Марий Эл писатель ушемлан – 90 ий
Журналист пашаште тыге лиеда: кутырен келшыме почеш еҥ дене мутланет, материалым ямдылет, но жап эртыме дене газет лаштыкыште савыкталт ок шукто.
Эртыше ийын йоча писатель, журналист, мыскараче Шулдыр Васлийын (В.В.Крылов) шочмыжлан 70 ий теммым кумдан палемдышна. Тӱрлӧ вере эртаралтше мероприятийлаште моткоч шуко сай мут йоҥгалте. Но чаманем, РФ-ын почётан радистше, Марий Элын сулло журналистше, ГТРК-н радио службыжым вуйлатыше, серызын лишыл йолташыже Вячеслав Кольцовын шарнымашыже диктофонешемак «шылын» киен кодо. Теве тудым тыланда темлаш пеш сай амал лекте, вет Василий Васильевич Крылов 1997–2010 ийлаште «Марий журнал» предприятийым вуйлатышыжлак Марий Эл писатель ушемын пашажым виктарен. Кыртменак, уло куатшым кучылтын ыштен, палемдат марий серызе-влак.
Шарнымаш кеч-кунамат шергакан. Чаманаш логалеш, ӱмаште идалык мучаште мыскараче писательын Галина пелашыже илыш дене чеверласыш.
1977 ий шыжым мый университетыште тунемаш тӱҥальым. 1-ше курсыш толшо-влакым тунам Эшпай уремысе тӱшкагудыш илаш пуртеныт. Колам, земляк-шамыч – Аркадий Ефремов, Василий Крылов – коштыт, нуно 5-ше курс улыт. Мемнан илыме 323-шо пӧлемыш толыт да «туныктат» ыле: 3-шо курсыш шумешке, те эше студент огыдал, пешыжак ида тӧрштыл, маныт.
Вася культпросвет училищым (кызыт И.С.Ключников-Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледж) пытарен, баяным шокта ыле. Мый «Рия-Рия» ансамбльышке коштам, гармоньым шоктем, э-э куштат, морко марий Анатолий Андреев ушна – кумшо пачашыште дӱп-дӱп гына шокта. Комендант Дина Дмитриевна куржын толеш да мыйын гармоньым нумал кая. Молышт чылан шылын пытат. Тыйым луктын колтена манын лӱдыкта вет, а общежитий икте гына, «мучыштарен» ончы-ян! Василий дене палыме лиймына тыге ушеш кодын. Нунын туныктен шогымышт шергакан лийын. Осалым шонен огытыл.
Университет деч вара Васям вигак радиош пашаш нальыч. Тудо ялозанлык редакцийыште ыштен. Морко марий Николай Дмитриевич Байдуков дене ик кабинетыште шинчат ыле. Меже кок морко – Анатолий Федорович Федоров дене коктын – шинченна: тудо йоча передачым, а мый самырык-влаклан «Рвезылыкым» ямдыленна.
Университетым пытарыме деч вара, 1984 ийыште, Вася ойла: «Айста ансамбльым ыштена, Николай Рыбаковын ойлымаш лӱмжӧ дене «Мик-Мек» манына». Репетицийым радиопӧртыштак эртаренна. Идейжым Василий пуэн. Почеламутым возкалыше Виталий Егоров, журналистлан ыштыше Валерий Киткаев, Валерий Александров чумыргенна, вара кок морко ӱдырым налынна, Родион Алексеев баяным шоктен. Ик жап самырык поэт Юрий Григорьеват шоктен. «Мик-Мек» ансамбль дене чыла районыш кудалыштынна. Тунам тыглай концертет шерым темен, зрительлан мыскара кӱлын. Икымше концертнам Ленин лӱмеш ДК-ште ыштышна. Калык тич ыле, пеш келшен.
Программым, муро-шамычым чыла шке погенна. Шуко мыскараже – Васян, «Мик-Мекын мыскараже» манын, «Ончыко» журналеш печатлыме ыле. Мыскарам тудо шке возен. Калык шу-у-у воштылын. М.Шкетан лӱмеш Марий драмтеатрыште «Воштылаш, товатат, сулык огыл» конкурсышто 1-ше верлан чиян телевизорым сеҥен налынна, тыгай телевизор ужалымаште шагал лийын. Кӧлан пуаш? Жюри председательлан шинчыше Геннадий Копцев «мыланем ужалыза» манеш. Ужаленна, а оксажым коклаштына пайленна.
Районлашке радио комитетын спецмашинаже дене кудалыштынна, но ме вет яра коштын огынал, репортёр эре пырля лийын. Директор Петр Васильевич Краснов заданийым пуэн колта, сай материалым конденна.
Вара пырляшке Василий Гаврилов ушнен. «Айда каена, – манеш, – Киров кундемыш». Марий Ошайыш мийышна, тушто кок концертым пуышна. Владимир Унженин пеш сайын вашлийын. Вара Вася манеш: «Айда каена Башкирийыш, Калтасашке». Комсомол обком автобусым пуэн, 40 градус йӱштӧ, Анатолий Тимиркаев – корным ончыктышо еҥ. Шоръялыште Акиев йолташ вашлийын. Тушко 20 ий гыч «Шым гана висе» концерт дене миенна. «Изи шеме куржталтышет уло чай?» манын воштылын йодыныт
Вася эфирыш колтымо деч ончыч мыйын ямдылыме материалым эре терген. «Тыште тыгерак кӱлеш, давай тыште тыгерак ыштена», – манеш ыле «Пионер йӱк» передачым ямдылышыла.
Армийыште служитлымем годым Вася Крылов дене ваш-ваш письмам возен шогенна. «Мемнан Кольцовна теве тыге служитла» манын, мыйын нерген материалым печатлен, радио пӧрт пырдыжеш сакалтен.
Армий гыч толмекем, мыйым радиош кодышт. А Васям «Ямде лийыш» нальыч. «Мо тиде йоча газетыс! Ит кай тушко, тылат оҥай ок лий», – шӧраш тӧченна. Тушто ыштымыж годымат кылым кученна, материалым колтеденна.
Кызыт шонем, тудо радио директор лиеш ыле.
Партий обкомын икымше секретарьже Посибеев годым Вася ден когыньнам Москвашке высший партшколыш тунемаш колтеныт. Геннадий Алексеев ден Александр Лукаев очно пытареныт. Марий еҥ кӱлын, ме кум ийлан заочно тунемаш каенна, но ГКЧП чыла кумыктен.
Айдемыже пеш проста ыле. Тунем пытарымеке, пашам ышташ тӱҥалынам, а илаш вер уке. Вася деке малаш коштынам, Медицинская урем, 80 адрес дене ешыж дене ик пӧлеман пачерыште ила ыле. Кӱвар ӱмбалне маленна. Эрдене пырля пашаш толына, кастене адак пырля каена. Медичка Галина вара ӱмыр пелашыже лие.
Пеш шыма, проста, шыргыж колта, вурседылмыжым да монь нигунам колын омыл. Эре полшаш тыршен. Фондышто «Ший оҥгыр», «Изеҥер» 18 передачыже уло, нуным Нина Донгузова дене вӱденыт. «Кӧлан кече шыргыжеш», «Шым гана висе» мыскара сценарийым возен. Кокымшыжым телеверсийыш савырыме, Августа Романова дене вӱденна. Тыгак Зинаида Долгова, Виктор Бурлаков дене лудаш пернен. Кутыраш куштылго, мутшо вӱд гай йога – вӱдашат пеш каньыле. Вася шкежат весела кумылан лийын, тыгайым, очыни, мыскара кумылан гына возен кертын. «Пайрем ӱстелтӧрыштӧ» книгажым кызытат пеш кучылтыт.
Йылме сай. Южо писательын возымыжым эре лудмо, а Васян ямдылыме передачыжым эре колыштмо шуэш.
Койышыжо, мастарлыкше, мыскараче кумылжо Писатель ушемым вуйлатымыж годымат шуко гана шуко вере полшеныт.
Сад-пакчана йыгыре. Рая Даниловат тыштак нале. Ме чодырам куклен толашен, а Вася руэн кода – толмешкыже, пушеҥге-шамыч йӧрлын кият. Пырля шинчылтынна, мутланенна. Коктын икгай котомкам налынна, тунам машин уке, помидоржым, кияржым тупеш мыняр нумалынна! Исторический рюкзакем кызытат кия.
… Юбилей касшым Августа Романова дене вӱдышна, 4 шагат шуйныш. Тидын дене Василий йолташ ончылно порысемым мыняр-гынат шуктымемла чучеш.
Л.СЕМЕНОВА
Пролетар писатель-влакын марий ассоциацийышт (МАПП) негызеш шочшо Марий Элысе писатель ушемым ятыр еҥ вуйлатен. Тӱҥалтыш ийлаште А.К.Эшкинин, П.К.Карпов-Пӱнчерский, Василий Патраш (Петухов) ты сомылым шуктен шогеныт. 1939 ий 19 майыште Марий АССР писатель ушемым ыштыме, а 16–18 декабрьыште эртаралтше писатель-влакын I республиканский совещанийышт ушемын ответственный секретарьжылан Сергей Николаевым шогалтеныт, тудо 1947 ий марте ыштен.
Тылеч вара: Миклай Казаков (1948-1950), Геннадий Матюковский (1950–1953), Семен Вишневский (1953–1958), уэш Сергей Николаев (1958–1968), Вениамин Иванов (1968–1971), Геннадий Матюковский (1971–1973), Василий Юксерн (1973–1983), Миклай Рыбаков (1983–1991), Иван Горный (1992–1997), Василий Крылов (1997–2010), кызытсе председатель Светлана Архипова 14 ий вуйлата.
Снимкыште: кок йолташ почто отделенийыш гонорарым налаш миеныт; радиокомитет пашаеҥ-влак.
Фотом еш альбом гыч налме
