Пӱрымаш тыгай улмаш …
Эртыше шуматкечын Т.Евсеев лӱмеш калыкле тоштерыште «Тимофей Евсеев. Призваний» ончерыште «Евсеев.FEST» тӱвыра-усталык фестиваль эртен.
Палыме историк, краевед, фольклорист Тимофей Евсеевич Евсеев(1887-1937 
) пашажым ялысе туныктышо семын тӱҥалын. Революций деч ончыч Царевококшайский уездысе Кужнур ден Поланур школлаште тыршен, а революций деч вара – шочмо Азъялыштыже. 1905-1906 ийыште марий кундемыш шымлыме экспедиций дене финн-влак Юрье ден Юлия Вихманн толыныт. Нуно Т.Евсеевым марий йылме гыч рушлаш кусарышылан да марий кундемым палыше еҥ семын пырля ӱжыныт. Профессор Ю.Вихманн самырык марий туныктышо дене вашлиймашым кугу пиаллан шотлен. Варажым, экспедиций эртымеке, тудо фольклор-этнографий материалже-влакым Финн-угор обществылан погаш кӱштен.
– Тимофеей Евсеевичлан могай туткар жапым чыташ логалын – ме огына пале, – ойла Т.Евсеев лӱмеш калыкле тоштерын да ончерын кураторжо, кугуцрак шанче пашаеҥже, историй шанче кандидат, этнограф Надежда Васканова. – Репрессий жапыште тудым чот индыреныт. Марий интеллигент-влак кокла гыч шукыштын пӱрымашышт тунам лач тыгай лийын: арестоватленыт, ала-куш каен колтен, увер деч посна йомын… Тимофей Евсеевич шотышто ойлаш гын, расследований эртыме нерген документ уло. Мом туддеч йодыныт да тулеч моло… но пытартыш лаштыкыште возымо: «Применить высшую меру наказания – расстрел». Мый тидым йӱкын лудам да коваштемлан копыж-ж чучын колта… Тунам Тимофей Евсеевын йолташыже-шамычым, тале марий интеллигент-влакым арестоватленыт. Ме кызытсе жапыште ковид дене черланыме деч лӱдына, а тунамже жап эшеат шучкырак лийын докан. Ме тиде ончерлан вуймутым кычалынна, тудо могай лийшаш шоненна. «Призвание» мутыш, эше «Признание» (пагалымаш) мутым ешараш лиеш ыле, шонем.
Тимофей Евсеевич марий калыкым эреак пагален, тудын дене мутланыме годым шкенжым простан кучен, лыжга лийын. Лач тыге тудым шарналтат еҥ-влак. Финн шанчызе-влак Вихманн дене палыме лиймыже, нунылан экспедицийым организоватлымыже жапыште тудлан 18 ий лийын. Тыге тудо шанче пашаш ушнен да тудлан уло ӱмыржым пӧлеклен.
– Ик кечын Йошкар-Ола гыч Азъялыш толмекыже авам эре шортын, а мый, изи, авамын тувыржым кученам да йодам: «Молан шортат, авай?» Авамже нимомат ойлен ыш мошто… Ужатен колтымеке гына каласыш: «Ачадам пытартыш гана ужында, тудо тетла огеш тол…» – шарналтен Т.Евсеевын Нина ӱдыржӧ.
Тоштерын фойештыже уремысе сӱретче (скетчер-влак) уна-шамыч дене мастер-классым эртареныт. Нуно акварель дене часамлам сӱретлен ончыктеныт. Тидын деч вара спикер (ойлышо мастар) – Екатерина Гребнева илышыже нерген каласкален. – Мучашлан «У еҥ» фолк-группо концерт-лекцийым эртарен, тӱрлӧ марий семӱзгар дене палдарен.
М.СКОБЕЛЕВ
Авторын фотожо.
Снимкыште: 1391 – «Тимофей Евсеевич Евсеев» – З.Лаврентьевын радынаже
