн вашлиялтше (орфанный) черан йоча-влакым эмлаш колтат.
Ава капитал кугемеш
2021 ийыште ава капиталым 3,7 процентлан индексироватлат. Шочшо икымше йочалан выплатым 466617 гыч 483882 теҥге марте кугемдат, кокымшо икшывылан – 616617 гыч 639432 теҥге йотке. Икымше шочшылан ава капиталым налме гын, кокымшо йочалан 155550 теҥге ешартыш выплате лиеш.
Пенсий оксат ешаралтеш
1 январь гыч пашам ыштыдыме пенсионер-влакын страховой пенсийыштым 6,3 процентлан, ик тӱжем наре теҥгелан, индексироватлат. Тыгеракын, выплатын кокла суммыжо 17444 теҥге лиеш.
Ешарен тӱлаш чарыме
Ресторан ден кафе-влаклан чекыш заказатлыме кочкыш ден ойырен налме услугын акышт дене кылдалтдыме моло платёжым ешараш чарыме. Тылеч посна нуно уна-шамычым услугышт, нуным пуымо йӧнышт, кочкышышт, нуным ямдылыме ойыртемышт, пайдалыкышт да нелытышт дене палдарышаш улыт.
Ӱдырамаш профессий огыл, маныда?
У ий гыч Российыште ӱдырамаш профессий шукемеш. Тымарте тыгайлан 450 утла специальность шотлалтын. У спискым 100 марте иземдыме. Но южо химический, хлопокым, коваштым, металлым обработатлыме, ийым ямдылыме производствылаш, тыгак мланде йымалнысе да курык, судным чоҥымо, металлургий, тавым кӱнчымо да тыгай шотан моло пашаш ӱдырамашым ончычсо семынак огыт нал.
Чыла вургемым маркироватлат
Россий правительствын пунчалже дене келшышын, 2021 ий 1 январь гыч специальный цифровой коддымо сатум ужалаш огеш лий. Продавецлан тымарте ужален шуктыдымо сатужымат маркироватлаш логалеш. Маркировкыш шӧртнят логалеш.
Ончылгоч палдарат
Шушаш ий гыч Россий Пенсий фонд 45 ий деч кугурак-влакым Кугыжаныш услуго порталысе але ПФР сайтысе «Гражданинын личный кабинетше» гоч кум ийлан ик гана ончыкылык пенсийын кугытшо дене йодмаш деч посна палдараш тӱҥалеш.
Куштылемдат…
ЖКХ услугым тӱлымылан субсидийым налашлан парымын укелыкше нерген справке огеш кӱл – тидым специалист-шамыч ЖКХ-н кугыжаныш увер системыжын полшымыж дене рашемдат.
У аптеке лиеш
Минздравын пунчалже дене келшышын, 1 январь гыч аптеке-влакым шке семын (самостоятельный) да медицине организацийын структурышкыжо пурышо подразделений семын пашам ыштыше семын ойырат.
Унагудо паша ойыртемжым вашталта
У ий гыч кажне унагудо категорийжым ончыктышо свидетельстван лийшаш, а 50 деч утларак номеран заведенийыште ресепшен сутка мучко пашам ыштышаш.
Ынде ийготыш шудымо-влакым унагудышко закон дене пеҥгыдемдыме еҥ деч посна але икшывын ача-аважын, ашнаш налшыжын але опекунжын тидлан нотарильно келшымыж деч посна огыт вераҥде. А 14 ияш марте йоча-влак ужатен кондыштарыше еҥ дене пырля гына лийшаш улыт.
Контрсанкций
2020 ий ноябрьыште Россий президент Владимир Путин касвел эл-влак шотышто контрсанкцийым 2021 ий мучаш марте шуйымо нерген указыш кидпалыжым пыштен.
Шашлыкым але штрафым?
1 январь гыч Российыште пожар ваштареш виктаралтше режим дене кылдалтше у правил-влак вийыш пурат. Ынде тӱшкан пайдаланыме мландыште веле огыл, илемласе шке сурт-пече кумдыкыштат лӱмын ойырыдымо да келыштарыдыме верыште кочкышым ямдылаш, шӱкым, кошкышо лышташым, моло торым йӱлалташ огеш лий. Но шашлыкым мангалыште ямдылаш огеш чаралт.
Шуко пачеран пӧртыштат – у увер
Шуко пачеран пӧртышто илыше-влаклан арверым туврашыште веле огыл, цоколь пачашыштат кучаш чарыме. Тыгак, техобслуживанийым эртыде, диагностикым ыштыктыде, газ прибор дене пайдаланаш огеш лий. Балконышто сорта ден тамакым йӧртыде кодаш чарыме. Подвал окнасе решотка почылтшаш. А нарушитель-влаклан 2 гыч 5 тӱжем теҥге марте штрафым пуэн кертыт.
Пашам – тора гыч
У ий гыч пашам тора гыч ыштыме нерген закон вийыш пура. Тудын дене келшышын, пашам пуышо пашаеҥже-влакым тора гыч пашам ыштыме режимыш нунын келшымышт деч посна колтен кертеш. Тыгодым пашаеҥжылан кӱлешан оборудованийым ойырышаш але тидлан ыштыме роскотым пӧртылтышаш. Пашам тора гыч ыштыме йӧн – пашадарым иземдаш негыз огыл!
МРОТ-ым – у семын
У ий гыч пашалан тӱлымӧ эн изи окса кугытым потребительын корзиҥгажым огыл, а медианный манме доходым (тугай суммо, кунам пел калыкше шукырак налеш, пелыже — шагалрак) шотыш налын палемдат. МРОТ-ын кугытшым медианын 42 процент ужашыжым шотлен луктын пеҥгыдемдаш темлат. Тыге 2021 ийыште тудо 5,5 процентлан кугемеш да 12792 теҥге марте шуэш.
Илен лекташ кӱлмӧ окса кугыт медианын 44,2 процент ужашыже лиеш да шушаш ийын 11653 теҥгешке шуэш.
Тыге, МРОТ ден илен лекташ кӱлмӧ окса кугыт 2018 ий гыч икымше гана икте-весышт деч «рончалтыт».
Кагаз тружовой книжка
Шушаш ий гыч икымше гана пашаш пурышо граждан-шамычлан электрон трудовой книжкам гына почыт. А тымарте пашам ыштыше-влак пашам пуышылан могай трудовой книжкан лиймышт нерген увертарышаш улыт, уке гын тудо кагаз форматаным кода, но пунчалжым кеч-кунамат вашталтен кертеш.
Аптечкым – шке семын
Минздравын пунчалже почеш, водитель-влаклан аптечкым шке семын чумыраш лиеш. 2020 ий мучаш марте погымо аптечке дене эше 3 ий пайдаланаш йӧным пуымо.
Ынде аптечкыште ик гана пайдаланаш лийме 2 маске, 2 мужыр медицине перчатке, вӱр йогымым чарыме кандыра, 5 см лопкытан 4 бинт, 7 см лопкытан 3 бинт, стерильный марле повязке, рулонан лейкопластырь да вашкӱзӧ лийшаш.
Айныктарат
Шушаш У ий гыч элнан регионжо-влак медвытрезвительым почын кертыт. Тудо ярат, тӱлыманат лийын кертеш.
Лаштыкым М.ИВАНОВА ямдылен