Марий Турек районысо «Восход» колхозын пашаче коллективше шошо агалан кыртмен ямдылалтеш.
Ынде яра кийыше пасу уке
Озанлыкыш толмеке, эн ондак колхозын тӱҥ агрономжо, Марий Элын ялозанлыкшын сулло пашаеҥже М.Мухаметханов дене вашлийна. Тудо колхозышто ынде ятыр ий тырша, жапше годым озанлык вуйлатышын пашажымат шуктен. Марат Нурмухаматович деч пасушко лекташ кузе ямдылалт шумо нерген каласкалаш йодна.
– Тений ме икияшым чылаже 2025 гектарыш вераҥдышаш улына, – манеш тӱҥ агроном. – Кокияшым 1,1 тӱжем гектарыш ӱден коденна ыле. Теле гоч озым начарын огыл илен лектын. Тылеч посна коло вич гектар ӱдымӧ кокияшым вольыклан пукшаш тӱҥалына. Икияш да шукияш шудо 450 гектарым айлышаш, кокшӱдӧ гектарыш рапсым вераҥдена.
Колхозын чумыр курал-ӱдымӧ пасужо 5,6 тӱжем утла гектарым айла. Тиде кумдык изи огыл. Туге гынат озанлык мландыжым кумдаҥден толеш. Вет шке жапыштыже шагал огыл пасу яра кийышыш савырнен ыле. Теве кодшо ийын 116 гектарым уэш куралыныт да кокияшым ӱденыт. Теният ты пашам умбакыже шуят да яра кийыше пытартыш кумдыкым пасушко савырат. Тидлан озанлык кугыжаныш могырым полышым налеш.
Эртыше ий озанлыклан неле лийын, кукшо игечылан кӧра шурно лектыш гектар еда кокла шот дене 9,2 центнерыш гына шуын. Ончылийысе деч кок пачаш шагал. Пырчым чумыржо кум тӱжем тула тонным шийыныт. Туге гынат урлыкашым тӱрыс ситареныт, качествыже чапле. Вольыклан пукшышаш пырчыштат у шурно марте сита. А теве нӧрӧ кургым кӱлеш наре ямдылен сеҥен огытыл, шымшӱдӧ тонн силосым «Росагро» ООО деч налаш пернен.
Ӱяҥдыш уло – шурно чаплын шочеш
– Ӱяҥдыш деч посна мемнан гай мландыште сай лектышым от нал, – мутшым шуя М.Мухаметханов. – Кодшо ийын кумшӱдӧ тонн минерал ӱяҥдышым налынна ыле. Тидлан ятыр оксам кучылтмо. Но кукшо игечылан кӧра пайдаже гына шагал лие. Теният кодшо ийысе нарак налме. 40 тоннжым сложный ӱяҥдышым кондымо. Тудым рапсым ӱдышаш пасушко шаваш тӱҥалына. Тиде культуро мотокч йодмашан, пырчыжым ужален, шагал огыл пайдам налаш лиеш. Ӱмаште кукшо игече тиде кушкыллан атыланашыже йӧным ыш пу, ковышта шуршын шукшыжо кочкын пытарыш. Кеч тудым пытарышашлан аярымат кум-ныл гана шавыме, садак сеҥен кертын огынал. Кок пасушто гына изишак арален кодымо. Рапс урлыкашна уке, тудым налаш палемдыме.
Озанлык шагал огыл вольыкым ашна. Тудлан шуко курго кӱлеш. Теве кукурузо пайдале силосым ямдылаш пеш чапле кушкыл. Ончыл озанлык-шамыч тудым ончен куштат да шуко шӧрым лӱштат. Но ты кушкылым поген налаш лӱмын келыштарман жаткан технике кӱлеш. Кызытеш колхозын тыгайже уке. Ончыкыжым тыгай комбайнымат налаш лийыныт.
