Тений Российын чыла гаяк сферыштыже ик эн кугу тӱткыш ешлан ойыралтеш. Еш пеҥгыде гын, йоча-влакат шочыт, элнат вияҥеш.
Ешын чевержым айдеме изинек ужын кушшаш. Тидыжым, мутат уке, эн ончычак коча-кова ден ача-ава-шамыч ончыктышаш улыт. Но таче, элыштына демографийым кугемдаш палемдыме жапыште, азам ыштен кертме тазалык, мужыраҥме, еш нерген школыштат медик ден туныктышо-влак чон почын мутланат. Тидым тӱҥ шотышто «Кӱлешан нерген мутланымаш» класс шагатлаште ыштат.
– Тудо кажне классыште шочмо еда эртаралтеш. Программышке азам ыштен кертме тазалык нерген мутланымашымат пуртенна. Урокыш медик толеш да ӱдыр-влак дене посна, рвезе-шамыч дене посна мутлана. Тиде теме кӱлешан, шонем, вет кажне йочак огыл ача-аваж дене чон почын мутланен кертеш, а тыгай занятийыште шканже мом-гынат пайдалым налеш, огеш ӧр гын, йодышыжымат рашемда, – палдара Морко районысо Волаксола школ директорын туныктымо да воспитатлыме паша шотышто алмаштышыже Людмила Николаева (снимкыште). – Шкеже нылымше классым вуйлатем. Октябрь мучаште «Кузе пеҥгыде ешым ышташ?» теме дене мутланышна. Палем, кугурак класслаште тунемше-влак тиде йодышым аптыраненрак лончылат, а изирак-шамыч нимынярат огыт ӧр – чоным почын вашештат. Мутышт почеш, нунылан еш дене пырля шинчын кочкаш, пашам ышташ, пайремым эртараш келша. Тыгодым нуно шкеныштым пиаланлан, кӱлешан айдемылан шотлат. Да ме, туныктышо-влак, тидым шканыштат ончылыкылан шотыш налаш тыланена.
Тидыже нигӧланат секрет огыл: уке-уке да школлаште тунемше ӱдыр-влакат мӱшкыраҥыт. Тыгодым ончыкылык йочан пӱрымашыж шотышто мутым ийготыш шудымо ӱдыр ден ача-аваже кучат, а «ача» ӧрдыжеш кодеш. Шоналташ гын, у айдемылан негызым пыштыше рвезат шке нӧшмыж шотышто ответственностьым шижшаш.
– Шылташ нимолан, тыгай случай мемнан школыштат лийын. Юмылан тау, ӱдыр, шинчымаш нерген таныкым налмекыже, таза азам ыштыш, – рашемдыш Людмила Алексеевна. – Ме индеш класс марте туныктена, да тыгай ийготан йоча-влак дене тидын нерген мутланаш изиш нелырак. Туге гынат, темым ӧрдыжеш огына кодо: ӱдыр-влакланат, рвезе-шамычланат тӱҥ умылымашым, манмыла, пурынак пуэна. Шкемынат эргым уло. Тудым ешлан мутым кучышо лияш туныктем, тидым школышто тунемше йоча-шамычланат ойлем.
Кӱшнӧ палемдыме йодыш-влакым республикнан школлаштыже, эмлымверлаштыже рашемдымем годым теве мом шижынам: ӱдыр-рвезе-влак тидын нерген мутланаш аптыранат, но колышташ але интернет гоч пален налаш кумылан улыт. Сандене вашкыл уке гынат, кӱлешан темым тарватылынак шогыман, шонем.
Маргарита ИВАНОВА
Авторын фотожо/ «Марий Эл» увер агентстве
