«Марий Эл» газетлан – 110 ий
Нигӧ ок мондалт
Пӱсӧ пера да саргурал дене
Кугу Сеҥымашын 80-ше идалыкшылан фотопроект
Мучаш. Тӱҥалтышыже 17-21-ше №-ан газетыште.
СМИРНОВ Михаил Тимофеевич
(1918 ий, Медведево р-н Ӧршасола ял – ?)
Медведево шымияш школышто тунемыж годым тулыкеш кодын, сандене школ деч вара вигак Марий книга издательствыш подчитчиклан пашаш пурен. 1937 ий гыч «Рвезе коммунист» газет редакцийыш куснен. Ончыч корректор-выпускающийлан, вара литпашаеҥ ден серыш пӧлка вуйлатышылан ыштен.
1938 ий шыжым армийыш налыныт. Полковой школышто тунеммек, Касвел Белоруссийым утарымаште участвоватлен, туштак чекыште служитлен. 1940 ийыште Львов оласе внутренний войскан 10-шо дивизийышкыже кусареныт. Сар тӱҥалмек, стрелковый полкышто автоматчик взводын командирже лийын, Старый Оскол олам аралымаште кредалын. Сусырген, эмлалтын. Сталинград воктене авырыме фашист тӱшкам пытарымашке ушнен. 1944-1946 ийлаште украин бандеровец-влак ваштареш операцийлаште участвоватлен.
Сар деч вара «Марий коммуна» газет редакцийыште тӱрлӧ отделым вуйлатен, кум ий Семёновский райгазет редакторлан ыштен.
СТЕПАНОВ Максим Степанович –
Макс Майн
(1914 ий, Медведево р-н, Непот ял – 1988 ий)
Эре тунемаш тыршен: шочмо ялысе тӱҥалтыш школ, Йошкар-Оласе марий шымияш школ, Москосо редакций-савыктыш техникум, Марий учитель институт, Кӱшыл партийный школ. Тунемме кокла гычак Марий радиокомитетыште, Медведево райгазетыште, «Марий коммуна» газет редакцийыште ыштен.
1942 ий телым армий радамыш каен да сар пытымеш тушман ваштареш кредалын: Касвел фронтышто, Орлов-Курск кредалмаште, Совет Украиным, Белоруссийым, Балтий республиклам утарымаште, Берлиным штурмоватлымаште. Рейхстаг пырдыжеш шке кидпалыжым коден. Фронтышто автоматчикат, миномётчикат, артиллеристат, связистат, санитарат, разведчикат лийын.
Тыгодымак возымо пашамат чарнен огыл: икмыняр фронт газет дене кылым кучен, «Марий коммуна» ден «Марийская правда» газетлашке серен. Сар пытымек, 1946-1951 ийлаште «Марий коммуна» газетыште литпашаеҥ ден пӧлка вуйлатышылан ыштен.
СТОЛЯРОВ Василий Степанович –
Василий Юксерн
(1918 ий, Медведево р-н Кугусола ял – 1998 ий)
Педрабфак деч вара 1935-1940 ийлаште Марий туныктыш институтышто тунемын. ВЛКСМ Марий обкомын инструкторжылан, секретарьжылан ыштен.
Армийыште сарым вашлийын. Военный училищын курсантше, батарейын комиссарже, дивизийысе газетын пашаеҥже, дивизий политотделын пропагандистше лийын. 1945 ийыште стрелковый дивизий радамыште Кечывалвел Сахалиным да Курилым япон империалист-влак деч утарымаште кредалын. Сар гыч старший лейтенант званий дене пӧртылын.
Шым ий Марий книга издательстве директорлан, шым ий «Ончыко» журналын тӱҥ редакторжылан ыштен. СССР журналист ушемын Марий отделенийжым почмашке надыржым пыштен. 1961-1964 ийлаште «Марий коммуна» газет редакцийын отделжым вуйлатен. Кум ий Марий телевиденийын тӱҥ редакторжо, куд ий «Пачемыш» журналын тӱҥ редакторжо, лу ий Марий писатель ушем правленийын председательже лийын.
