Кужэҥер район Руш Шой селасе школышто моткочак кӱлешан пашам шуктат: тушто «Школа как центр этнокультурного образования в сельском социуме» региональный инновационный площадкым почыныт.
Паша кузе тӱҥалын?
Чечас палдарена. Да ончычшо чылажат кузе тӱҥалме нерген каласкалена.
Кужэҥер район администрацийын образований пӧлкажын методический кабинетыштыже районышто марий йылмым утларак шараш, тунемше-влакым марий тӱвыра, йӱла дене сайынрак палымым ышташ, шочмо калыкнан историйже дене келгынрак палдараш, марий йылмылан эшеат шӱмаҥдаш манын, районысо иктаж школышто тыгай площадкым ышташ кӱлмӧ нерген ойым пидыныт.
– Тидым мемнан Руш Шой селасе школышто ышташ темлыштат, кӧнышым. Мый тыгай айдеме улам: шонымаш келша гын, тореш ом лий. Кеч ончычшо мом да кузе ворандарышаш шотышто рашыже паленат огынал, – рашемдыш школ директорын туныктымо паша шотышто алмаштышыже да площадке вуйлатыше Татьяна Васильевна Крылова (снимкыште).
Площадкым почшашлан проектым такше методкабинетын ик пашаеҥже дене пырля возеныт. Но кызыт тудыжо вес вере каен да ынде пашам тӱрыснек Татьяна Васильевна виктара да вуйлата.
Почмо амал
Тиде площадкым почмо ик амалже теве могай. Пытартыш жапыште кугурак илемлаште ача-ава-шамыч йочашт дене утларакше рушла кутыраш тыршат. Ты селаштат тыгаяк сӱрет палдырна. А тиде кузе огеш лӱдыктӧ? Кузе шонаш да тургыжланаш огеш тарате?!
– Ончыч, эше мемнан тунемме годым, Руш Шой школышто марий йылмым марий национальный да марий кугыжаныш йылме семын, кок тӱшкалан шелын, туныктеныт. А кызыт марий кугыжаныш йылме семын веле шинчымашым пуэна. Санденак, йылмына ынже йом манын, икшыве-шамычым тудлан кумылаҥдаш тыршена, – палдарыш вуйлатыше.
Пайда, лектыш кугурак лийышт, йоча-шамычым марий тӱвыралан, йӱлалан шӱмаҥдаш манын, ты школышто пашам тӱрлӧ направлений дене шуктат да этнофольклор, этнотоштер, этноспорт, этностудий, этномода йӧн-влаклан эҥертат. Тыгак, марий шӱлышым утларак пурташ манын, тунемше-шамычлан лӱмынак марий вургемым ургеныт. Туныктышо-шамычат шканышт ыштыктеныт. Сандене верысе школышто пашам ыштыше-влакым мокталтыде нигузе огеш лий! Чынже денак путырак ойыртемалтше йӧн-шамычым шонен муыныт. Да чыла тидыже тунемше-влаклан моткочак келша, шонем.
Шке семын гына огыл, пырля
Пашам пырля ыштет гын, тудын лектышыжат куандарышырак лиеш. Тидым шотыш налынак, площадкылан социальный партнер-шамычымат кычал муыныт. Тыге тиде, мутлан, Марий Шой клуб, Визым книгагудо, «Кугарня», «Ямде лий» газет-влак, эсогыл «Марий ушемын» Кужэҥер районысо пӧлкаже улыт. Кажныж дене лӱмынак ойпидышым ыштеныт да ынде нунын дене тӱрлӧ мероприятийым иквереш эртарат. Мутлан, Визым ялысе книгагудыш йоча-шамыч дене пырля миеныт да тушто Шорыкйол пайрем нерген каласкаленыт, ончыч тудым кузе палемденыт да пайремленыт – палдареныт. Марий Шой клуб пелен «Кумылоҥгыр» ансамбль уло. Нунын деке миеныт, палыме лийыныт да тушто «Марий касым», Ӱярня пайремым пырля эртареныт.
Газет пашаеҥ-шамыч дене вашлиймаш-влакат ӱдыр-рвезе-шамычлан моткоч келша. Молан манаш гын, мутлан, «Ямде лий» редакцийыште тыршыше-шамыч изирак класслаште тунемше-влакым кажне гана тӱрлӧ марий модыш дене модыктат. «Кугарнян» журналистше-шамыч тунемше-влаклан почеламутым, прозым возаш туныктымо мастер-класслам эртарат.
– Тыгай вашлиймаш-влак деч вара ала тунемшына-шамыч сылнымутлан утларак шӱмаҥыт, газетым шукырак лудаш тӱҥалыт да шкеныштынат возаш кумылышт лектеш, а тыге гын, марий тӱвыралан утларак шӱмаҥыт манын ӱшанена, – палдарыш Татьяна Васильевна.
Да лектышышт кызытак мыняр-гынат палдырна. А тыге гын, тыршымышт арамыш огеш кай. Вет уроклаште, мероприятийлаште марий йоча-шамыч веле огыл, ялт руш икшыве-влакат почеламутым марла ойлат, марий мурым мурат да марла куштат!
Ончыкылан шонымаш
Площадкынак программыж дене келшышын, тунемше-шамыч шке кундемыштышт ойыртемалтше еҥ-влак нерген, мутлан, пу гыч пӱчкедыше, тале тӱрызӧ, ургызо, весе шотышто кидмастар, туныктышо, моло нерген материалым погат да проектым возат. А тыгайышт тыште шагалын огытыл. Варажым, возымыштым иквереш чумырен, брошюрым лукташ шонат.
Площадке такше кум ийлан ышталтын да вес ийын мучашлалтшаш. Но коронавируслан кӧра чыла паша ден мероприятийым жапыштыже эртарен шуктен огытыл. Ятыржым вес ганалан кусарашышт пернен. Сандене мом палемдымым 2023 ий марте илышыш пуртен огыт шукто гын, пашам умбакыже шуят. А мучашлат гын, ончыкыжым тудым шуйымо семын, кумдаҥдаш шонымашышт уло.
Икманаш, кеч-кузе гынат, Руш Шой школышто шочмо марий йылмылан, тӱвыралан, йӱлалалан шӱмаҥдыме паша эше ятыр ий дене тыгак чолган ышталташ тӱҥалеш манын ӱшан уло.
Любовь Камалетдинова
Фотом школын архивше гыч налме.
