25 январьыште Волжский район Карай кыдалаш школышто «Портышкем пайрем» рӱжге палемдалте.
Икымше гана тыгай мероприятийым «Марий Эл» газетын 100 ияш лӱмгечыж вашеш эртарыме ыле. Тудлан тӱҥалтышым Марий Калык конгрессым вуйлатыше, кызыт Кугыжаныш Погын депутат, «Марий Элын «Марий книга издательстве» савыктыш пӧртын вуйлатышыже Эдуард Иманаев пыштен. Тений тиде пайрем шкешотан 10 ияш юбилейжым палемден. Ушештарыман, пандемийлан кӧра икмыняр ий тудо эртаралтын огыл.
Кечыжат шыргыж вашлийын
Ты кечын игечыжат лӱмын манме гай мотор шоген: кечыгут чевер кече шыргыжын, шке волгыдыж дене куандарен. Юалгырак ыле, сандене портышкемым чияшат амал лектын. Йонгышо сылне марий сем весела кумылым луктын.
Школ кудывечыш пурымаште молгунамсе семынак лум гыч ненчен келыштарыме кок коҥга шкешотан йомак тӱням шарныктен. Конгамбалне ожнысо семын портышкемым вераҥдыме. Пуйто кошкаш пыштыме. Мӱндырнак огыл ӱстембалне самовар гыч пар лекме коеш. Клендыр дене тутло чайым подылаш, шокшо мелнам тамлен ончаш йӧн пуалтын.
Оза-влак уна-шамычым мотор тӱран марий тувырым, тӱрлеман портышкемым чиен, мелна кышыл дене вашлийыныт. Коеш, чылажат марий йӱла, тӱвыра дене кылдалтын.
Парня кутыш портышкемын шочмо верже…
Школ кӧргыштӧ тунемше-влакын выставкыштым, сӱрет конкурсым ямдыленыт. Чыла вережат – портышкем. Ик велне, ӱстембалне вӱрж, пеҥгыде шӱртан име, кӱзӧ койыт. Рвезе-шамыч портышкемым межгемым тумышташ туныктеныт. Опытан мастар Владимир Колесников кузежым-можым умылтарен, эсогыл радамынак ыштен ончыктен.
Воктенак вес площадкыште тунемше-шамычын портышкемым ыштыме «цехышт» коеш. Ӱстембалне ошо, сур да шем тӱсан меж, вашкӱзӧ, вӱдат ямде. Изи мастар-влак йӧрен лукмо йолчиемым тӱрлӧ тӱсан тасма, шер, шӱртӧ дене сӧрастарат, кидышт модеш веле. Парня кугытан сувенир-портышкем ямде! Тыге Волжский район Карай школым эн изи портышкемын шочмо верже семын палемдена гынат, йоҥылыш огына лий.
Шарнем, икымше гана тыгай пайремыш толшо-влак мастар дечак тӱҥалтыш гыч мучаш марте портышкем ыштыме техникым пален нальыч, йӧраш тунемыч.
Меж гыч шӱртӧ марте
Ожно марий калык портышкемым меж носки дене чиеныс, санденак, очыни, ковай-влак кӱнчылам шӱдырымӧ мастер-классым ончыктеныт. Моткоч оҥайын шонен муыныт.
Марий мурым муралтыме сем почеш ковай-шамычынат парняшт модеш веле. Кӱнчылавондеш кылдыме меж гыч шӱдырыш тыманмеш шӱртӧ пӱтыралтеш. Варажым кок шӱдыр гыч тудым почкинчат, тыге мундыр шочееш.
Теве тылеч вара келшыше носким, пижергым, шарфым да тулеч моло вургемымат пид веле!
