КУЧЕМЫШТЕ

Соцаралымашын ик задачыже – айдемылан полшаш

Льгото, пособий, компенсаций – тиде республикыштына илыше лу тӱжем дене еҥын социальный аралымаш гоч налме кугыжаныш полыш гыч изи ужаш гына. Адакше пуымо услугын спектрже ий еда кугемеш да кумдаҥеш – тиде да шуко моло нерген Марий Элын калык илышым саемдыме шотышто министрже Марина Островская каласкала.

Полыш тыште да кызытак

– Марина Александровна, таче соцаралымаш социально аралалтдыме тӱшкаш пурышо калыклан полшымашке гына виктаралтын манын шотлена. Тиде тыгак?

– Шкат паледа, илышыште тӱрлыжат лиеда. Сайын илыше еҥын але ешын кугу нелылыкыш логалмыжым да нунылан полшаш кӱлмым ик гана веле огыл ужынна. Соцаралымаш тиде полышым пуаш эре ямде. Таче, мутлан, социально аралыме мере-влак 59 йогын дене ойыралтыт, тидлан ий еда чумыржо 6,1 миллиард теҥге кучылталтеш. Вич ий ончычсо жап дене таҥастарымаште тиде кок пачаш нарылан шуко.

Палемдыме суммыш неле илыш йыжыҥыш логалше-шамычлан ик гана тӱлыман социальный полышат пура. Мут толмашеш, тидлан дотацийым кок пачаш нарылан кугемденыт.

–Тыге лектеш, тендан деке утларак еҥ срочный полышым йодын толеш?

– Уке, неле илыш йыжыҥыш логалше-влакын полышым йодын толмо чотышт ий еда иземеш. Но тыгодым полышын суммыжо кугемын. Тудым ойыраш налме дотацият пытартыш вич ийыште кок пачашлан ешаралтын.

Тылеч посна, кызыт ме тудым утларак кугуракым да адресныйым ыштыме йӧным кычалына.

– Мо кӱшеш, вет чыла пособий ден выплате регионышто илен лекташ кӱлмӧ окса кугыт дене кылдалтыныт?

– Эн ончычак – кажне посна ешын доходшым шотыш налаш полшышо дифференциаций кӱшеш. Кызыт тиде принципыш социальный полышым пуымо шуко мере кусна. Мутлан, кок ий ончыч кумыт гыч шым ияш марте йочан еш-влаклан пуртымо выплате: ача-ава-шамыч илен лекташ кӱлмӧ окса кугытым тичмашнек але тудын 50, 75 процент ужашыжым тылзе еда налын кертыт. Полышын кугытшо ешын доходшо дене кылдалтын. Кызыт тиде принцип денак 8 гыч 16 ияш марте йочан еш-влаклан у выплатын кугытшо палемдалтеш.

Мыйын шонымаште, кугыжаныш чылалан да чыла веер семын пуэдыме корно деч кораҥмыж дене чын ышта. Мутлан, республикыштына кызытат йочалан 198 теҥге дене тӱлалтеш. Сайынрак шоналташ гын, палемдыме суммо ешлан мо дене полша? Туге гынат, тиде мерылан республикын бюджетше гыч ий еда 100 миллион теҥге кучылталтеш. Сандене ме кызыт, чынжымак тӱнен илыше-влакым рашемдаш да нунылан полшаш манын, тудым угыч форматироватлыме йӧным кычалына.

Жапын йодмыжо

– Пытартыш ийлаште ме сферым оптимизироватлымылан тунемынна, кунам шуко услугым документым погымылан да намиен пуымылан жап ден вийым йомдарыде гаяк налаш лиеш.

– Чынжымак, ведомство-влак кокласе электрон документооборот полшымо дене ме иктаж-могай справкым але ешын доходшым пеҥгыдемдыше моло документым погымо деч кораҥынна. Тидыже республикыште илыше калыклан субсидийым палемдыме годым илыме-коммунал услугын роскотшым рашемдыме годымат моткоч йӧнан. Лишыл жапыште ме Кугыжаныш услуго порталыште онлайн-сервисым пурташ палемдена.

– Туге гынат, соцаралымашын калыкым социально обслуживатлыме комплексный да кугыжаныш полыш мере-шамычым пуымо оласе ден районласе рӱдерже-влак ончычсо семынак моткоч кӱлыт.

– Чынак, технический пашан кугурак ужашыжым онлайн-форматыш кусарыме гынат, калык дене кылдалтше задачына эше шуко. Но ме тыштат шуко процессым лийме семын простаҥдаш тыршена. Мутлан, ӱмаште Йошкар-Оласе, Звенигово да Медведево районласе калыклан социальный полыш мере-влакым пуымо рӱдерлаште электрон черетым ыштенна. Тылеч посна, Йошкар-Олаште «ик окна» режим йöн дене документым погышо рӱдерым олмыктенна, тушко кызытсе жаплан келшыше моноблок ден шуко функциян устройство-влакым да ятыр молым шынденна, тидлан чылаже 7,2 миллион теҥгем кучылтынна.

