Марий-влакын кечышотышт почеш 22 мартыште Йӱксӧ идалык пура. Ты кайыквусо вӱдыштӧ ила, сандене тений тудым поснак аныклен да арален кучылтман. Таклан огыл ойлат вет: «Вӱдым налме верыш ит шӱведе, кӱлеш лиеш». Йӱксӧ вӱдыштӧ илыше кайык-влак кокла гыч кугыжалан шотлалтеш, тыныс илыш, ласкалык тудын дене кылдалтыныт. Йӱксӧ кайыкын икте-весылан ӱшанле улымышт нерген легенде-влак коштыт, нунын койыш-шоктышышт мыланна, еҥ-влаклан, идеал семын кодеш. Илышыште лекше чыла йодышымат тудо вигак шотыш кондаш йӧрата. Чон йодмо почеш илыше, чылалан сайым ышташ тыршыше, йӧратыме пашам шуктышо-влак тиде ийын сай лектышыш шуыт. Шийвундо шотыштат тургыжланаш огеш кӱл, палемдат астролог-влак.
А теве лудо тиде идалыкыште йӱксылан сайын илаш шке койышыж дене мешаяш тӱҥалеш, лач тудо идалыкын символжын ваштареш тотемже. Лудо йӱксӧ гай каваште ок чоҥештыл, койыш-шоктышыжат мланде пелен илыше чонан гаяк. Но тудат шкенжым утыжым йӧрата, эре кокытелана, эре шке йымакыже удыраш тырша. Пиалан лияш шонышо-шамычлан тыгай койыш деч эрнаш кӱлеш.
Тек тиде ты ош сынан кайыквусо шке шулдырешыже мыланна пиалым, тынысым конда, кажне еҥын чонышкыжо ласкалыкым пурта. Айдемын пиалже тыныс деч посна лийын ок керт: ик еҥ ден весе коклаште, эл ден эл коклаште. Тачысе саманыште ме тидым пеш умылена. Умылымаш, ваш келшымаш лийыт – кумыл нӧлтеш, у пашалан, у сеҥымашлан, ончыкылан ӱшан, тукымым шуяш шонымаш лиеш… Тыге ме ончыко каен, калык семын вияҥын, кундемнам, элнам тӱзатен кертына.
22 мартыште тыгак Азербайджан, Албаний, Афганистан, Македоний, Индий, Иран, Казахстан, Кыргызстан, Таджикистан, Туркменистан ден Турций калык-влак шошым кече ден йӱдын икгай улмо пагытыште Навруз (У кече) пайремым палемдат. Генеральный ассамблей нине элысе калык-влакын темлымаштым шотыш налын, тудым пеҥгыдемден. 2009 ийыште ООН тудым айдеме тукымын материальный огыл тӱвыра поянлыкын репрезентативный спискышкыже пуртен. У ий семынак тудлан ямдылалтыт. Шым йӧрвар гыч кочкышым лӱмын ямдылат, тӱҥ шотышто – кушкыл гыч.
С.Носова
