Марий Турек районлан – 100 ий
Тусо калык эн эр тарвана
Марий Элыште кече Марий Турек район велым нӧлталтеш – тушечын эр толеш. Тусо калык эн эр кынелеш, пасуш эн эр тарвана манынат кертына. Санденак ялозанлык пашаже шукертсек ушнен толеш. Кодшо курымысо 80-ше ийлаште район идалык еда 100 тӱжем тонн наре пырчан да отызан культурым шийын налын, республикыштына киндым эн шуко шочыктышылан шотлалтын.
Муниципал районын гербыштыже ончыкталтше кӱдырын шӱйыштыжӧ шӧртньӧ парчан аршашым ужына. Тидат кызыт ойлымынамак пеҥгыдемда. А кӱшнӧ чоҥештылше мӱкш-влак калыкын пашаче улмыжым ончыктат. Кӱдыржӧ Марий Турек велым калыкын шукертсек «кӱдыран кундем» семын аклымыжым, районын ончычсо ден кызытсе историйже кокласе кылым ушештара.
Марий Турек районын лӱмгечыжлан пӧлеклалтше выпускыштат чыла тидымак почын ончыкташ тыршыме.
Районын экономике могырым вияҥме кодшо ийысе пашажым иктешлен ончалме гыч ужына: ялозанлык продукцийым ыштен налмаш чумыржо 4322,2 миллион теҥгеш шуын. Тудо тачат – ялозанлык пашам эн кумдан шуктен толшо-влак радамыште. Республик мучко 148 тӱжем гектар кумдыкышто пырчан культур кушталтеш гын, 29,8 тӱжем гектарже, але ӱдымо кумдыкын 20 процентше, тыште верланен.
2024 ий тӱҥалтышлан районышто сурт озанлыкысыге шотлымаште тӱкан шолдыра вольык 6283 вуй, тушечын 2434 вуйжо ушкал, лийыныт гын, тӱшка озанлыклаште икымшыже – 4955, кокымшыжо – 1768 вуй. Озанлык-влак чылаже 13 тӱжем тонн шӧрым лӱштеныт. Ик ушкаллан шотлымаште 7405 килограмм дене шуын, «Акпарс» агрофирмыште – 9,0 тӱжем килограмм дене.
Районысо промышленность тӱҥ шотышто кочкыш продуктым лукмо дене кылдалтын. Тысе предприятий-влак шӧр-торык продукцийым, колбаса изделий ден шыл пелефабрикатым, кинде ден булкым, шӱрашым, кондитер изделий ден алкогольдымо йӱышым ыштен луктыт. Ӱмаште чылаже 472 миллион теҥгеаш промышленный сатум, але ончылийысе деч 21 процентлан шукырак, ямдыленыт да ужалымашке колтеныт.
Сатум ужалыме да калыкым обслуживатлыме пашам районышто 175 кевыт, 30 общепит да 25 быт объект-влак шуктат. Рынке илышысе таҥасымаш кушмым ончыде, Марий Турек райпо ӱшанлын ончылно кая. Торгайыше объект-влакын кумшо ужашышт, рознице сату оборотын 21 процентше да общепит оборотын 57,6 процентше – тудын кидыштыже. Тӱрыс налмаште кодшо ийын рознице торговльо оборот 1610 миллион теҥге, общепит оборот 54,1 миллион теҥге лийыныт. Калыклан 140 миллион теҥгеаш тӱлыман услугым пуымо.
Район кумдыкышто 60 изи предприятий да 266 индивидуальный предприниматель пашам ыштат. Сандене тудым изи да кокла кугытан бизнес ыштыме кумдык манашат лиеш. А тудо экономикын чыла отрасльжым авалтен. Ты бизнесше экономикыште тыршыше 25 процент наре еҥым ушен. Изи да кокла кугытан предпринимательстве субъект-влак кокла гыч шукышт посна налог режимыште улыт. Ӱмаште нуно верысе бюджетыш чумыр доходлан 7 миллион теҥге налогым тӱленыт.
Лӱмгече идалыкыште районлан экономикыште кугурак ошкылым ышташ тыланыме шуэш. Тидлан тудын вийже ситышаш.
Ю.Исаковын фотожо.
