Еш, йӧратымаш да ӱшанле улмо кечын республикыштына ойыртемалтше еш-влакым саламлышт. Нунын радамыште Кужэҥер район Токтайбеляк села гыч Галина Александровна ден Борис Павлович Ибраевмыт улыт ыле. Нуно «Идалыкын ешыже» республиканский конкурсышто «ялысе еш» номинацийыште сеҥышыш лектыныт.
Тидым шотыш налын, вате-марий дене пайремлан пӧлеклалтше торжественный мероприятий жапыштак мутым вашталтышна. Но тунам кужун мутланен ышна шукто, молан манаш гын пӧръеҥ Москвасе пашаж гыч ик кечылан веле толын да ты кастенак мӧҥгеш каяшыже кӱлын. Сандене Борис Павлович шкеж дене веле кӱчыкын палдарен шуктыш: тудо пытартыш куд ий утла жапыште элнан рӱдолашкыже вахте дене пашам ышташ коштеш. А тылеч ончыч шке жапыштыже верысе колхозыштын председательыштын алмаштышыже лийын. Икмыняр жап гыч вуйлатыше лияш Москвашке Менеджмент академийыш тунемаш колтеныт. Тыге вараже тудо кок ий Свердлов лӱмеш озанлыкыштын председательже лийын. Но тӱрлӧ амаллан кӧра тиде паша гыч кораҥашыже логалын. Тунам пӧръеҥ «Немдинка» фермер озанлыкым почын да 500 наре гектарыште шыдаҥым, викым, уржам ӱден поген налын, шудо кичкым ыштыме пашамат шуктен. Кеч-могай сомылланат шкенжын келшыше техникыже лийын. Но кукшо ий шогымылан кӧра пашаже воранымым чарнен. Тыге фермер озанлыкым петырашыже логалын. Тунам пашам ышташ ончычшо Йошкар-Оласе организацийлашке кошташ тӱҥалын, а вара Москвашке ӱжыныт.
– Галина Александровна, ынде Тендан дене телефон дене мутым шуена. Ончыкылык пелашда дене кунам да кузе палыме лийында?
– Токтайбелякыште мемнан ешын да Борисын пачерна-влак кум пачашан ик пӧртыштӧ лийыныт. Но ме тудын дене латикымше классыште тунеммем годым келшаш тӱҥалынна. Тиде жаплан армийыште служитлен пӧртылын, теҥызлашке колым кучаш коштын толын шуктен. Келшаш тӱҥалмына годым колхозыштына трактористлан ыштен.
– А Те могай паша корным ойырен налында?
– Школ деч вара мый Казаньысе ветеринарный академийыш тунемаш пуренам, но келшен огыл да идалыкат пеле гыч Марий кугыжаныш университетысе биолого-химический факультетыш кусненам. Визымше курсышто тунеммем годым Борис дене мужыраҥынна. Тиде ийынак Наташа ӱдырна шочын. Вузым пытарымеке, Токтайбелякыште пелашемын пачерыштыже илаш тӱҥалынна. Кум ий гыч верысе школыш биологийым туныктышылан пашаш пурышым. Шым ият пеле гыч кыдалаш школ гыч 9 классаныш савырышт, да икмыняр еҥ паша деч посна кодна. Пел ий гыч ял илем администрацийыште воинский учет инспекторлан ышташ тӱҥальым. 12 ий гыч, 2019 ийыште, уэш школыш пашаш ӱжыч. Тӱҥалтыш класслам туныктышо лийын огыл, да мылам темленыт. Тунам Юлиана ӱдырна кокымшо классыште тунемын. Тудым да моло икшывым чаманен, келшенам. Тыге кызыт кок вере пашам ыштем.
– Пашам шуко ыштыме годым нойымо поснак шижалтеш. Те кузе канеда? Чондам мо дене куандареда?
– Кок вере пашам ыштыме деч посна эше мӧҥгыштат сомыл шагал огыл лийын, вет ме шукерте огыл марте вольыкым шуко ашненна. Чынрак каласаш гын, пелашем качымарий улмыж годымак ӱшкыжым, кроликым ончен. А ушнымекына, тиде сомылым шуенна да эше ушкалым, сӧснам ашнаш тӱҥалынна. Мӱкшымат онченна. Но жап эртыме семын тӱрлӧ амаллан кӧра чылажымат пытарыме. Ончыкыжым тыгай пашам уэш шуена мо – шоналтена.
Каныме семын да чоным куандараш манын мый пакчаште пеледышым ончен кушташ йӧратем. Лилий, роза, петуний шуко. Нуно поснак келшат. Кум кумдык пакчаштына тӱрлӧ вожсаска, пакчасаска дене пырля эше виноградым, арбузым, дыньым куштена. Ончыкыжым абрикосым шынден ончаш кумылем уло.
Тыгак ынде лу ий верысе тӱвыра пӧрт пелен чумырымо «Белая сирень» вокал ансамбльыш коштам. Тушто муро-влакым рушлат, марлат мурена.
