2023 ий январь гыч илышышкына шагал огыл вашталтышым пуртышт. Нуно февраль гычат ситышын ыльыч да ынде март гычат лийыт.
Паша уке, но пашадар уло
Творческий пашаеҥ-влак паша деч посна шинчыме (шке титаклан огыл) жаплан эн изи пашадарым налаш тӱҥалыт. Тидым 2022 ий 4 ноябрьыште лукмо 434-ше №-ан Федеральный закон дене пеҥгыдемдыме. Тыгай радамыш СМИ-н, кинематографийын, теле- да видеосъёмочный коллективын, театрын, театр да концерт организацийын, циркын пашаеҥыштым пуртымо.
Пашадарын кугытшо ден тӱлымӧ радамым коллективный паша ойпидышыште, локальный нормативный актлаште пеҥгыдемдаш кӱлеш. Тыгодым тариф сетке але оклад шотышто йодмаш-влак шукталтшаш улыт – выплате нине показатель, тыгак федеральный закон дене пеҥгыдемдыме эн изи пашадар деч изи лийын огеш керт. Компенсаций да кумылаҥдыме шотан южо доплате ден надбавкат шотыш налалтшаш улыт.
Транспортым виктарышылан чарак
1 март гыч пассажир-влакым шупшыктышо водитель ден таксист-шамычлан судитлыме улмышт дене кылдалтше тӱрлӧ чарак вийыш пура. Нунын дене келшышын, легковой такси, трамвай, троллейбус, тыгак метрополитен, монорельсовый, канат корно да фуникулер транспорт водитель-влак пашам судитлыдыме улмо нерген справке почеш веле ыштен кертыт.
Икманаш, судитлыме але неле да поснак неле преступленийым ыштымылан уголовный эскерымаште улшо водитель-влак палемдыме транспортым виктараш правам йомдарат, тыгай пашаеҥым пашам пуышат паша гыч кораҥдышаш.
Такси да тӱшка транспорт водитель-влаклан лукмо йодмаш-шамыч кокла гыч ужашыже ойыртемалтеш. Икымше случайыште чарак лачшымак пассажир-влак ден багажым шупшыктышо-шамычлан шындалтеш. Айдеме таксиште пашам ышта, но калыкым огеш шупшыкто гын, судитлыме улмо нерген у йодмаш-влак тудын дене нигузеат огыт кылдалт.
Кызыт таксиште, автобусышто, троллейбусышто, трамвайыште, метрошто пашам ыштыше водитель-шамыч судитлыдыме улмо нерген справкым пашам пуышыштлан 2023 ий 1 сентябрь марте ончыктышаш улыт.
Йот граждан-влак тыгаяк документым эше Евразийский экономический ушемын членжылан шотлалтше элын компетентный органже гыч налшаш улыт.
Айдеме нерген увер – шым кӧгӧн шеҥгелне
Март гычак персональный данный (ПД) дене кылдалтше кугу вашталтыш лиеш. Тудо айдеме нерген иктаж уверын тӱжваке лекмыжым Роскомнадзорлан шижтарыме, информацийым пытарыме да элын чекше деч ӧрдыжкӧ пуымо, тыгак эҥгекын акше дене кылдалтын.
ПД-ым йоҥылыш кусарыме, тыгак пуымо, шаркалыме да чылалан ужаш лиймым ыштыме компьютер инцидент нерген увер исполнительный кучемын специальный федеральный органышкыже толаш тӱҥалеш.
Тылеч посна шошо гыч ПД-ым ӱштын кораҥдыме шотышто у йодмаш-шамыч вийыш пурат. Организаций айдемын икымше гана йодмыж почешак тудын дене кылдалтше чыла уверым ӱштын кудалтышаш, тидын нерген актым ыштышаш да данныйым регистраций журнал гыч кораҥдышаш. Электрон акт кагаз носительысе документ гаяк, сандене тудымат кум ий аралыман.
Пашам пуышо ПД-ым тыгай жапыште ӱштын кораҥдышаш:
пашаеҥжын йодмыж почеш – 7 кечыште;
ПД-ын тӱжваке лекмыже рашемдалтме годым – 10 кечыште;
молгунам – 30 кечыште.
Уверым иктаж амаллан кӧра кораҥдаш огеш лий гын, тудым ончыч блокироватлаш, а вара пел ийыште ӱштын кудалташ кӱлеш.
Пашам пуышо пашаеҥын ПД-жым огеш блокироватле але огеш кораҥде гын, тудлан штрафым тӱлыктен кертыт: юридический лицалан – 90 тӱжем теҥге марте, амалкалчылан – 40 тӱжем теҥге марте, должностной лицалан – 20 тӱжем теҥге марте.
Личный уверын тӱжваке лекмыжлан кӧра айдемылан ышталтше эҥгекын нелытшым кум йыжыҥлан пайлыме да тидым аклен кертше-влакымат палемдыме.
