Калык переписьын икымше кужытшо мучашлалтын.
Тыге увертарышт Маристат вуйлатыше, переписьлан вуйын шогышо специалист-шамыч журналист-влаклан эртарыме пресс-конференцийыште.
Тенийысе перепись годым респондент-влакым кагаз анкетыш возен налашыже пытартыш гана лийын. Такшым тений икымше гана тудо цифран йӧн дене эртен, переписчик-влак планшетым кучылтыныт. Переписьлан вуйын шогышо еҥ-влакын ойлымышт почеш, тӱҥ шотышто чыла вашмутым электрон йӧн дене налме. Кагазыш возаш кӱлешлык лектын огыл, молан манаш гын планшет-влак шкеныштым суленыт, пашалан чаракым ыштен огытыл, интернетат эре лийын. Эшежым планшет дене пашам писынрак ышташ лиеш, вет гражданинын личностьшо дене кылдалтше 23, да илыме верже дене кылдалтше эше 10 йодышлан вашешташ кӱлын.
Марий Элыште 21 процент калык переписьын йодышыжо-влаклан «Госуслуги» портал гоч вашештен. Российыште – 20 процент. Мутат уке, тидыже переписчик-влаклан сай полыш лийын. Туге гынат тӱҥ шотышто нуныланак сурт, пачер еда кошташышт логалын. 15 октябрь гыч 14 ноябрь марте, лач тынар калык перепись шуйнен, чылаже 1229 переписчик пашам ыштен. Тыгак контролер, волонтёр-влак тыршеныт.
Маристат пашаеҥ-влакын ойлымышт почеш, пандемийлан кӧра кажне арнян переписной персонал коронавирус чер шотышто тестированийым эртен, кеч кажныже тулеч ончыч прививкым ыштен гынат. Санденак, очыни, перепись жапыште Марий Элыште нунын коклаште черланыме случай лийын огыл. Кажне переписчик страховатлалтын. Юмылан тау, сусыргымо случай икте-кокыт веле лийын, пий пурлын але ийыште мунчалтен пурен каен. Ик-кок еҥым.
Анкетылан вашешташ тореш лийше-влак шотыштат журналист-влак умылтараш йодыныт, але вара нуно ынде тӱшка калык чотыш пурталтде кодыт? Уке улмаш. Калык переписьым эртарыме методологий дене келшышын, статистике пашаеҥ-влак Элкӧрго паша шотышто министерствын данныйжыланат эҥертен кертыныт. Кажне отказышын лӱмыштымак огыл гынат, нунын ӱдырамаш але пӧръеҥ, мыняр ияш улмыштым рашемден кертыныт. Сандене нунат тӱшка калык чотыш логалыт.
Переписьын икымше кужытшо мучашлалтын. Ынде погымо данныйым иктешлыме паша тӱҥалеш. 2022 ий январьыште икымше оперативный иктешлымаш раш лиеш гын, апрельыште ончылгоч шотлен лукмо данный дене палдарат. А тӱрыс иктешлымаш вес идалык мучашлан ямде лиеш. Маристатын специалистше-влакын ойлымышт почеш, тӱрыс данный элыштына лекше чыла пунчаллан негыз лиеш. Нуно федеральный ден региональный кугу программе ден проект-влак гыч тӱҥалын, корно, школ, эмлымвер объект-влакым чоҥаш кӱлмӧ йодыш-шамычымат авалтат. Санденак ты переписьын лозунгшо «Ончыкылыкым ыштена» манын йоҥген.
С.Носова
