Эртыше рушарнян, 23 мартыште, «Сеҥымаш тулсавыш» калык усталык фестивальын кышкарыштыже Советский ден Кужэҥер район-влак выставкышт ден отчёт концертыштым ончыктеныт.
Кум лукан серыш, ӧрыктарыше арвер
Концерт деч ик шагат ончыч тӱвыра полатын кокымшо пачашысе фойештыже «Всем миром о мире» кидпаша да «Жизнь – подвиг» фотоончер-влак пашам ышташ тӱҥалыныт.
Калык Советский районын ончерыштыже историк, краевед-энтузиаст Леонид Киртаевын «Фронтовой серыш – мондаш лийдыме шарнымаш», «Сарын икымше кечылаштыже кайыше-влак», «Берлиным налыныт» да моло теме дене кылдалтше экспозицийже-шамычым поснак кужун ончен. Тыште Советский вел салтак-влакын шке кид дене тӱҥ шотышто марла возымо 45 серышышт лийын! Нунын воктенак сарыште пайдаланыме арверышт: каске, кружка, совла, гранате да моло – тӱткышым налыныт. Леонид Никоноровичын сар да шочмо кундемысе ялла нерген возымо книгаже-влакат кумылым савыреныт.
Ончерым тыгак Э.М.Иванов лӱмеш краеведений тоштерын, Роҥго школ пеленысе краеведений тоштерын, кидмастар-влак Ираида Яналован, Наталья Петрован, Галина Ямбаеван, Эльвира Якимован экспозицийышт сӧрастареныт. Посна вер кундемысе калыкын специальный военный операцийын участникше-влаклан ямдылыме гуманитар полышыштлан ойыралтын.
Кужэҥер районын ончерже дене тоштер-выставке рӱдерын директоржо Татьяна Огородникова палдарыш. Мутшо почеш, Йошкар-Олашке кундемысе эн уста кидмастар ден сӱретче-влакын пашаштым конденыт. Мыйын шонымаште, калыкым пушеҥгыште кушшо тӱрлӧ туҥгыр гыч шкешотан шкатулкым, киндеркым, вазым да тулеч моло арверым сылнын келыштарыше мастар Николай Гороховын кидпашаже ӧрыктарыш. Нине экспонат-влакым ончен, кузе ышталтмыштым, очыни, кажне еҥ мужедын…
Ончерыште Кужэҥер районын геройжо-влак дене палдарыше фотостенд ден альбом-влакат тӱткышым налыныт.
Онарым кынелтеныт, икоян улмыштым ончыктеныт
Советский район гыч Кугу Отечественный сарыш 9 тӱжем наре еҥ каен, мӧҥгӧ 4468 фронтовик пӧртылын огыл. Район Совет Ушемын Геройжо лӱм дене палемдалтше кок землякше: Алексей Громов да Михаил Лебедев – дене кугешна.
Усталык коллектив фестивальыш «Победа в сердцах поколений» отчёт концертым конден. Тудо «Ош мари» пӧръеҥ-влак ансамбльын «Ош марий» мурыж дене тӱҥале. Ош вургеман артист-шамычын сцене гыч «Поро дене илена, порым веле шонена…» мутлам йоҥгалтарымышт почеш пычкемыш зал пуйто волгалт кайыш да поро шӱлыш дене теме. Тидым марий калыкын келшен илымыжым ончыктышо сценке эшеат вияҥдыш. Кенета мланде сургалте, да элышкына фашист-влакын керылт пурымышт нерген увер йоҥгалте. Ош марий-влак, Онарым, Чумбылатым, Мамич-Бердейым да Болтушым кынелтен, шочмо элым аралаш кайышт. А тылыште Сеҥымашым лишемдыме верч тыршат, партизанка Ольга Тихомирован подвигшым чапландарен мурат, кӱ курыкыш кӱзен, йӧратыме еҥыштын мӧҥгӧ пӧртылмыжым вучат, куэ воктене тойымо сарзын аваж дене пырля шортыт…
Тыныс жап «Ялыш пӧртылын салтак» композиций гыч тӱҥале. Тыште аван куан шинчавӱдшӧ, йӧратыме ӱдыр таҥын йывыртен пырткыше чонжо келгын почылтыч. Ынде калык сар деч вара элым нӧлта, чапле шурно лектышым поген налме деч вара «Угинде» пайремым эртара, марла сем почеш юарла. Но воранен шушо тыныс илышым специальный военный операций лугыч ышта. Землякна-шамыч туштат, илышыштым чаманыде, фашизм, нацизм да неонацизм ваштареш кредалыт. Тылыште волонтёр-влак СВО-шко гуманитар грузым чумырат, ава Юмылан кумалеш, сарзе эргыжым арален кодаш сӧрвала, ака сӧй пасушто геройла колышо шольыжым шарналтен шортеш… «Мый пӧртылам!» – тул да шикш кокла гыч мура патыр салтак. Да ме тидлан ӱшанена, вет Россий – сеҥаш лийдыме эл! Теве тыгай сӱретым почын ончыктышт Советский вел артист-влак.
– Фашизмым сеҥымашке Кужэҥер районат аклаш лийдыме надырым пыштен. Кундемна гыч фронтыш кажне нылымше айдеме каен, кажне кокымшо сарзе сӧй мландыште вуйжым пыштен, 1686 фронтовикын пӱрымашыже таче кечыланат раш огыл. Кундемыштына сар дене кылдалтдыме ик ешат уке, сандене элнан геройжо-влак нерген шарнымаш тукым гыч тукымыш куснен толеш, – саламлыме мутым ойлымыж годым палемдыш Кужэҥер муниципальный район администраций вуйлатышын пашажым шуктышо Михаил Иванов. – Элнан тӱрлӧ ийысе военный кампанийлаштыже, тыгак кызыт специальный военный операцийыште лӱддымылыкым ончыктышо землякна-влаклан таушташ йӧным ыштыше «Сеҥымаш тулсавыш» калык усталык фестивальым Кужэҥер район мучашла. Мыланна тиде – кугу чап.
Усталык коллектив элнан 85 ий кужытан илышыжым, калыкнан кӧргӧ вийже ден икоян улмыжым марий патыр, Кугу Ачамланде сарын геройжо, тылын труженикше, специальный военный операцийын участникше гоч пеш келгын почын ончыктыш. Палемдаш кӱлеш, таче Россий Герой-влак коклаште тиде кундемынат эргыже уло, тиде – Анатолий Иванов.
Ончаш толшо калык поснак районысо ансамбль-влакын пырля йоҥгалтарыме «Кужэҥер кундем», «Айста пырля мурен-кушташ» номерлам, Йывансола тӱвыра пӧрт пеленысе «Мурсескем» ансамбльын шуркам чиен куштымыжым, одо марий-влакын мурен-куштымыштым ончыктымыжым совым рӱж кырен вашлие. Районысо тӱвыра да каныме рӱдер гыч Мария Радецкаян «Месяц май», Дмитрий Волков ден Анатолий Градовын «Дай ему сил, чтобы он победил», Шӱдымарий тӱвыра пӧрт пеленысе «Кӱдыроҥгыр» ансамбльын «Тыйын верч» мурыштымат шинчавӱд йӧре колышто…
Концерт «Россия» муро дене пытыш, вет тудын «Тый Россий лийынат – тый Россий кодынат» ойсавыртышыже шуко мо нерген ойла да шуко молан ӱшаным пуа.
«Сеҥымаш тулсавыш» калык усталык фестивальын кышкарыштыже республикысе 18 район ден ола концерт ден выставкым, 3,5 тӱжем утла еҥ мастарлыкым ончыктен. Гала-концерт 7 майыште лиеш.
Маргарита ИВАНОВА
Иван РЕЧКИНЫН фотожо
