Йошкар-Оласе 14-ше №-ан гимназийын краеведений тоштерышкыже пурымем годым ик жаплан йоча пагытышкем логалмем гай чучо. Тушто модыш-влакын выставкыштым чумырымо. Теве ик лукышто финн-угор калык вургемым чийыше мотор курчак-шамыч шогеныт, вес вере – тӱрлӧ машина, салтак, семӱзгар, мозаике, конструктор. Чылаже ойленат от пытаре. Тыгодым нуным тыглай гына огыл, а посна тематике, сюжет почеш вераҥдыме.
А шкаф шеҥгелне марий калыкын акрет илышыж дене кылдалтше арвер, вургем-влак улыт. Ятыр ӱзгаржым шондыкыш поген пыштыме. Пырдыжыште калыкнан илышыже, йӱлаже, религийже дене кылдалтше сӱрет шинчалан вигак перна.
Тиде поянлыкым школышто ИКН ден кугыжаныш марий йылмым туныктышо Валентина МИХЕЕВА чумырен. Тудо образований системыште 30 ий наре пашам ышта.
– Валентина Сергеевна, тунемше-влаклан урокыштыда, очыни, моткоч оҥай?
– Икшыве-шамыч мый декем куанен коштышт манын, тӱрлӧ йӧным кучылтам. Тидлан краеведений тоштерат моткоч полша. Нуно чылажымат шке шинча дене ужын, тиде але вес темым йӧршын вес могырым ончалыт, шонкалаш тӱҥалыт. Тыгак нунын кумылыштым шижаш тыршем, молан манаш гын кажне йоча ойыртемалтше. Икте дене ик семын койман гын, весылан ты йӧн йӧршынат келшен ок тол. Тудым вес семын семален моштыман.
Теве ик ӱдырын мылам ӧпкем кучымыжо шарналтеш. Тудо виян тунемше лийын, марий йылмым сайын пален. Но мый сочиненийжылан 10 баллым огыл, а индешаным шынденам. Тудо ӧпкелалтын, туге гынат мылам каласен огыл. Жап эртыме семын мый тидым шижынам да кажне йочан шӱмышкыжӧ посна сравочым кычалаш кӱлмым умыленам.
– Тендан шонымаште, кажне еҥ туныктышо лийын кертеш але тиде пӱртӱс дене пуалтеш?
– Мый Шернур район Урмыж ялыште шочын-кушкынам. 8-ше класс марте Памашсола, а 9-ше-10-шо классшым Марисола школышто тунемынам. Кугурак класслаште лиймем годым туныктышо-влак мыйым изиракыш туныкташ колтат ыле. Тунамак йоча-шамыч дене кылым муын моштымым, нунын дене пашам ышташ келшымем умыленам. Но шкеже ужалкалышылан тунемаш кайынем ыле.
Лач изам ден еҥгамлан кӧра илыш корнем тура савыртышым ыштен. Нуно документем Марий кугыжаныш пединститутыш наҥгаяш темленыт. Эсогыл вузын оралтыж марте вӱден конденыт. Кызыт нунылан туныктышо лиймемлан тауштем. Мый йӧратыме да чон йодмо, пӱртӱс пуымо пашам ыштем.
Кызыт шоналтем да туныктышо Юмын пуымо паша манын шонем. Чылан тудым ыштен огыт керт. Ты пашалан шӱм «шолшаш». Йоча-влаклан йӧратыше, сомылжым палыше, йӧратыше, ушан-шотан туныктышо кӱлеш.
– Шуко шочшан ешыште шочын-кушмыдат икшыве-влакым йӧратыме кумылым ылыжтен…
– Ме ача-аван лу икшывыже улына. Индешыжым ава шке ыштен, а луымшыжым акаж дечын ашнан налын.
Школышто тунеммем годымак дружине председатель, знаменоносец, отряд командир лийынам. Икманаш, эре йоча коклаште пӧрдынам. Марисола школышто марий йылме ден сылнымутым туныктышо Зинаида Васильевна Ермаковат чонышкем туныктышо лияш кӱлмӧ нерген «пырчым ӱден коден», очыни.
Варажым Йошкар-Оласе 1-ше №-ан, Марисола школлаште практикым эртымат туныктышо лийме нерген шонымем утыр пеҥгыдемденыт. Молан манаш гын йоча-влакым йӧратымем лач тунам чотак умыленам.
Тыге вуз деч вара Оршанке район Тошто Крешын школышто туныктенам. Тушто руш ден марий йылме, сылнымут предметлам наҥгаенам, вожатыят лийынам, ансамбльышкат коштынам. Илышем эре йоча йыр пӧрдын.Тушто пашам ыштыме мылам пеҥгыде негызым пуэн. Тидыже республикнан Образований да науко министерствышкыже куснаш йӧным ыштен. Национальный пӧлкаште тыршенам. Тунам моткоч шуко паша ышталтын. Ятыр учебникым лукмо, вет лач кодшо курымын 90-ше ийла кыдалныже марий йылмым школышто туныктымо вияҥын каен. Садлан книга пешак кӱлын.
Кумданрак — «Марий Эл» газетын
2018 ий 22 майыште лекше номерыштыже лудын кертыда.
Лидия ШАБДАРОВА.
М.Скобелевын фотожо.
