ТАЧЕ ЯЛЫШТЕ ЯЛОЗАНЛЫК

Таче ялыште: Шочмо кундемже шергырак лийын

Кужэҥер районысо «Тумьюмучаш» ООО, жапын ойыртемжым шотыш налын, ошкыл почеш ошкылым ышташ тырша. 

Ӱшаненыт да йоҥылыш лийын огытыл

Марий Элысе кажне районышто кок-кум, южо вере тылеч шукырак куатле але йол ӱмбалне пеҥгыдын шогышо тӱшка озанлык уло. Тыгай коллектив-шамыч пазар саманын неле шӱлышыжым, ял илышым чотак мӧҥгештарыше вийжым чытен лектыныт да варажым мо улшыжым арален кодаш веле огыл, эсогыл вияҥаш йӧным муыныт гын, эн ончычак нунын чолга да тале, ончыкылыкым ужын моштышо вуйлатышыштлан кӧра тыге лийын манын, пеҥгыдын каласыман. Кужэҥер районыштат сӱрет тыгаяк. Ятыр озанлыкше у пагытым чытен кертын огыл, панкрутыш лектын. Тыгаяк пӱрымаш вучен Тумньымучаш-Коҥганур кундемысе ончычсо «Россия», вара Йошкар-Оласе «Железобетон» предприятий шулдыр йымаке логалше «Коҥганур» озанлык. Тиде озанлыкышкак 1994 ийыште Марий политехнический институтын  (кызыт «Юлтех») ялозанлык механизаций факультетшым тунем лекше самырык специалист В.Таныин толын, инженер-снабженецлан тыршаш тӱҥалын. Ты кундемысе Кугу Тумньымучаш ялеш шочын-кушшо самырык еҥ шочмо велжым монден огыл, тудлан ӱшанле кодын.

Варажым пӱрымаш Владимир Владимировичым предприниматель-влак радамыш конден. Кок ий инженер-снабженецлан ыштыме пагытыште техникылан кушто могай шапаш ужашым шулдынрак налаш лиймым сайын пален налын. Тыге пошкудо районлашке шапаш ужашым налын конден ужалаш тӱҥалын. Чын, тудо пагытыште тӱшка озанлык-шамычын оксашт лийын огыл, вольыкым налын, шылым ужалашыже пернен. Эсогыл пазарыш лекташ логалын.  2001 ийыште икымше кевытым почын. Пилорамыже пашам ышташ тӱҥалын. А 2009 ийыште утларак кугу пашалан пижын. Ужын: ончычсо колхозын яра кийыше мландыштыже шӱкшудо пошаш тӱҥалын, кугу фермын оралтыже-влак койын лунчыргеныт. Чыла тидыже чолга еҥын шӱм-чоныштыжо шӱлыкым, чаманымашым луктын. Тыге тудо мландым куралаш да тушко ӱдаш, вӱтам ачален, тушко вольыкым шогалташ кумылаҥын. Ончыч мландым пушкыдемдаш да ӱдаш техникым тарлаш, урлыкашым налаш пернен. Икымше вӱтам ачален, тӱж туна-влакым ӧрдыж кундем гыч налын конден. А пашаш ончыч тӱшка озанлыкыште тыршыше-влакак толыныт. Вет нуно Таныгинлан ӱшаненыт да йоҥылыш лийын огытыл.

Шошо ага вийым терга

Кодшо арня тӱҥалтыште тиде озанлыкыш мийымына годым шошо ага тургым вийым налын ыле. Ме директор В.Таныгин дене пырля тудын машинаж дене икияшым ӱдышӧ-влак деке, Советский районын чекыштыже верланыше мӱндыр пасушко, кудална. Нур дене эртымына годым тыштат-туштат мландым пушкыдемдыше агрегат-шамычым ужна. Кудалмына годым озанлык вуйлатыше «теве тиде пасушто ӱмаште шыдаҥым гектар гыч 38 центнер дене шийынна, а теве тыште шож лектыш 35 центнерышкат шуын. Ты нурышто 60 гектар кукурузым ӱденна ыле. Пеш чаплын шочо, силосым ситышын ямдылышна. Кажне гектарыш минерал ӱяҥдышым 150 килограмм дене пуэнна. А тений 100 дене луктына» манын каласкалыш.

Пасу тӱрыштӧ водитель-влак Б.Соколов ден А.Рыбаков ГАЗ-53 машинашт дене урлыкаш пырчым, минерал ӱяҥдышым конденыт да ӱдышӧ агрегатым вученыт. Эше тений гына налме у МТЗ-82 тракторыш пижыктыме ик сеялкан агрегатым механизатор С.Матвеев виктарен, сеялкыште ӱдышылан С.Глушков тыршен. Ик йырым савырнымек, сеялкыште пырче пытыш да тудым машина гыч ястараш агрегат ик жаплан шогале.

— Мыланна паша ышташ чыла йӧн уло, шокшо кочкышымат пукшат, пашадарымат тӱлат, — тыгай шонымашым ойлышт механизатор ден водитель-шамыч.

Тений шошым мланде писын кошкен ыш шу, сандене икияшым вераҥдыме жап ончычсо ийла дене таҥастарымаште кок арнялан шӱкалалтын. Тидым шотыш налын, тыште чылажымат писын шукташ тыршат. Мландым, мутлан, йӱдымат пушкыдемден ямдылат. Шокшо кочкышым кечывалымат, кастенат нурышко вигак шупшыктат. Озанлык вуйлатыше нур пашаште тыршыше механизатор-влак В.Соколов, В.Кошкин, О.Капустин, А.Рыбаков, тыгак фермылан пеҥгыдемдыме тракторым виктарыше Ю.Соколов, шала пашашке коштшо-влак нерген поро мутым ойлыш. Пасун технологшо, тӱҥ агроном В.Иванова чумыр нур пашам устан виктара. Тудлан кызыт поснак тургым пагыт, вет чыла вере шуман, шинча ончылно кучыман.   

2009 ий гыч кызыт марте озанлык курал-ӱдымӧ мландыжым 300 гектар гыч 1,8 тӱжем марте шуктен. Пасужо ий еда ешаралт толеш. Теве ӱмаште гына ятыр жап яра кийыше, пушеҥге кушкаш тӱҥалше 250 гектар пасум шурнывечыш савыреныт. Тидлан изи огыл роскотым ыштеныт. Тений эше 50 гектарым ешарат. Пасужым ял калыкын пай мландыжым але верысе администрацийын кидыш куснышо нурым налыныт. Ӱмаште шурно чаплын шочын, гектар еда 19 утла центнерым шийыныт. Бункер нелыт дене шотлымаште чумыржо 2,3 тӱжем тонн пырчым шийыныт. Нылшӱдӧ тонн шыдаҥ пырчышт кызытат аралалтеш. Пеш шулдо акым темлат, сандене  шергештмым вучат.

Озанлык шагал огыл у техникым налын. Теве машинавечыште кок «Полесье» да ик «Нива Эффект» пырчым шийме комбайн-влак шогат. Тыштак силосым погымо ДОН-680 у комбайн шинчалан перна. Ончыч кукурузым ӱденыт да тудым силослан поген налаш комбайным У Торъял район «Первый май» колхоз деч тарленыт гын, ынде чылажат шкеныштын уло. Тыге чапле кургым ямдылаш сай йӧным ыштеныт. А нурышто тылеч посна вич МТЗ да кум Т-150 маркан трактор-влак пашам ыштат. Пасум умбакыжат кугемдаш шонат, тидлан у техникым налаш палемденыт. Техникым «Росагролизинг» гоч налыт, кредит дене огыт пайдалане. 

Кумданрак — «Марий Эл» газетын
2018 ий 29 майыште лекше номерыштыже лудын кертыда.

Вячеслав Смоленцев.

М.Скобелевын фотожо. 

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий