Юрий Николаев… Тиде лÿмым колмек, шинча ончылнына телеэкран воктеке миллион дене еҥым чумырышо кумдан чапланыше совет да россий телерадиовÿдышö, актёр да продюсер сÿретлалтеш, тыгак ушышкына «Утренняя почта», «Голубой огонёк», «Песня года», «Спокойной ночи, малыши!», «Утренняя звезда» гай телепередаче-влак оҥай диафильмын кадрже-влак семын толыт… Тыгаяк лÿман да тыгаяк юзо виян, тыгайракак пашам шуктышо, но 46 ийлан самырык да кызытеш шке кундемыштыже гына чапланыше ик рвезе Звенигово районысо Эсмекпляк селаштат уло.
Мер пашашке – изинек
Юрий Николаев пластилин ма пу гыч тÿрлö фигурым школышто тунеммыж годымак моло деч палынак писын да моторын ыштен моштен. Тылеч посна сылнын сÿретлен, чаткан тÿрлен. Икманаш, кидше шуко пашалан толын. Шымше классыште шинчымашым погымыж годым Икымше Чодыран (Первый Лесной) уремыште (тунам Шÿргысола лÿман посна ял лийын, вараже тудым Эсмекпляк села дене ушеныт) илыше кугурак ийготан рвезе-влак У ий вашеш верысе ер покшелан кожым шогалтеныт да лийме семын сöрастареныт. Изи Юрат öрдыжеш кодын огыл: лумым чумырен, тÿрлö фигурым ыштен. Тыге кож йыр Лумъеҥ, Йÿштö Кугыза да Лумÿдыр шочыныт. Самырык тукымын тыршымыже арам лийын огыл: площадке калыклан моткоч келшен – южо еҥ У ийым тыштак вашлийын. Кожым вес ийынат шогалтеныт, Юрият шке пашажым кыртменак шуктен. Ты гана йыли-йюли волгалтын чӱчкышӧ кож воктеке палынак шуко еҥ погынен, а гармоньын весела семже пайрем кумылым эшеат нöлтен. Тылеч вара Икымше Чодыран уремысе калык У ийым ерыште вашлияш тÿҥалын.
Кугурак рвезе-шамыч кö армий радамыш, кö вес олашке тунемаш але пашам ышташ каеныт, кö ешаҥын, да У ий площадкым ямдылыме, пайремым эртарыме эстафетым кушкын толшо тукым шке ÿмбакыже налын.
– Организаторышт – Юрий Николаев, – пеҥгыдын мане Эсмекпляк ял шотан администрацийым вуйлатыше Галина Героева. – Ме тудын деч нимом огына йод, тудат мемнан деч нимом огеш вучо, но Икымше Чодыран уремыште верланыше ерыште У ий ма Ӱарня площадкым туге сöрастара – кеч конкурсыш колто але экскурсийым организоватле! Пайремым веселан да оҥайын эртарымыжым колын, тышке шкенан-влак веле огыл чумыргат, ӧрдыж кундемла гычат толыт. Теве тыгай рвезе ила мемнан селаште!
Кажне идалык шкешотан
Юран телефонысо галерейыштыже Агытан, Пий, Сöсна, Куголя, Ӱшкыж да Тигр ийласе, тыгак Ӱарня годсо фото моткоч шуко. Нуным ончет да умылет: кажне идалыкын – шке тематикыже, шке ойыртемже да шке моторжо…
– Площадкым эре ик семын сöрастараш огыл манын, кажне ийын мом-гынат уым пурташ тыршем. Тидым декабрь тÿҥалтыштак шонаш пижам. Вара верысе рвезе-шамычым погем, да мом кузе да кунам ыштышашым радамын кутырена, – аптыраненрак мане Юрий. – Мутлан, ончылий ÿшкыжын, 2, 0, 2, 1 цифр-влакын фигурыштым да мойн ий дене келыштарышна. Тидланже вес ерыш кайышна, тушто ийым бензопила дене пÿчкеден лукна да шкенан деке трактор дене кондышна. Фигурым ий пÿчкыш-влак дене ыштыме радамым интернетыште ончылгочак ончалынам ыле, сандене ножовко, стамеске, мастерок гай ÿзгар да вӱд полшымо дене идалыкын символжымат, цифрже-шамычымат утыжым юватылде ыштышым. Ерыш пурымаште ий денак кок меҥгым оптышна да аркым шогалтышна, кокымшыжым кож лÿс, гирлянде да оҥгыр дене сöрастарышна. Тиде сылне арке фотозоныш савырна манын ышнат шоно… Тудын йымалне шуко еҥ йытыра снимкым ыштыш.
