Туныктымо корнышто икымше ошкылым ыштыше самырык педагоглан таче могай полыш эн кӱлешан, пеленже опытан наставник лийшаш мо, туныктышо да ача-ава кокласе вашкыл, «Кӱлешан нерген мутланымаш» шагатым кузе чын чоҥаш – нине йодыш-влак тений 25 июнь гыч 2 июль марте латнылымше гана мемнан республикыште эртыше Россий кӱкшытан «Таир-2023» форумышто ик эн тӱҥ лийыныт. Ты гана Таир ер серыш элнан 32 субъектше гыч кумшӱдӧ наре самырык туныктышо ден наставник погынен.
Форумын икымше кок кечынже участник-влак икте-весе дене палыме лийыныт, Икымше-влакын толкынышт нерген мутланымаш эртен, профсоюз организацийын проектше-влак дене палдареныт гын, кумшо кечын нуно Йошкар-Олаш погынен толыныт. Рӱдолаште, Калык-влакын келшымаш пӧртыштышт, тӱрлӧ субъектла гыч самырык педагог ден наставник-шамыч дене Марий Эл образований да науко министр Лариса Ревуцкая «йыргешке ӱстел» форман вашлиймашым эртарен. Эн ончычак тудо палемден:
– Таче мый тендам Марий Элын образований системыж дене кӱчыкын палдарем, ойыртемжым почын пуаш тыршем. Туге, ме чыланат ончылнына шындыме задачым шуктена: йоча кеч-могай регионышто илыже – единый образований системым ышташ. Туге гынат кажне субъектын шке ойыртемже уло, Марий Элынат тыгак. Россий Федарций президент Владимир Владимирович Путинын, Просвещений министр Сергей Сергеевич Кравцовын да регионым вуйлатыше Юрий Зайцевын тыршымышт дене регионыштына образований сфере палемдыме план почеш вияҥын толеш. 2022 ийысе пашам иктешлыме почеш, Марий Эл шке рейтингшым 30 показатель дене саемден да «ужар» зоныш пурен, Российын чыла субъекше гыч 48 верыш лектын. Мутат уке, тиде – министерствын огыл, а уло системынан командыжын тыршымыже. А мемнан команде икоян, профессиональный, санденак ончылно шындыме задачым куштылго огыл условийыште шуктен кертын. Марий Элым вуйлатыше Юрий Викторович Зайцевлан тауштем. Тудо сай тӱҥалтышлан эреак мелын шога да тачысе кечылан келшыше условиян тунемме кумдыкым ышташ кӱлеш полышым пуа. 2022 ийыште ныл у школ шке омсажым почын, тений эше тынарак чоҥалтеш. Ӱмаште куд общеобразовательный организацийым капитально олмыктымо, тиде пашалан федеральный бюджет гыч 400 миллион теҥге ойыралтын. А тений 13 школым капитально олмыктена, ты сомыллан чумыр налмаште федеральный бюджет гыч 850 миллион теҥге ойыралтын.
Министрын мутшо почеш, таче республикын образований системыштыже лу тӱжем утла педагог пашам ышта, тиде чот гыч 600 еҥже – кум ий деч шуко огыл тыршыше самырык специалист. Лариса Ревуцкая тыгак Марий Элын «Профессионалитет» федеральный программыште сеҥымыже да тений 1 сентябрь гыч ялозанлык направлений дене тунемме-производство кластерым почмо нерген кугешнен каласен. Тыгак тудо республикын образований сферыштыже IТ-технологий, психолого-педагогический класс-влакым почмо нерген ойлен. Тидын деч посна профессионал мастарлык конкурслаште сеҥыше туныктышо, Россий кӱкшытан интеллектуал олимпиадыште призёр радамыш лекше тунемше ден нунын наставникыштым грант дене палемдыме нерген увертарен.
Икманаш, уна-влаклан Лариса Анатольевна республикнан образований системыж нерген кӱчык жапыште моткочак раш да тичмашын каласкален. Вашлиймаште тыгак Марий образований институтын ректоржо Лариса Овчинникова республикыште наставничестве рӱдерын пашаж дене палдарен. Тудыжым Йошкар-Олаште верланыше М.В.Ломоносов лӱмеш лицейыште почмо. Тыгак участник-влаклан сай паша лектышым Образований системын общероссийский профсоюзшын регионысо пӧлкажын председательже Людмила Пуртова, Марий Эл Республикысе профобъединенийын председательже Александр Майоров тыланеныт.
Вашлиймаште самырык ден кугу опытан туныктышо-влак коклаште, тыгак ача-ава-влак дене вашкыл шотышто мут лектын, школлаште кажне арня тӱҥалтыште эртаралтше «Кӱлешан нерген мутланымаш» шотышто йодышым пуэныт.
Вашлиймаш мучашлалтмеке, форумыш погынышо-влаклан Бауман лицейыште, «Жар-птица» 43-шо №ан йочасадыште, «Обыкновенное чудо» 5-ше №-ан школышто экскурсийым эртареныт. Варажым нуно рӱдоласе историй дене кылдалтше верлаште лийыныт, а кастене Эрик Сапаев лӱмеш Марий кугыжаныш академический опер да балет театрын «Юнона да Авось» рок-оперыжым онченыт.
Жап шыгыр лийын гынат, Калык-влакын келшымаш пӧртыштышт лиймышт годым икмыняр участник дене мутым вашалташ йӧным муым.
Марина Полковникова ( Приморский край):
– Тыгай форумышто ятыр гана лийынам, но Марий Элыште эртаралтшыш икымше гана шке кумылын толынам. Молан? Наставничестве теме таче кечын ик эн пӱсылан шотлалтеш. Шылташ нимолан, туныктышо-влак огыт сите, чыла регионыштат тыгай сӱрет. Ала чынжымак грамотный наставник-шамычлан чӱдӧ улына да, ала ты направлений дене тыршен пашам огына ыште… Марий Элыште тымарте ик ганат лийын омыл. Тыште мыйым чылажат куандарен ӧрыктара. Республикын моло деч ойыртемже чыла шотыштат вигак палдырна. Калык поро кумылан, шыргыжше. Чыла тиде ужатат, чонлан моткоч сайын чучеш
Ашура Мусаева( Дагестан Республик):
– Марий Элыште кеч ик гана лияш ыле манын эре шоненам, молан манаш гын икымше туныктышем лач тиде мланде гыч лийын. Тунам, мӱндыр 50-ше ийлаште, тудо Дагестаныш калыкын грамотностьшым нӧлташ миен. Сандене тудын шочмо верышкыже толмемлан моткочак куаненам. А калык тыште моткочак сай. Мемнан порын вашлийыныт – Дагестаныште улмемлак чучын колтыш!
Антонида Новосёлова (Марий Эл, Звенигово районысо Шолэҥер школ):
– Форумыш наставник семын толынам. Паша стажемат кугу, школ гычат сулен налме канышыш каяш шонымаш ыле, но тыште кумылем нӧлталте – умбакыже пашам ышташ кодам ала-мо (авт.: шыргыжеш). Тыгай мероприятийыште шуко у шинчымашым пален налат, йолташ-шамыч ешаралтыт, моло регионысо паша опытым ончет. Шинчымаш нигунам уто огыл. Форумын программыжат моткочак оҥай да поян, ме ик татымат яра огына шинче. Сандене тыште лияш йӧным ыштымылан школнан администрацийжылан, районысо образований пӧлкалан таум ойлем!
Г.Кожевникова
М.Скобелевын фотожо.