ЧЕГАЕВ Василий Фёдорович –
Чалай Васлий
(1917 ий, Кужэҥер р-н Визымйыр ял – 1979 ий)
Кужэҥер йоча пӧртыштӧ кушкын, Марий педрабфакыште тунемын. 1939 ийыште армийыш налыныт.
Кугу Отечественный сар тӱҥалтыште Тора Эрвелне служитлен, вара Сталинград воктене кредалмаште лийын, мучашлан япон империалист-влакын Квантунский армийышт ваштареш бойыш ушнен, нелын сусырген.
Сар деч вара «Марий коммуна» газетыште, «Ончыко» журналыште, Марий книга издательствыште ыштен, радиовещаний редактор лийын. 1950-1955 ийлаште Москвасе М.Горький лӱмеш литератур институтышто тунемын.
Поэтын 13 книгаже лектын. Тудо шуко марий мурылан мутым возен, нуным кызытат мурат. Тыгак прозаик семын тыршен, повестьым возен. Кумдан палыме поэт-влакын произведенийыштым рушла гыч марлаҥден. Шкенжын возымыжат икмыняр йылмыш кусаралтын. Шочмо кундемыштыже тудлан Чалай Василий лудмашым эртарат.
ЯТМАНОВ Александр Степанович –
А.Мичурин-Азмекей
(1912 ий, Звенигово р-н Изи Моламас ял – 1985 ий)
Олыксоласе (Чакмарий) земский училищыште, вара Какшамарий ялозанлык школышто шинчымашым поген. 1930 ийыште Марий педтехникумыш тунемаш пурен, но кандаш тылзе гычак Волжский район Чодыраял школыш вуйлатышылан колтеныт (туныктышо ситен огыл). 1932 ийыште шымияш школлан пашаеҥым ямдылыме куд тылзаш курсышто историк специальностьым налын да Звенигово район Кугу Шигак ялыш школ вуйлатышылан толын. Но 1934 ийыште Йошкар-Ола ронош инспекторлан куснен. Армий деч вара «Марий коммуна» газет редакцийыш пашаш пурен, книга издательствыште ыштен.
1941 ий декабрьыште сарыш каен, Кечывалвел-Касвел фронтышто кредалын. Вес ийын июль мучаште Сталинград воктене рота командирын алмаштышыже нелын сусырген да пленыш логалын. 1945 ий марте тушман кидыште орланен.
Сар деч вара книга издательствышкак пашаш пӧртылын.
Жап эртыме семын Кугу Отечественный сар пагыт деч утларак да утларак торлена. Тунамсе ятыр событий уш гыч ӱштылалтеш. Но ме тидым мондышаш огынал, эрыкнам арален кодышаш верч кредалше-влакымат шарнышаш улына. Йӧра, тиде пашалан ончычак пижме. «Марий коммуна» («Марий Эл») газетын журналистше-влак кокла гыч сарыште кредалше-влак нерген эше 1972 ийыште Марий книга савыктыш «Редакцийыш пӧртылын огытыл» очерк-влак книгам савыктен. Тудым газетнан ончычсо редакторжо-влакак Пётр Корнилов ден Григорий Эрский чумыреныт. Возенытшат газетнан журналистше-влакак Константин Медяков, Максим Степанов, Григорий Эрский, Аксай Савельев, Иван Иванов, Михаил Иванов, Михаил Сергеев, Михаил Охотников, Михаил Смирнов, газетнан таҥже Алексей Тимофеев. Но вет сар гыч илыше пӧртылшӧ журналистна-влакат лийыныт. Нунын нергенже мо улшо материалым тӱрлӧ изданий да интернет лаштыкла гыч чумыраш логалын. Да чыла тидым, газетланна 110 ий да Кугу Сеҥымашлан 80 ий темме дене пайдаланен, кӱчыкын пуаш да шарныктараш келшышна.
Лаштыкым Юрий Исаков ямдылен .
Фотом редакцийын архивше гыч налме.