А 2020 ийыште Звенигово олаште чаплын гына олмыктымо кок пачашан оралтыш кусарыме калыклан социально полшымо комплексный да социальный полыш мере-влакым пуымо рӱдер-влак кызытсе жаплан келшыше модельный рӱдерлан шотлалтыт. Зданийым тичмашнек начар тазалыкан еҥ-влаклан келыштарыме, тыште йоча модмо да сенсор пӧлем, кружок шотан занятийлам эртарыме помещений-влак да молат улыт.

Калык дене кылдалтше паша – ончыл верыште

– Марина Александровна, еш-шамычлан окса дене полшымо мере «Демографий» национальный проектын ик йогынжылан шотлалтеш. Тудым илышыш пуртымо дене республикыштына эше мом ыштен кертме?

– Ик интервьюшто чылажымат радамлаш огеш лий. «Кугурак тукым» программын ик эн кугу да кӱлешан мероприятийже семын 2018 ийыште спецавтотранспортым налме пашам шотлем. Тудо начарын коштшо граждан-влакымат кондыштараш палемдалтын. Ончыч нине машина дене тора яллаште илыше-шамычым медицине организацийлашке гына шупшыктенна гын, тений гыч тиде услугым кумдаҥденна, да ынде моло, ты шотыштак кандарыме, тӧнежлашкат наҥгаен кодена.

Калык социальный таксина денат кумылын пайдалана. Тудыжо кызытеш Йошкар-Олаште да Козьмодемьянскыште гына пашам ышта, но ончыкыжым чотшым кугемдаш палемденна.

– Ветеран ден инвалид-шамычлан илыме верым ойырымо йодыш кужу жап пӱсын шоген. Кызыт тидын шотышто могайрак сӱрет?

— Правительствын тиде йодышлан кугу тӱткышым ойырымыж дене пытартыш вич ийыште федеральный бюджетын средстваж кӱшеш илыме верым 242 еҥлан ойырымо. Тиде Кугу Отечественный сарын участникше-влак, нунын тулык ватышт ден шочшышт, боевой действий-шамычын ветеранышт, инвалид, инвалид йочан еш-влак улыт.

– Мӧҥгыштӧ обслуживатлыме услугышто иктаж-мо у уло мо?

– Мутат уке. Таче республикна – илалше еҥ ден инвалид-влакым кужу жап ончымо системым организоватлыме шотышто проектым илышыш пуртышо икмыняр регион-шамыч       коклаште. Тений ме эше 105 еҥым пашаш налына. Лӱмын туныктымо деч вара нуно палемдыме граждан-влакым ончымо шотышто чапле специалист лийыт. Кызыт икымше набор кая.

Пилотный манме ныл муниципалитетыште – Йошкар-Олаште, Волжскышто, Оршанке да Юрино районлаште – кийыше черле-влакын родо-тукымыштлан лишыл еҥым ончаш туныктымо школ-влакым почына. Тыштак реабилитацийлан кӱлешан технический средствын прокат пунктшо-шамыч лийыт. Кызыт ме нине оборудованийым наледена.

– Таче соцконтракт нергенат чӱчкыдын ойлат. Тиде йогынын ончыкылыкшо уло мо?

– Туге, тиде пашанан эше ик эн кӱлешан лончыжо. Соцконтракт – лачшымак кызытсе простажак огыл илышыште ешлан пеш сай полыш. Да республикыштына тудын дене тичмашын пайдаланат. Тунар чӱчкыдын – тений социальный полышын тиде мерыжлан суммым палынак кугемденна: ӱмашсе 293 миллион теҥге гыч 400 миллион теҥге марте.

– Пытартыш жапыште газетна интернат-влакым уэмдыме нерген ик гана веле огыл каласкален: я тыште у корпусым почыт, я тушто оралтым олмыктат. Тиде палемдыме почеш шуктымо паша?

– Конешне! Республик правительствын да лично Марий Элым вуйлатыше Александр Евстифеевын полшымышт дене пытартыш вич ийыште калыкым социально обслуживатлыме тӧнеж-влакын объектыштым капитально чоҥаш, уэмден, тичмашнек да ужашын олмыкташ 200 миллион наре теҥгем ойырымо ыле. Тиде оксам тыгак ятыр стационар тӧнежым вияҥдаш да уэмдаш кучылтмо.

Регионын бюджетше гыч коммерческий огыл секторланат полыш кугемын толеш. Да, палемдем, социальный аралымашланат. Тыге, пытартыш вич ий жапыште системыште кокла пашадар 64 процентлан кугемын. Тылеч посна, социальный полыш мере-влакым пуымо рӱдерлаште тыршыше-влакын пашадарышт тений эше 25 процентлан ешаралтеш. Конешне, чылажымат сай лийме марте шукташ чарак уке, но айдемылан полшышо алан вияҥеш. Да ме тидлан чыла йӧн ден финансированийым кучылтшаш улына.

Наталья КУЛИШОВА

(«Марийская правда»)

Маргарита ИВАНОВА марлаҥден

Снимкылаште: Марий Элын калык илышым вияҥдыме шотышто министрже Марина Островская; Савино йоча интернат-пöртыштö уэмдыме кочмывер ден спортзалым аклыме годым.

Фотом Марий Эл Республикым вуйлатышын организаций да аналитике виктемже гыч налме

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий