Марий Элыште корно-патруль службын инспекторжо икшывым эмлымверыш намиен коден. Тудлан медицине полышым моткоч писын пуаш кӱлын.
Ик кечын ДПС экипаж Йошкар-Ола – Уржум кугорнын 40-ше километрыштыже пашам ыштен. Кенета воктенышт машина шогалын, тушеч пӧръеҥ вашкен-вашкен лектын да изи ӱдырым Йошкар-Олашке медицине учрежденийыш наҥгаяш йодын.
Рашемын: икшыве кечшудо шӱмым йоҥылыш нелын, да шӱлашыже кажне минут еда нелырак, нелырак лийын. Тудым илыме вер шот дене Шернур районысо эмлымверыш намиеныт улмаш. Тушеч ӱдырым Йоча республиканский клинический больницыш колтеныт.
МВД-н ДПС-шын «Советский» отделенийжын инспекторжо Александр Гарашкин, жапым йомдараш огыл манын, тунамак икшыве ден аважым патруль машинашке шынден да эмлымверышке моткоч писын намиен шуктен. Тушто ӱдырлан кӱлеш полышым пуэныт. А ДПС экипаж шке пашажым шуктымашке пӧртылын.
Больнице гыч лекмекышт, изи ӱдырын аваже республикысе Кугыжаныш автоинспекций управленийыш йыҥгыртен да полиций пашаеҥын полшымыжлан тауштен.
Марий Элысе Элгӧргӧ паша министерстве шижтара: шошо шумо дене велосипедым шолыштмаш шукемеш.
Кодшо кечылаште тыгай туткар лийме нерген полицийыш Йошкар-Олаште илыше 40 ияш ӱдырамаш увертарен. Ойлымыж почеш, рӱдоласе Дружба уремыште верланыше ик пӧртын икымше пачашыштыже тошкалтыш площадкыште шогышо велосипедшым шолыштыныт. Тыге ӱдырамашлан 35 тӱжем теҥгеаш эҥгек ышталтын. Йолорван озаже тудым трос сравоч дене кучыктен огыл улмаш.
Тиде факт шотышто уголовный делам тарватыме.
Марий Элыште Ведомство-влак кокласе федеральный оперативно-профилактический «Чистое поколение – 2025» операцийын икымше этапше тӱҥалын.
Тудо республикыште 10 гыч 19 март марте шуйна.
Регионысо МВД-н наркотик дене пайдаланымым тергыме шотышто управленийжын пашаеҥже-влак республикысе тунемме верлаште шинчымашым погышо ӱдыр-рвезе-влаклан антинаркотический мероприятий-влакым эртарат. Нуно самырык-шамычлан психотропный да наркотический средства дене пайдаланымаш тазалыклан могай лӱдыкшым ыштен кертме нерген каласкалат. Тыгак наркотикым шаркалымашке ушнымо деч утлаш манын, шкем кузе кучаш кӱлмым умылтарат.
Республикысе МВД-ште «Ӱшан телефон» пашам ышта. Тушко суткан кеч-могай жапыштыже йыҥгырташ лиеш. Номерже тыгай: 8(8362) 68-00-00.
Тунемаш лиеш
Марий Элын тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министерствыже увертара: интернет гоч да телефон дене ондалкалымаш чӱчкыдын вашлиялташ тӱҥалмым шотыш налын, «Перезвони Сам» информационный онлайн-проект дене келшышын, очный да онлайн формат дене туныктымо семинар-влак эртаралтыт.
Проектын тӱҥ шонымашыже – мошенник-шамычын могай йӧн дене да кузе ондалкалаш тӧчымышт, нунын оптышышкышт логалаш огыл манын, мом ышташ лийме да кӱлмӧ нерген умылтарымаш.
Илышыште лийше чын случай-влакым, ондалалтме деч кузе утлаш лийме нерген умылтарымашым, эксперт-влакын каҥашыштым проектын сайтыштыже пален налаш лиеш. Тудын адресше тыгай: https://sam/mos.ru/.
Тыгак https://www.gosuslugi.ru/cybersecurity программыште личный информационный лӱдыкшыдымылыкын негызше нерген пален налаш лиеш.
Лӱдмӧ дене ӱшанетат …
Мошенник-шамычын кузе ондалкалымышт нерген чӱчкыдын ойлат, возат, передачылаште ончыктат гынат, туткарыш логалше-влак садак огыт шагалем. Алят кажне кечын кӧ-гынат ондалкалыше-влаклан шке оксажым «пӧлекла».
Иктаж кок ий наре ончыч У ий вашеш мыламат палыдыме ӱдырамаш йыҥгыртыш да пеҥгыде йӱкын моткочак ӱшандарышын ойлаш тӱҥале:
– Тиде МВД-н Москвасе полиций отделенийже гыч йыҥгыртат.
«Полиций» мутым колмеке, паледа, вигак лӱдын кайышым. Тунамак ушыштем йодыш-влак волгенчыла шочыч: «Москваште мый пытартыш гана кунам лийынам ыле гала? Туштыжо мо удам ыштенам?»
