«Киндет уло гын, мурат лиеш», – ожнысек калыкыште лач тыге амал деч посна ойлен огытыл. Марий Элыште уржа-сорла тургымым мучашлыме. Манмыла, ынде мурашат лиеш. Кодшо шуматкечын марий рӱдоласе Чарла кремльыште поро йӱлаш пурышо Угиндым чапландарыме пайрем гӱжлыш.
2014 ий гыч тудым республикысе Марий тӱвыра рӱдер Марий Элын Тӱвыра, савыктыш да калык-влакын пашашт шотышто, Ялозанлык да кочкыш сату, Промышленность, экономике вияҥмаш да торговльо министерстве-влакын полшымышт дене эртара. Марий Элыште ялозанлык пашам ворандарымылан ик эн кугу вер ойыралтеш: тӱрлӧ шурным, пареҥгым, шудым лыҥак ончен куштена. «Угинде» пайремыш Росселхозрӱдерын Марий Элысе филиалжат кажне гана ушна. Тудын пашаеҥже-влак тыглай шурно пырчым да пареҥгым огыл ончыкташ кондат, а пробирке гыч лукмым – уэш пачаш умден ончен куштымо элитный сорт-влакым.
Пайремыш республикын ятыр районжо, Йошкар-Ола гыч 12 усталык коллектив ушнен. Тыглай мурен-куштен моштымо мастарлыкым гына огыл, кажныже «Угинде» дене кылдалтше йӱлам ончыктен, шке кинде-шинчал костенечшымат конден. Мутлан, Курыкмарий районысо Йоласал ремесла пӧртын пашаеҥже-влак эсогыл брендыштлан шотлалтше кравецым конденыт, тудым кӱэшт лукмо мастер-классымат эртареныт. Волжский район гыч ик ӱдырамшын лач шож ложаш гыч кӱэштме йӱла киндыжат ӧрыктарыш.
А теве Кужэҥер район Старсела тӱвыра пӧрт гыч «Тымык кас» фольклор ансамбльын участникше-влак, пырчым ӱден, ончен-куштен, поген налын, пуалтарен, коштен, йоҥыштен, киндым кӱешт лукмо пашам тӱрыс сценыште ончыктышт. Мо оҥайже, тидлан шке ялыштышт сурт еда але марте аралалт кодшо арверым кычалашышт логалын. Кычалыныт да муыныт, пайремыш лӱмын ончыкташ конденыт.
Молгунамсе семынак Звенигово районысо Ташнур тӱвыра пӧрт гыч толшо самодеятельный артист-влак куандарышт. Пырчым коштымо, пуалтарыме, йоҥыштымо пашам интерактив семын ончыктеныт. Тидыже поснак икшыве-шамычлан оҥай лийын.
«Угинде» пайрем тӧтырет пучым, шӱвырым, тӱмырым, гармоньым шоктымо йӱк дене почылтын. «Кинде деч кугу от лий», – манеш калыкна. Сандене лач тичмаш киндым кучен, Пӱртӱс юмылан тений сай лектышым пуымыжлан Марий юмыйӱла ушемын Йошкар-Оласе общиныжын тӱҥ онаеҥже Юрий Тушнурцев тауштен, ончыкыланат полышым, серлагышым йодын: «Ик тичмаш сукыржым ош ӱстембакет пышташ, шужен толшым темен колташ, йодын толшым пиал да поро кинде дене нумалтен колташ полшенат. Поро киндым пуыметлан кугу таум каласена, ончыкыланат кинде перкем йодына».
Толшо-влакым Марий Эл Кугыжаныш Погын председатель Михаил Васютин, тӱвыра, савыктыш да калык-влакын пашашт шотышто министрын алмаштышыже Александр Луничкин, ялозанлык да кочкыш сату министрын алмаштышыже Людмила Смирнова да молат саламленыт. Кажне лӱмлӧ уналан киндым пурлыктеныт.
А теве пайремыш ӱжмӧ СВО-н участникше-влаклан гын кажныжланак сукыр гыч кучыктеныт. Кинде, чынжымак, марий ешыште – тиде сий да илыш вий. Кинде дене унам вашлийына да ужатена, вес тӱняш кайышымат тудын денак уштена. Тек марий мландеш ончен куштымо кинде мемнан рвезына-влакым СВО кайыме кундемыште арален коштыкта да таза пӧртылаш вийым пуа. Лач тыгай тыланымаш сцене гыч йоҥгалте.
А варажым районла гыч толшо усталык коллектив-влак «Угинде» йӱлам ончыктеныт. Иктышт – сорла дене шурным тӱредмым, пырче вуйым погымым, весышт – икымше кылтам ыштымым, у шӱраш дене пучымышым шолтымымат… Кинде денак кылдалтше йоча модыш денат модыктеныт…
Тидын годымак Чарла кремль кумдыкышто ялозанлык ярмиҥга гӱжлен, кидмастар-влак шке ыштыш-кучышыштым ужаленыт, тӱрлӧ кочкыш дене сийленыт. «Марий» сийгудын пашаеҥже-влак эсогыл команмелнам туштак кӱэштыныт. Пайремым марий эстрадын шӱдыржӧ-влак Светлана Яндукова, Станислав Устюгов, Александр Марков, Ирина Якаева да молат сӧрастареныт.
Светлана Носова
Снимкылаште: «Угинде» пайремыште.
Р.Николаеван фотожо
