13-14 ноябрьыште В.М.Васильев лӱмеш Йылмым, сылнымутым да историйым научнын шымлыше марий институт Россий президент Владимир Путинын кӱштмыжым шуктымо амал дене Марий Элысе Калык-влак келшымаш пӧртыштӧ «Без срока давности» шанче-просветительский проект кышкарыште «Российын регионжо-влак элнан военный историйыштыже» VI всероссийский шанче-практик конференцийым эртарен.
Проект элнан историйжым шояклен ончыкташ тӧчымӧ ваштареш, исторический шарнымашым арален кодымашке, самырык тукымым шочмо элым йӧратыме шӱлышеш шуарымашке виктаралтын.
2019 ий гыч эртаралтше ты мероприятийыш республикын Тӱвыра, савыктыш да калык-влакын пашашт шотышто, Образований да науко министерстве-влак, Марий кугыжаныш университет, Марий Элын кугыжаныш архивше, Российысе Исторический, Военно-исторический обществе-влакын регионысо пӧлкашт, «Знание» Росийысе обществын республикысе пӧлкаже, Информационный средам шымлыше да мониторинг рӱдер ушненыт.
Конференцийыш 150 наре специалист толын, тиде – шанче да эксперт сообществын вӱдышӧ специалистышт, кугыжаныш кучемын представительже, мер пашаеҥ, кычалше толкынын еҥже, журналист да тунемше-влак лийыныт. Российын 21 регионжо гыч автор-влак шке пашаштым колтеныт. Тыгак Моско ола, Донецкий калык республик гычат участник-влак толыныт.
Конференцийын участникше-влакым Марий Эл вуйлатыше Юрий Зайцев саламлен. Шанче форумышто Икымше тӱнямбал сар дене кылдалтше темым тарватымым Юрий Зайцев моткоч кӱлешанлан шотлен, вет тений тудын тӱҥалмыжлан 110 ий темын: «Мемнан элыште ты сарлан кужу жап тӱткыш ойыралтын огыл. Шуко тӱрлӧ калык илыман элнан тунамсе сеҥымашыж нергенат мондалтын. Пытартыш ийлаште веле тидын нерген ойлаш тӱҥалме. Тидлан историк-влаклан тауштыман», — каласен тудо.
2024 ийыште тыгак Ленинград олан блокадыжым кӱрлмылан, Белоруссий ден Украиным фашист-влак деч утарымылан 80 ий гыч темын. МарНИИЯЛИ- директор Людмила Григорьеван палемдымыж почеш, конференций лач нине датылан пӧлеклалтеш.
«2025 ийыште Совет калыкын Кугу Отечственный сарыште Сеҥымыжлан 80 ий темеш. Тиде событий уло тӱнямбал калыклан кугу исторический событий лийын. Россий президент Владимир Путин эше 2023 ийыштак тидын нерген ойлен да лӱмгечым палемдыме шотышто указымат луктын», – палемден Юрий Зайцев.
Участнике-влакым тыгак Марий Эл Кугыжаныш Погын председатель Михаил Васютин, Марий Эл правительстве председатель — тӱвыра, савыктыш да калык-влакын пашашт шотышто министр Контантин Иванов, республик вуйлатышын у кумдык-влак дене кылым кучымо шотышто советник Евгений Кузьмин саламленыт.
Пленар заседанийыште Марий кугыжаныш университетын профессоржо, историй науко доктор Сергей Стариковын моткоч пайдале докладше йоҥгалтын. Тудо Кугу Отечественный сар да СВО коклаште истрический икгайлыкым рашемден коден.
Тыштак кок у книган презкнтацийже эртен. Татарстан Республикысе Науко академийын Ш.Марждани лӱмеш Историй институтшын учёный секретарьже Алексей Бушуев Кугу Отечественый сар годым Польшышто, Сувалкский рубежыште колышо салтак-влакын лӱмыштым чумырымо «Шарнымаш книгам» савыктен луктын. Вес книгаже «Периодическая печать Марийской автономной области в 1920-е годы» маналтеш. Тудын авторжо-влак – историй науко кандидат, МарНИИЯЛИ-н куграк научный пашаеҥже Олег Петров ден историй науко доктор, Марий кугыжаныш университетын профессоржо Ананий Иванов улыт.
Пленар заседаний деч вара «Без срока давности» проект шотышто мутланымаш «Йыргешке ӱстел» йыр эртен. Вес кечынже конференций секцийлаште шуйнен. Кокымшо кечын тыгак Российысе исторический обществын регионысо пӧлкажын погынымашыже лийын.
Ончыктен кодыман, конференций годым военно-патриотический тематикылан ончер ыштен. Тудым Россий Федерацийын Обороно министерствыже ден Моско оласе тӱвыра департамент полшымо дене Российысе военно-исторический обществе ямыдылен. Участник-влаклан «Отечествын геройжо-влак» патриотический рӱдерыш, Йошкар-Оласе историй тоштерыш экскурсийым эртареныт.
Светлана Носова
Снимкылаште: конференций годым.
Д.Речкинын фотожо