Школ деч вара Юрий армий радамыш каен. Мöҥгö пöртылмекше, плавкранын, гусеницан экскаваторын машинистшылан, каменщиклан, сварщиклан, электриклан тунемын… А ик кечын йолташыже-влак дене пырля Москвашке «Монолит» компанийыште пашам ышташ кудалын. Кызыт тиде областьышкак коттедж шотан посёлкым чоҥаш коштеш. Яра жапшым арам огеш эртаре. Тамакым огеш шупш, кочывÿд денат йолташ огыл. Спорт дене пеҥгыде кылым куча – капкылжым турникыште шуараш йöрата. А эше чоҥымо пашаште йöрдымыш лукмо тÿрлö материал гыч иктаж-мо оҥайым келыштара. Ончылий, мутлан, кÿртньывоштыр пÿчкыш-влакым левыктен ушен, путырак мотор мужыр пÿчым ыштен. Тудым Эсмекплякысе У ий площадкыш луктын, кож воктеке вераҥден да сылне гирлянде дене сöрастарен.
– А ÿмаште кÿртньывоштыр пÿчкыш-влак денак 2, 0, 2, 2 цифр-шамычым келыштарышым. Фотозонылан йöржö манын, нольжым моло деч кугуракым да имне таган гайракым ыштышым, – эше ик пашаж дене палдарыш Юра, да шинчаштыже пуйто тул чÿкталте. – Тиде гана рвезе-шамычлан кожым лум гыч ышташ темлышым. Тунемме семын Москваште ик метр утларак кÿкшытан фигурым оптен ончышым – шот лекте. Мöҥгö пöртыльым, да пашалан пижна веле. Ерысе лум ыш сите, сандене тудым кö пластик вол, кö трактор дене вес вер гыч шупшыктышт. Мый мастерок да вÿд полшымо дене кожым оптышым. Модыш-влакымат лум чумырка денак келыштарышым да тÿрлö тÿсыш чиялтышым. Идалыкын символжымат – амурский тигрым – лум гычак ыштышым. Чыла тидым гирлянде дене сöрастарышна гын… Йомакысе гай мотор сӱретым ужын, чыланат йочала куанен колтышна. Но ондак йывыртенна улмаш… Ныл метр наре лопкытан да куд метр наре кÿкшытан кож нелытше дене ерысе ийым шелын, да вÿд чарашке, площадкышке, лектын. Тиде 30 декабрьыште лийын. Тыгайым ужын, кумылна чот волыш, но шкем писын гына кидыш нална да адакат пашалан пижна: эн ончычак чыла гирляндым кораҥдышна да вол дене шупшыктымо лумым вÿдыш оптен таптышна. Калык, мом толашена манын, чот öрын, конешне. Но 31 декабрь каслан чылажымат шотыш конден шуктышна. Вÿд ÿмбак оптымо лум изиш ночкырак ыле, но амалжым ме гына паленна…
Икымше Чодыран уремыште илыше калык 2022 ийым Звенигово ола гыч толшо Йÿштö Кугыза да Лумÿдыр дене вашлийын, тÿрлö муро да сем почеш эр марте мурен-куштен.
Юраже икте, пашаже…
Такшымже… Ю.Николаев мероприятийлан келшыше площадкым ямдылыме деч посна У ий ден Ӱарня пайрем-влакым шкеак эртара. Кузе? Тугак! Уке-уке, тудо тидлан нигуштат тунемын огыл. Тÿрлö почеламут, муро, куштымаш, модыш, таҥасымаш-шамыч негызеш шке гычак оҥай программым ямдыла, да, манмыла, покто веле!.. Тÿжвач ончалмаште аптыранышыла койшо рвезе изижымат-кугужымат модыктен веле огыл, эсогыл вуйышкыжо ÿдырамаш шовычым пидын кертеш манын отат шоналте!
– Таче Юра гай айдемым кечывалым тул дене кычалат гынат, от му, очыни. Тынар шотан, тынар поро рвезе! Кызыт чылан гаяк шкан налаш, шкан шупшаш тöчена, а Юра, мöҥгешла, мом кертеш, чыла пуа, чыла ышта. Теве Ӱарня пайремланат пакча шеҥгелнысе кумдыкышто чучылын оратажым пу дене чоҥен, кöргышкыжö олымым шÿшкын, вургемым чиктен, моткоч оҥай ÿстембалым келыштарен, тÿрлö таҥасымашым эртараш снаряд-влакым ямдылен… Пелйÿд марте толашен! – Икымше Чодыран уремын кожмак чонан еҥжым чон почын мокталтыш Рюрик Птицын. – А пайремжым могай оҥайын эртарыш! Весела муро да сем почеш мурышнат, куштышнат, тöрштылнат. Канатымат шупшна, мешакыш пурен шогалын куржталнат, кирамат нöлтышна! Икте-весым мешак дене лупшышна, издер дене шупшын таҥасышна! Кидым вашла кучен, йÿлышö чучыл йыр мурым мурен пöрдна! Ой, мыняр юарлышна! А йоча-влак мочол куаненыт! Юра конкурс ден таҥасымашлашке ушнышо ик еҥымат пöлек деч посна ыш кодо. А призшым шке оксаж денак коробка дене наледен конден! Але вара таче тыгай еҥым муаш лиеш?!.
Ешге тыгай улыт!
– Призше… Кугужак огыл, тÿҥ шотышто – шере кочкыш, брелок, сÿретан але фотоан магнит мойн веле. Участник-влакым куандараш, – Рюрик Леонидовичым тöрлатыме гай рашемдыш Юрий. – Мыланем окса жал огыл, калыкын кумылжо шергырак. Михаил изамат, ешан гынат, оксам огеш шотло – тÿрлö пайремым эртараш лÿмынак виян колонкым налын, сандене музык шотышто нелылык уке. Авамат поро. Тудат Москваште пашам ышта. У ийлан ялысе кожыш модышым мойн эре пуэн колта.
А мый аваже мер пашам яра да эше роскотыш пурен ыштымыжлан вурса манын шонышым…
– Уке, авам тидлан куана веле! – шыргыжале Юра. – Ынде тыгай йогыныш пурен каенам гын, шеҥгеке чакнаш огеш лий. Палем да чонем денак шижам, калык мыланем ÿшана, калык мый дечем пайремым вуча. Мутлан, 25 декабрьлан Москва гыч пöртылын ом шу гын, «кушто улат, кунам толат?» манын, икте почеш весе йыҥгыртат. Тыгай годым ответственностьым шижам да ончыкыжым калыклан эшеат сайым, эшеат оҥайым ыштымем шуэш.
Ю.Николаев иктаҥашыже-влак дене пеҥгыде кылым куча. Иквереш погынымекышт, пайремым веле огыл эртарат, пашамат ыштат. Мутлан, кажне шошым чодырашке пушеҥгым шындаш коштыт…
Самырык-влак илат, тыгодым эше кожмак чонан улыт да ончыкылык нерген тургыжланат гын, ял ок пыте. Тидымак ойлаш лиеш Провой кундемыште верланыше Эсмекпляк нерген. А Юрий Николаев гай еҥ тушто веле огыл, тек чыла кундемыште лиеш!
Маргарита ИВАНОВА
Авторын да Ю.Николаевын фотошт