Тиддеч посна мый кидпашам ышташ йӧратем. Але марте изин-изин чылажымат манме гай ыштен онченам. Наташа ӱдырнан изиракше годым пырля, мутлан, шинчалан руаш гыч ненченна, олым пырче гыч тӱрлымат ямдыленна, тасма дене тӱрленна, тудын гычак пеледышым, молым ыштенна. Ик жап кагаз гыч сӱретым пӱчкеден лукташ моткоч келша ыле. Гофрироватлыме кагаз гыч курчак-влаклан вургемым ямдыленна, «чердачный» манме курчак-шамычым ыштенна, меж гыч сӱретым келыштаренна, тыглай пушкыдо модышым ятыр пидынна, ургенна. Пытартыш жапыште ротанг гыч кашпом, корзиҥгам ышташ тунемынам. Мый кушто мом уым ужынам гын, тудым эн ончычак шке ышташ тунемынам, а вара ӱдырна-шамычым туныктенам. Икшывына-влакын изиракышт годым име денат, крючок денат шапочкым, панамкым, косынкым, кофтым, жилеткым, сарафаным, тувырым пидеден чиктенам.
– Те чыланат моткочак чолга, чулым, уста улыда, сандене тиде наградым, чынжымак, суледа!
– Тидлан мариемланат, йочана-шамычланат таум ойлыман. Ты конкурсышто сеҥымаш куштылгын огеш пуалт. Тушто еш-влакын могай вес конкурслашке ушнымыштым, сеҥымыштым, икшыве-шамычын кушто ойыртемалтмыштым шотыш налыт. Тидлан шуко палыман, шуко моштыман, пашам шуко ыштыман, тӱрлӧ вере чолгалыкым ончыктыман. Мемнан гын Наташа школышто тунеммыж годым тӱрлӧ деч тӱрлӧ конкурсышто шинчымашыжым да моштымашыжым ончыктен. Вараже Марий кугыжаныш университетыште тӱнямбал кыл факультетыште дипломатлан тунемыж годымат тыгай кумылжо йомын огыл. 2019 ийыште Китайыште самырык-влакын форумышт эртен. Тушко Марий Эл гыч улыжат 9 еҥым колтеныт. Нунын коклаште мемнан ӱдырнат лийын. Тылеч ончыч финн-угор лагерьлаште, слетлаште, форумлаште лийын. Университетым йошкар диплом дене тунем пытарен. Умбакыже Юл кундем кугыжаныш технологий университетысе магистратурыш пурен. Тушто лингвистлан тунем лектын. Тудымат йошкар диплом дене пытарен. Кызыт Газпромбанкыште пашам ышта. Ӱмаште марлан каен.
Юлиана тыгак акаж семынак чолгалыкым ончыкта да район, республик кӱкшытан, всероссийский, тыгак тӱнямбал конкурслашкат ушна. Тудынат портфолиожо кӱжгӧ. Тымарте школыштына улшо каратэ секцийыш кумылын коштын. Тушто сай результатым ончыктен. Но Юлиана эше Кужэҥерыш музыкальный школыш, тыгак искусство школ пеленысе «Топотушки» ансамбльыш да сӱретлаш тунемаш коштеш. Чынрак каласаш гын, машина дене тудым кажне кечын райрӱдыш коштыктем. Сандене каратэ секцийым кодашыже логалын. Кодшо кечылаште гына «Волгенче» всероссийский лагерь гыч пӧртыльӧ. Тушко логалшашлан конкурс гоч эрташыже пернен.
Мый шкежат йоча-шамычлан пример семын лияш да чолгалыкым ончыкташ тыршем. Тидлан тӱрлӧ кидпаша конкурслашке ушнем. Тыгак кокымшо гана верысе илем администарцийын депутатшылан сайленыт. Ты пашам шуктымаштат мо кертмым да лиймым ышташак тыршем. Тений сентябрьыште эртышаш сайлымаштат кандидат улам. Калык ты ганат сайла гын, тугеже умбакыже пашам ышташ тӱҥалам.
Мыланна тиде конкурсыш ты номинацийышкак ушнаш икымше гана эше 2020 ийыштак темленыт ыле. Тунам моткочак сеҥымына шуын да чотак ямдылалтынна, мо йодмым чыла шуктенна ыле. Но шонымашна шукталтын огыл. Теният район администрацийыште уэш шкешт темлышт. Ме тореш ышна лий. Мутат уке, сеҥыме шуын, но ынде икымше ганасе семынжак чот тургыжланен огынал. «Сеҥена гын, сеҥена, уке гын, уке. Тӧчен ончена», – шоненна. Пиалеш, сеҥенна!
– Сеҥымыда дене ешдам уло кумылын саламлена! А пытартышлан тыгай йодышым пуынем: пелаш дене ваш келшен, ваш йӧратен, пагален илаш, еш илыш пиалан лийже манын, Тендан шонымаште, вате ден марий могай лийшаш улыт?
– Пелашем дене ушнымыланна ӱмаште 25 ий темын. Кужу жап келшен илаш манын, икте-весым йӧратыман, пагалыман, ваш-ваш ӱшаныман, полшыман, эҥертыш лийман. Тидлан, мыйын шонымаште, ик эн чот чытыш кӱлеш. Тудын деч посна нигузе огеш лий. Тыгак шке икшыве-влакым йӧратыман да нунылан чылажымат ышташ тыршыман. Шочшо-шамыч пиалан улыт, нунын чыла сай гын, ача-ава куанат. Тиде эн кугу куан да пиал!
Любовь Камалетдинова мутланен
М.Скобелевын фотожо
