Россий Федерацийын Украиныште эртарыме военный спецоперацийыштыже Марий Элын шочшыжо-влакат лÿддымын участвоватлат. Чаманен палемдыман, коклаштышт вуйым пыштыше-шамычат улыт. Марий Эл правительстве председательын алмаштышыже Степан Воронцовын 21 мартыште палемдымыж почеш, Украиныште регионна гыч ныл военнослужащийын ÿмыр лугыч лиймыжым пеҥгыдемдыме. Тымарте республикышкына кум воинын капшым кондымо: иктым – Марий Турек районыш, коктым – Морко кундемыш.
Эртыше шочмын Морко кундемысе калык Изи Кушна ялыште шочын-кушшо Виктор Иерусланович Яковлевым пытартыш корныш ужатыш. Землякна 4 мартыште Украиныште Запорожский областьысе Энергодар олам утарыме годым вуйжым пыштен. Ила гын, 23 мартыште 42 ийым тема ыле.
Кугыжаныш наградылан темлыме
В.Яковлев срочный службым 74814-ше №-ан войсковой частьыште эртен. Тыгодым 2001 ий 10 июль гыч 2002 ий 2 ноябрь марте Йÿдвел Кавказ республикын кумдыкыштыжо боевой действийлаште участвоватлен. Срочный службым эртыме деч вара илышыжым военный паша денак кылдаш шонен пыштен да контракт почеш 22745-ше, 90515-ше №-ан войсковой частьлаште водительлан служитлен, вич тылзе наре снайперат лийын. 2015 ий гыч Чечня Республикын Калиновская станицыж воктене верланыше 2777-ше №-ан войсковой частьын 42-шо гвардейский мотострелковый Евпаторийский Йошкар Знамя дивизийын отдельный танк батальоныштыжо танкын водитель-механикше лийын.
– Ефрейтор Яковлев мыйын батальоныштем служитлен. Тудым сайынжак пален омыл, но йолташыже-влак поро шÿм-чонан, кеч-могай неле ситуацийыште эреак полшаш кумылан лиймыжым палемдат. Виктор военный спецоперацийыште лÿддымын участвоватлен, снарядын пудыргыжо логалмылан кöра нелын сусырген. Кызытеш колымыж шотышто официальный увер уке, тудо чылажымат радамлын шымлыме деч вара лиеш. Россий Федераций президентын указше дене келшышын, Виктор Яковлевым кугыжаныш награде дене палемдаш темлыме… Теҥгече военный борт дене кок землякдан капшым кондышна. Нуно тыште, шочмо кундемыште, тыныс лийже, калык ласкан илыже манын, йот мландыште вуйыштым пыштеныт. Мыйын шонымаште, военнослужащийлан военный действийыште геройла колаш – кугу чап, – мане землякнан капшым ужатен толшо лейтенант Евгений Лучшев (снимкыште).
Ойгышто иквереш улыт
Виктор (изирак капан улмыжлан шукынжо тудым «Витюк» маныныт) дене чеверласаш моткоч шуко еҥ миен, кужу уремыште эсогыл машинам шогалташ вер лийын огыл. Ялысе клуб гай кугу пöртыштӧ веле огыл, пöртöнчылнат, верандыштат, кудывечыштат, уремыштат калык шыҥ-шыҥ шоген. Коклаште военный вургеман шагал огыл еҥ – 34096-ше №-ан войсковой часть гыч военный оркестрын музыкантше, 23860-ше №-ан войсковой частьын ракетно-технический базыж гыч винтовкан салтак, «Боевое братство» всероссийский мер организацийын Марий региональный пöлкажын Морко районысо пöлкаж гыч ветеран-шамыч – койын.
– Военный спецоперацийыште вуйым пыштыше землякна-влакын капыштым шочмо кундемыш кондымо нерген пален налмеке, «Боевое братство» организацийын ветеранже-шамыч иквереш погынышна да боевой действийыште ÿмыр лугыч лийше йолташна-влакым воинский чап дене тояш ямдылалташ тÿҥална. Таче ик тÿшка Усурт Вараҥыж ялыш Артём Оразаевым тояш кайыш, ме тышке толна. Боевой действийлаште колышо землякна-влакымат, ÿмыр шуын, илыш гыч кайыше ветеранна-шамычымат ешыштлан кÿлынак тояш полшена, – тыгай шотан ойгышто иквереш улмышт дене палдарыш Морко посёлкышто илыше ветеран Олег Матвеев. – Викторын Чечняште пырля служитлыме йолташыже-шамычат толыныт, Морко кундем гыч веле огыл, Советский, Волжский, Кужэҥер, Курыкмарий районла гычат.