Пу издер, шем кӧршӧк…
Пайремыш толшо-шамыч уремыште эртаралтше тӱрлӧ конкурсышкат рӱжге ушненыт. Юарлен кычкырыме йӱк мӱндыркак йоҥген. Вӱдвара дене вӱдым нумалын куржталыныт, писыракшым ойыреныт. Эсогыл тӱрлӧ тӱсан мотор пеледышан кугу шовычым пидын, южыштын мыжерым чиенак таҥасымашке ушненыт. Нунын коклаште лиймеке, ожнысо илышыш логалмыла чучын. Чыла тидыже пайремыш моторлыкым гына пуртен.
Шонен муыныт вет: шем кӧршӧкым ухватвондо дене нумал каен, кӧ писынрак кӱчык жапыште ик йырым савырна – сай да кожмак озавате.
Пу издер дене курык гыч мунчалтымекышт, кугурак ийготан-влак ик жаплан йоча годсо пагытыш пӧртылыныт.
Таҥасаш – у ече да портышкем дене
Кумылан-влак стадионышто ече дене ӱчашен куржталыныт. Тидлан физкультурым туныктышо Алевтина Максимова вуйын шоген. Тудо вӱчан ечым ямдылен.
– Тений спонсор чапле полышым пуэн, кок у сонарзе ечым пӧлеклен, – куанен палемдыш Алевтина Леонидовна.
Тудак кумылан-влакым ечыгорныш ужатен, а финишыште сеҥышым вашлийын.
Воктенак, портышкемым чиен, футболла модыныт. Тылеч посна изижат, кугужат, портышкемым кышкылтын таҥасеныт. Кӧ эн мӱндыркӧ шуа – сеҥыше. Адакат моткоч оҥайын койыч. Чыла вере поро шӱлыш озаланен.
Сарыштат, мӧҥгыштат…
Мероприятийыште портышкемын кӱлешлыкше нерген ятыр каласкаленыт. Кугу Отечественный сар жапым шарналтеныт, вет чатлама йӱштӧ годым кугезе кочана-влак тушман ваштареш кредалмышт годым лач тиде йолчием дене пайдаланеныт. Кызытат специальный военный операцийыште участвоватлыше боецна-шамычлан шокшо йолчиемым колтат.
Мутат уке, пижерге-носким пидаш, портышкемым йӧраш меж кӱлеш, а тидлан шорыкым ашныман. Чаманаш гына кодеш, пытартыш жапыште ты вольыкым ашныше, тыгак портышкемым ыштыше мастаржат шагалемыныт, вет у саманыште чылажат улан келыштаралтеш.
– Портышкем, чынжымак, шокшо йолчием. Тудын шокшыжо йол корштымо черым эмлаш полша, а кугезе коча-кована-влак кишан межеш пӱтырналт возын, ревматизм чер деч эмлалтыныт. Шорыкын шылжат эн тутло. Тудо яндар ужар шудым гына кочкеш. Йочана-шамыч портышкемым йӧраш тунемыт. Паша процесс – кугу туныктышо. Лач паша пӱжвӱд гоч илышын тамжым палаш тунемыт. Тыште тыгак арулыклан тӱткыш ойыралтеш. Пашам икте-весе дене ыштыме вашкыл пеҥгыдемеш, а икте-весе коклаште икой, умылымашозалана гын, калыкнат виян да патыр лиеш, – мане Карай школ директор Любовь Сергеева. – Толшо калыклан тау.
Оҥай конкурс, тӱрлӧ модыш, таза илыш-йӱлалан кумылаҥдыме паша, таҥасымашат коча-кованан илыме жап дене кылдалтыныт ыле.
Организатор-влак: верысе калык, йочасад, книгагудо, тӱвыра пӧрт вуйлатыше, администраций пашаеҥ-шамыч – пайремым марий культур да йӱла дене кылденыт. Портышкем пайрем оҥайын, веселан, флешмобат ик шӱлыш дене эртеныт.
Карай школышто самырык тукымым пашалан туныктен, марий йӱлам арален кодымаште кугу надырым пыштыше туныктышо, организатор-влаклан, район администрацийлан кугу тау.
Елена Эшкинина
Авторын фотожо