✍️ Лидия Шабдарова
Кызыт шукын йылмым интернет полшымо дене тунемыт.
Тиде моткоч йӧнан, вет ала-кушко тораш кошташ ок кӱл. Тыгак ты технологий изирак чотан калыклан шочмо йылмыжым арален кодаш полша. Пытартыш жапыште тыгай курсым шуко самырык блогер вӱда. Таче ме Мордовий гыч мокша йылме дене онлайн-урокым эртарыше Оксана Белкина дене палымым ыштена.
– Поро лийже, Оксана! Шочмо йылме верч чон йӱлен пашам ыштымет шижалтеш. Тидлан негызым мо ыштен?
– Мый Мордовийыште Зубово-Полянский районышто шочынам. Тудо республикнан рӱдолаже деч эн тора кундемыште верланен, санденак мокша йылме дене тушто кызытат сайын мутланат. Эсогыл школышто, тӱҥалтыш класслаште тунеммем годым, математикым, йырым-йырысе тӱня предметлам икмыняр жап мокша йылмына дене наҥгаеныт.
Илышем йылме науко денак кылдаш шонен, школ деч вара Огарев лӱмеш Мордовийысе кугыжаныш университетын филологий факультетшын Российысе калык-влакын йылмышт пӧлкаш тунемаш пуренам. Бакалавриат, магистратур деч вара аспирантурым Мордва Республикысе правительстве пелен пашам ыштыше Гуманитарный наукын научно-шымлыше институтшым Россий калык-влакын йылмышт специальность дене ӱмаште тунемын пытаренам.
– Онлайн-курсым эртараш шонымаш кузерак шочын?
– Икымше курсышто тунеммем годымак, рашракше 2020 ий гыч, мокша йылмым туныктымаште у технологийым кучылташ шонымаш лектын. Тунам мокша йылме дене «Мокшень блогер» видеоблогым вӱдаш тӱҥалынам. Тушто мокша калыкын илыме верлашкышт лектын коштмо, нунын илышыштым почын ончыктышо ролик-влак улыт. Тидын деч вара комментарийышке мокша йылмым тунемаш кумылан-влак возаш тӱҥалыныт.
Тыге ӱмаште йылмым тӱҥалтыш гыч тунемше-влаклан онлайн-курсым почынам. Тушко коло урок пурталтын. Тунемшем-влак дене вич тылзе жапыште кажне арнян ик гана вашлийына. Нунын дене Телеграмысе чат гоч кылым кучем. Коклаштышт Россий регионлаште, йотэллаште илыше мордва да вес калык гыч лекше-влак улыт.
Икымше урокем кодшо ийын апрельыште эртен. Тушко кумло еҥ ушнен. Тыгак Рязаньыште да Пензыште илыше мокша-шамычлан посна урок-влак лийыныт. Нуным Мордва калык-влакын автономийыштын еҥышт вӱдаш ӱжыныт.
Тений февраль гыч онлайн-курсыштем иканаште кок группым наҥгаенам. Вич тылзе эртымеке, кумылан-шамыч дене йылмым келгынрак тунемынна. Тиде ийын, сентябрьыште, мокша йылме дене мутланыше, но уданрак палыше-шамычлан посна курсым почынам.
– Йылмым интернет гоч гына тунемаш огеш лий. Тидын дене келшет?
– Онлайн-урок шуко еҥым иканаште авалташ йӧным пуа, но икте-весым шинчаваш ужмылан, вашлиймылан нимо огеш шу. Тыгак тиде йылмым гына огыл, калыкын илыш-йӱлажым, тӱвыражым сайынрак пален налаш полша.
Ӱмаште Саранскыште икымше гана мокша йылме лагерьым эртаренам. Тушко Российын тӱрлӧ регионжо гыч 15 еҥ чумырген. А тений лагерь шочмо Покровские Селищи селаштем лийын. Чылажымат шке вием дене гына эртаренам, манаш лиеш, лачак селасе монастырьын да верысе тӱвыра пӧртын пашаеҥже-шамыч полшеныт. Вес ийын мокша йылмым палыше икмыняр туныктышым лагерьышкем ӱжнем.