Изи да туш
Виктор ешыште эн кугу шочшо лийын. Аваже Элла Аркадиевна ден ачаже Иеруслан Викторович тудлан кочажын лÿмжым пуэныт. Изирак капкылан лийын гынат, рвезе моткоч лÿддымö, чолга да чулым, пашалан кожмак кушкын. А эше поро шÿм-чонжо дене ойыртемалтын.
– Пытартыш вургемжым кудашын пуэн кертеш ыле, – шып шортеш Русалина шÿжарже. – Мый тудын деч кок ийлан изирак улам, пырля кушкынна. Кушко тарвана гын, пеленже мыйымат кидем гыч кучен наҥгая ыле. Шкежат нигунамат обижатлен огыл, моло дечат эре арален налын. Иза, очыни, кажне шольо ден шÿжарлан эн сай. Мыйынат изам эн сай лийын. Мый тудым порын гына шарнен илаш тÿҥалам.
– Ешышкына пеш кугу ойго толын. Икшыве-влакын ача-авам ончен пыштыме олмеш, таче ме эргынам тоена, – Иеруслан Викторовичынат чонжо чон олмышто огыл. – Чот неле, но таче Донбассым аралаш да Украиным нацист режим деч утараш кÿлеш. Тидым Россий огыл гын, могай эл ышта? Пытартыш шочшынат, Сергей эргына, контракт дене Таджикистаныште служитла ыле, ончыгече тудымат Украиныш наҥгаеныт. Шкежат связьын офицерже улам, сандене воинский порысын, военный присягын негызыштым сайын палем. Виктор пеш сай эргым ыле… Марий Эл ден Чечня коклам ончыде, чÿчкыдын йыҥгыртен, шочмо кече, пайрем дене чыланамат эре саламлен. Чонем чот шортеш, пеш чаманем, да ынде нимом от ыште…
10 мартыште Элла Аркадиевна ден Иеруслан Викторович Морко посёлкыш паша дене миеныт. Ик кевытыш пурымекышт, Украиныште Морко район гыч танкист Яковлев колен манмым колыныт… Но икмыняр кече гыч вес рвезын лÿмжым каласеныт.
– Чоным вургыжтарыме деч эргымын пырля служитлыме йолташыж деке йыҥгыртышым. Тудыжо «Витя огыл» мане… Мемнам лыпландараш тыге ойлен улмаш, – чарныде йогышо шинчавӱдшым нершовыч дене ӱштылеш ава. – Куанымем дене изарнян эрдене коҥгаш олтышым. Иеруслан пеш йöрата, да студеньым, поланан торыкым шындышым, кок кугу салма кÿжгиндым кÿэштым… Тутло кочкышым шот дене кочкынат ышна шукто, кугарнян эрдене шешкым йыҥгыртыш да Витян колымыж шотышто официальный уверым налмыж нерген шортын-шортын ойлыш… Эргым пеш поро кумылан да пашаче ыле… Пашажым ласкан огыл, куржталын ышта ыле… Отпускышто улмыж годым Йошкар-Оласе пачерыштыже илен огыл гаяк, эре шочмо суртышкыжо толын да мемнам тӱрлӧ пашаште муштроватлен. Пöрткöргӧ ден оралтым тичмашнек шке кидше дене олмыктен, моткоч кугу веранде ден мончам чоҥен, пеле пашажат эше ятыр кодын…
Такшымже… Виктор Яковлевын Украиныште колымыж нерген увер Морко кундемыште 7 март гычак кошташ тÿҥалын. Но тудым я пеҥгыдемден ойленыт, я шöреныт, а официальный увер лийын огыл, сандене «Ила!» манме ÿшан тул 14 март йотке йÿлен. Тиде йÿдым военнослужащийын Олесья пелашыж деке йыҥгыртеныт да Витян танкыште снарядын пудыргыж дене сусырген колымыж нерген увертареныт, капшым Ростов-на-Дону олаште кычалаш каласеныт. 15 март эрдене О.Яковлева Йошкар-Оласе военкоматыш марийжын кушто лийын кертмыжым рашемдаш каен. Вес кечын тудын деке суд-медицине да криминал экспертизе рÿдер гыч йыҥгыртеныт да пелашыжын чот сусыргышо капыштыже верештме пÿртнен кушмо вер ден татуировкын сÿретшым рашемденыт. Кумшо кечын ешыш официальный вашмут толын, да Олесья марийже, 5 ияш Марк ден 14 ияш Виктория ачашт деч посна кодыныт.