А ӱдырамаш тугак пеҥгыдын, тыгодымак писын кутыра. Да мыйым фамилием, лӱмем, ачалӱмем дене ойла! Тӱҥалтыште тыматлын да эсогыл тургыжланен мутланышым. А вара содыки иктешлымашым ыштен шуктышым: Москваште лийынам гынат, тушто нимогай уда пашам ыштен омыл! Тугеже мый декем могай претензий манме лийын кертеш? Тыге шонен, ойжым пел мутешыжак кӱрльым.
Вес кечын адакат тудак йыҥгыртыш. Ты ганаже, йӱкшым колмекак, кӧ улмыжым вигак шарналтышым да телефоныштем «мутланымым чарнаш» кнопкым темдальым.
Чыным ойлаш гын, тунам кок кече тургыжланен коштым! Нимогай сулыкем уке манын раш умыленам гынат, кокытеланымашым луктын. Лӱдыктен кутырен пеш моштат, паледа! Йӧра, банк картем гыч оксам ондален лукмышт марте шуын кертын огытыл. Тидлан кызытат куанен коштам.
А теве ик палымем тидын марте шуын, но, пиалешыже, оксажым кусаренжак шуктен огыл.
Ик кечын тудлан йыҥгыртеныт да увертареныт: «Тендан лӱмда дене ала-кӧ 650 тӱжем теҥге кредитым налаш тӧча. Тидым чараш манын, тыландат тиде кугыт кредитым налман да посна счётыш пыштыман». Мутланымаш касвелеш лийын. Палымем йыҥгыртышылан ӱшанен да, эсогыл ялыштыже лиймым шотыш налде, Йошкар-Олашке ик банкыште кредитым налаш кудал толын. Мо, шонеда? Кӱштымышт почеш 650 тӱжем теҥге кредитым налын! Да тиде оксам мошенник-шамычын каласыме «посна счётышкышт» писынрак колташ шонен.
Но тыге ыштыме деч утлашыже кӧ але мо полшен – каласаш неле. Мо-гынат, 650 тӱжем теҥгем «посна счётыш» кусараш тарванымыж жаплан банкын паша кечыже, пиалешыже, лач гына мучашлалтын!
Но пӧръеҥ тидын дене лыпланен огыл. Тудо кастене мӧҥгеш ялышкыже кудалын, а эрдене эрак банк почылтмо жаплан уэш миенат шуктен! Пел миллион оксажым моткочак саде «посна счётыш» пыштымыже шуын. Тыге туткар деч писынрак утлем, шонен.
Адакат, пиалешыже, ала-кӧ ала ала-мо тидым ышташ пуэн огыл. Пӧръеҥын чот тургыжланышын коймыжым ужын, банк пашаеҥ лишемын да мо лийме нерген йодын. Тудо чыла радамлын каласкален. Тиде мошенник-шамыч ондалаш тӧченыт манын банк пашаеҥ умылтарен кертын. Да ойлен: «Йӧра, оксадам нунылан кусарен шуктен огыдал. А ынде тудын дене теҥгече налме кредитдам петырыза». Пӧръеҥ тыгак ыштен да ондалалтме деч утлен.
Кодшо кечылаште гын мошенник-шамыч икмыняр еҥын оксажым, чояланен, шканышт налын кертыныт.
Мутлан, Козьмодемьянскыште илыше 41 ияш пӧръеҥ кредит деч утлаш полшымо нерген интернетыште рекламым ужын, тидлан ӱшанен да сообществын менеджерже дене кылым ыштен.
Тудыжо акцийым налаш да ужален оксам ыштен налаш темлен. Пӧръеҥлан темлымаш келшен да тушко ушнен. Но ешартыш шийвундым ыштен налме олмеш 4 миллион теҥге парымыш пурен.
Медведево районышто илыше 55 ияш пӧръеҥ тыгак биржыште ешартыш оксам ыштен налаш шонен да 3 миллионат 100 тӱжем теҥге оксаж деч посна кодын.
Йошкар-Олаште илыше 45 ияш ӱдырамашлан пуйто «Энергосбыт» организацийын пашаеҥже йыҥгыртен да счётчикшым вашталташ темлен. Тидлан телефонышкыжо смс дене толшо кодым каласаш йодын. Ӱдырамаш йодмыжым шуктен. Саде «пашаеҥлан» тидак веле кӱлын, вет тыге «Кугыжаныш услуго» порталысе личный кабинетышкыже пурен да ондалкалыме пашажым умбакыже шуяш йӧн пуалтын.
Тушко вараже шояк «банк пашаеҥ-влак» ушненыт да ӱдырамашлан, залоглан машинажым «пыштыктен», кредитым налыктеныт. Тиде веле мо? Машинажым ужалыктеныт да тиде оксамат шканышт колтыкташ ӱшандарен кертыныт. Тыге ӱдырамаш 3 миллионат 400 тӱжем утла теҥге роскотыш пурен.
Любовь Камалетдинова
Авторын фотожо