Тыгак Мокша кутырымо йылме клубым вӱдем. Тушто ме лач мокшала гына кутырена. Вашлиймаш-влак Москваштат, Саранскыштат, Самара олаштат эртеныт.
– Икмыняр йылмым палымет пашаштет полша мо?
– Мутат уке, полша. Мый мокша йылме дене мутланыше-влаклан гына огыл урокым вӱдем. Изиш марла, чувашла кутырем. Финн ден саам йылме-влакым палем.
– Тений сентябрьыште Йошкар-Олаште Финн-угор калык-влакын форумыштышт, Финн-угор калык-влак ассоциацийын погыныштышт вашлиймына годым марла моштем маньыч. Кушто тунемынат?
– Тендан дене ятыр гана лийынам. Филологий факультетыште тунеммем годым Йошкар-Олаш «Финн-угор калык-влакын поянлыкышт» форумыш ныл ий почела толынам. Шымлыме пашам-влак кок гана икымше вер дене, ик гана кокымшо вер дене палемдалтыныт. Йошкар-Ола мылам тунамак келшен да чонемлан лишыл лийын.
Ӱмаште марий йылме лагерьыште тунемынам. Тудо жапыштак Ираида Степанова мемнан Марий Эл мучко экскурсий дене коштыктен. Тиде республикда дене лишкырак палыме лияш йӧным пуэн. Яллаш миен коштмо марий калыкым, тудын илышыж-йӱлажым сайынрак почын ончыктен.
«Кеҥеж сылнымутчо» литератур семинарышкат ушненам. Мыйым Алена Иванова ӱжын ыле. Ме тушто Мордовий гыч визытын лийынна. Ты мероприятий поро шарнымашым коден.
Марий самырык тукымын слётыштыжат лияш пиал шыргыжалын. Тушто мылам самырык-шамыч дене пашам ыштен моштымо келшен. Мордовийыште самырык-влак дене тендан семын тыгай кугу паша огеш ышталт. Кум ий ончыч Мордва самырык тукымын форумжым эртараш тӱҥалыныт, но, мыйын, шонымаште, тудлан марий слётын кӱкшытшӧ марте але кушман.
– Шуко интернет каналым вӱдет. Нуным кушто муаш лиеш?
– Вк ден Телеграмыште каналем «Варма/Оксана Белкина» маналтеш. Тушто чылажымат умылаш лийше, «куштылго» йылме дене ямдылаш тыршем. Вконтакте лаштыкыштем мыйын нерген уверым муын, туштак онлайн-курсыш-возалтын кертыда.
– Сӱретлаш йӧратет, мокша йылме дене открыткым ямдылет. Эше могай усталыкет нерген огына пале?
– Сӱретлыме усталыкем эре иктаж-кушко шыҥдараш шоненам. Тыге мокша йылме дене открытке-влакым ышташ тӱҥалынам. Мылам дизайнер полша. Открыткылаште возымо почеламутемат улыт. Шижам, калыклан пашам келша, молан манаш гын йодмаш эре пура.
Эше спектакльыште модам. Саранскыште «Троллейбусышто – спектакль» проектыште участвоватлем. Тудо транспортышто эрта. Спектакльыш Мордовийын рӱдолаштыже илыше еҥ-влакын историйышт пурен. Мый тушто мокша йылме нерген возымо пьесем негызеш ямдылыме историйым каласкалем, модам. Шукерте огыл «Сборник молодых авторов Мордовии» чумырымо книгамын презентацийже эртен. Тушко мокша, эрзя, руш йылмыла дене возышо 22 ӱдыр-рвезын произведенийышт пурен.
– Тыгай кӱлешан сомылым ыштымет куандара, кугешнаш тарата. Шонен пыштымет шукталтше, пашат вораныже.
– Тау!Тыгак лийже!
Снимкыште: Оксана Белкина.
Фотом еш альбом гыч налме.