– Витян капшым Морко посёлкысо военно-мемориальный компанийыш 20 март йÿдым кондышт. Мый колоткам почыктышым. Пелашемын кидшым кучышым, – лым лийде шортеш Олесья. – Витя моторым йöрата ыле, сандене тудым пытартыш корныш йытыран ужаташ кутырен келшышна…
Кугешныза!
Колышым ужатыме православный черке йÿлам шуктымо деч вара ефрейтор В.Яковлевын капшым пыштыман колоткам «Боевое братство» организацийын ветеранже-влак уремыш нумалын луктыч да кече коштмо почеш наҥгайышт. Викторым военный оркестрын «Коль славен» гимным шоктымо йÿкешыже ужатен ошкылмо годым игечыжат пуйто я урмыжын шорто, я элнен каен воштыльо – тале поран ала-кушечын ик татыште толын лекте, йол ÿмбачын налын кудалтышашла лÿшкыш да тыгакак кенета лыпланыш, пуйто нимо лийдымыла чевер кече шыратен ончале… Но колонно гыч ик еҥат лектын ыш код, чыланат шÿгарла марте шып ошкылна.
– Таче ме землякнам, ачам, эргым да пелашым Виктор Иерусланович Яковлевым пытартыш корныш ужатена. Тудо кугыжанышнан да шочмо кундемнан сай илышышт верч палемдыме воинский порысым геройло подвигше дене тÿрыснек шуктен, – траурный митингыште Марий Эл правительстве председательын алмаштышыже С.Воронцов мане. – Районым вуйлатыше дене Виктор Яковлевын лÿмжым курым гыч курымыш шарнашлан мом ышташ лийме нерген мутланышна. Тиде пашам тудын тунемме школыштыжо тенияк ыштена манын шонем. Йочаже-влаклан, пелашыжлан, ачаж ден аважлан иктым гына каласем: «Кугешныза ачада, пелашда да эргыда дене! Кугешныза!» Ме тудым курым гыч курымыш шарнен илаш тÿҥалына.
– Виктор Яковлев воинский порысшым мучаш марте шуктен да Украиныште эртыше спецоперацийыште геройла колен. Мутат уке, лишыл еҥже-влакым лыпландарен кертше шомакым муаш моткоч неле. Туге гынат чылалан: ешыжланат, йолташыже-шамычланат, – шÿм-чон гыч лекше чаманыме мутем каласем. Те веле огыл, ме чыланат сай ачам, пелашым, эргым, изам, йолташым да элнан чапле гражданинжым йомдарышна. Кава Кугыжанышыште лий, – ешарыш Морко район администрацийым вуйлатыше Александр Голубков.
Лейтенант Е.Лучшев колотка ӱмбак пыштыме Россий Федерацийын флагшым йытыран осылыш да «Участник боевых действий на Кавказе» медаль дене пырля В.Яковлевын тулык ватыжлан кучыктыш. Колоткам волтымо годым почётный эскортын подразделенийже кум залп артиллерийский салютым пуыш. Военный оркестр Россий Федерацийын кугыжаныш гимнжым шокташ тÿҥале…
Икмыняр жап гыч Изи Кушна шÿгарлаште тÿрлö пеледыш дене ÿмбала леведалтше свежа шÿгар шочо. Тыште воин Виктор Яковлевын капше эрелан кодо. Чап тылат, пагалыме землякна… Тыныс омо дене мале.
Маргарита ИВАНОВА
Авторын да В.Яковлевын еш альбомжо гыч налме фото