Самокатат – законын кышкарыштыже
1 март гыч Российыште «шкетын куснылмо средстве-влак» («средства индивидуальной мобильности» — СИМ) умылымаш официально кучылталташ тӱҥалеш. Тудо айдемылан двигатель полшымо дене кудалышташ палемдалтше ик але икмыняр ораван але роликан транспорт средстве дене кылдалтын. Тыгайжылан электросамокат, сегвей, моноорава, электроскейтборд да моло гироскутер шотлалтыт.
Тыгай шотан транспортлан ямдылыме корно правил-влак дене келшышын, СИМ дене шагатыште 25 километр деч писын кудалаш чаралтеш. Электросамокат дене тротуарыште, йолешке коштмо, велосипед дене кудалыштме да йолешке ден велосипедистлан ыштыме корнылаште пайдаланаш лиеш, а 14 ияш гыч да устройствын 35 килограмм деч неле улмыж годым – автомобиль корнын пурла тӱржӧ дене (тыгодым шагатыште 60 километр деч писын кудалаш чаралтеш, транспортышто тормоз системе, шеҥгел йошкар понар да ончыл фар лийшаш). Самокат дене кылдалтше у корно пале-шамычат лектыт.
Тротуарыште да йолын коштмо кумдыкышто – йолешке оза, но велодорожкым вончымыж годым тудо кудалшылан корным пуышаш.
Водительым алкогольлан тергыме у радамат вийыш пура. Тыгодым тудын айык але йӱшӧ (подылшо) улмыжо кок понятой ончылно пеҥгыдемдалтеш, нунын уке улмышт годым – видеозапись негызеш.
Шотыш от нал – штрафым тӱлет
Март гыч тамак изделийым, йолчиемым, вургемым, шӧран продукцийым, шиным, фотоаппаратурым, велосипедым да вӱдым маркироватлыме у правил-влак вийыш пурат. Тыгай сатум ужалыше-шамычын кассыштышт продукцийын идентификаций средствыжым рашемдыше программный да технический инструмент-влак лийшаш улыт.
Тыгак БАД-ым, алкогольдымо да алкоголян сырам, шагал алкоголян напиткым маркироватлаш тӱҥалыт.
2023 ий 1 июнь гыч у сатум маркировко деч посна ямдылен лукташ да оборотыш колташ чарат, а маркироватлыде кодшым – 2023 ий 1 сентябрь гыч.
Куштылго промышленностьын аралалт кодшо сатужым продавец-влаклан 2023 ий 31 декабрь марте оборотыш пуртен шуктыман.
Йолчиемым угыч маркироватлыме паша 2023 ий 31 март йотке шуйна. Маркироватлыдыме сатум 1 апрель деч вара ужалаш тӧчышӧ-влакым 50 гыч 300 тӱжем теҥге марте (юрлицалан) да 5 гыч 10 тӱжем теҥге марте (должностной лицалан) штрафоватлен кертыт.
Шӱкшаклан тӱлаш огеш кӱл
1 март гыч РФ правительствын собственникын пӧртыштӧ ма пачерыште вич кече деч шуко жап илыдымыж годым пеҥгыде коммунал торым луктын наҥгайыме услугылан тӱлымӧ роскотым иземдаш йӧным ыштыше пунчалже вийыш пура. Тыгодым виктарыше компанийыш пуымо йодмаш пелен уке лиймым пеҥгыдемдыше документым, мутлан, билетым але путёвкым, гына пыштыман.
Кусараш лийдыме пого нерген
Россий Федерацийын Гражданский кодексышкыже мланде участкым, зданийым, оралтым, помещенийым кусараш лийдыме пого семын палемдыше вашталтыш ден нунын дене пайдаланыме у правил, кусараш лийдыме пого нерген глава ден зданийлан, оралтылан, чоҥен шуктыдымо объектлан, помещенийлан, машина верлан права-влак вийыш пурат. Чыла тиде кусараш лийдыме пого шотышто лекше ӱчашымашым луштараш полшышаш.
Ялозанлык мланде да туризм
Кугыжаныш але муниципальный собственностьышто улшо ялозанлык пашалан палемдалтше мланде участкым арендыш налме ойпидышым, торгым эртарыде, вич ийлан ышташ лиеш. Тыгодым арендатор арендыш налме участкым субарендыш пуэн але арендный праважым производственный кооперативыш икымше взносым ыштыме семын кучылтын огеш керт.
Шошо тӱҥалтыш гыч ялысе туризм аланыште вераҥдыме средстве шотышто йодмаш-влак вийыш пурат. Ынде тыгай объектлаште аварийный волгалтарыш, шокшо ден йӱштӧ вӱд, олтымо ден вентиляций системе-шамыч лийшаш улыт.
А эше март гыч ЕГРН гыч выпискышке кусараш лийдыме погын озаж нерген уверым пурташ чарыме. Тамак изделийлан да электрон сигаретлан палемдалтше вишкыде средствылан акцизым кугемдыме.
М.ИВАНОВА ямдылен
Фотом интернет гыч налме