Колхозын пырчым эрыктен коштымо озанлыкше кодшо ий марте начар лийын. Тидым шотыш налын, ӱмаште куатле у КЗС-ым налыныт да вераҥденыт. Ты пашам шым тылзыште шуктеныт да у шурным тиде комплекс гоч колтеныт. У КЗС шагатыште кумло тонн марте вӱдыжгӧ пырчым эрыктен коштен кертеш. Тыгай комплексым ончылий чапле шурным шиймылан да тудым ужалымылан кӧра налын кертме. Чын, кредитымат налде кертын огытыл. Чапле оборудований шкенжым кӱчык жапыште сулышаш. Кодшо ийын кукшо игечылан кӧра шурно пасу гыч 12-13 процент вӱдыжгылыкан пурен. Сандене шукыжым, коштыде, эрыктыме деч вара вигак складлашке оптымо. А теве вӱдыжгӧ игече годым лачак тыгай КЗС гына утара.
Тӱҥ агроном тӱшка пашам ятыр ий ыштыше, озанлык верч чон йӱлен тыршыше механизатор ден водитель-влакын лӱмышт дене палдарыш. Тыгай радамыште теве кӧмыт улыт: механизатор-влак Р.Галлямов, А.Семенов, А.Николаев, В.Петров, В.Иванов, водитель-шамыч П.Сергеев, Ю.Кондаков да молат.
Сай техникылан ӱшан кугу
Ме озанлыкын машинавечыштыже, техникым ачалыме мастерскойыштыжо лийна. Тыште механизатор ден специалист-влак техникым ямдыленыт, тракторым, машинам тӧрленыт, уэш тергеныт, моло пашам шуктеныт. Тыштак тӱҥ инженер И.Галлямовым вашлийна.
– Тений шошо варашырак кодын тольо гынат, ме тӱҥ шотышто чыла техникым ямдылен шуктенна манаш лиеш, – манеш тудо. – Кырча-марчаже гына кодын. Нурышко вич Т-150, латиндеш МТЗ, куатле РСМ 2375 тракторым луктына. Куд автомашинана улыт. Нуно урлыкашым, ӱяҥдышым шупшыкташ тӱҥалыт. Кормовозымат пасушко урлыкашым наҥгаяш кучылташ тӱҥалына. Но ик йодыш кунар-гынат мемнам тургыжландара: чыла техникынак але озаже уке, механизаторым муаш неле. Самырык-шамыч у техникышкат ынешт шич. Туге гынат ага тӱҥалмеш пашаеҥым садак муына, тидын шотышто ончылгочак шоналтен ямдылалтынна.
Озанлык мланде пашам шуктышо техникым уэмдыме йодышлан поснак кугу тӱткышым ойыра. Теве кодшо ийын гына «Акрос» комбайным, МТЗ тракторым, сеялкым, плугым, тырмалыше агрегатым, погрузчикым налыныт. Тылеч ончыч прицепан КамАЗ автомашинам, РСМ 2375 куатле тракторым конденыт ыле. Лишыл жапаштые эше ик тыгаяк тракторым налаш лийыныт. Комбайнышт ынде визыт уло: кок «Акрос» да кум «Полесье». Тӱҥ инженерын мутшо почеш, нунын дене моштен пайдаланаш гын, ончен куштымо пӱтынь шурным келшыше жапыште поген налаш лиеш.
Ме водитель-влак В.Мамаев, Ю.Кондаков, сварщик А.Исаев дене мутланышна.
– Мый колхозышто ятыр ий тыршем, манеш Ю.Кондаков. – Кызыт машинам ачалем. Тошто гынат, эше кудалышт сеҥа. Теве урлыкашым аярташ тӱҥалыт, тушто тыршаш тӱҥалам. Телым погрузчикым виктарем. Паша лектынак шога.
Водитель В.Мамаеват Кондаков семынак тӱшка пашаште шуко тырша.
– Мый кормовозым пасушко урлыкашым шупшыкташ ямдылем, – манеш В.Мамаев. – Техникын шнекше пудырген ылят, сварщик Артем Исаевын полышыжлан эҥертыде ыш лий. Икмыняр кече гыч машинам тӱрыс ямдылен шуктем.
Шижалтеш, колхозын механизаторжо-влак пасушко лекме кечым, манмыла, чытен-чытыде вучат. Тиде пагытлан жап шукак кодын огыл. Тек паша саскашт куандарыше, шурно лектышышт чапле лиеш. Тидлан озанлыкыште чыла йӧн уло.
Лаштыкым В.Смоленцев ямдылен
Авторын фотожо
