17 январьыште Марий Элын Кугыжаныш Погыныштыжо депутат-влак регионын тазалык аралтыш министрже Марина Панькова дене вашлийын мутланеныт. Вашлиймаш нерген пунчалым кумло нылымше сессийыште лукмо, молан манаш гын парламентарий-шамычын М.Паньковам тазалык аралтыш министрын должностьышкыжо угыч пеҥгыдемдыме годым медицине организаций-влакын пашашт шотышто шуко йодышышт лектын.
Тачысе кечын поснак кӱлешанлан шотлалтше йодышлам каҥашымашке Марий Эл правительстве председательын алмаштышыже Ольга Бадма-Халгаевам, ОМС-ын территориальный фондшын директоржо Татьяна Груздевам да Тазалык аралтыш министерствын еҥже-влакым ӱжмӧ.
Вашлиймашым почшыжла, Кугыжаныш Погынын председательже Анатолий Смирнов элнан президентше Владимир Путинын федеральный правительствын членже-шамыч дене шукерте огыл эртарыме совещанийыште 2023 ийлан палемдыме паша радамыш демографийым саемдыме йодышым пуртымо да сай показательыш тазалык аралтыш системын услугыжым сайрак качестваным ыштыме, куштылгынрак налаш лийме денат шуын кертме нерген ойлымыжым ушештарен.
Чыла илемым авалтыме
М.Панькова Марий Элыште здравоохраненийын сеҥымашыже да вияҥме ончыкылык корныж нерген докладым ыштен. Мутшо почеш, пытартыш вич ийыште демографий сӱрет начаремын, тидыже азам ыштен кертше ийготан ӱдырамаш-влакын шагалрак улмышт дене кылдалтын. Тыгодымак калыкын колымо показательже 0,8 процентлан кугемын, кеч кундемыштына медорганизацийын услугыж дене авалтыдыме илем уке.
Нацпроектын полшымыж дене…
Министр Марий Элыште «Здравоохранений» национальный проектын регионысо кандаш проектшым илышыш пуртымо нергенат радамын каласкален. Пытартыш вич ийыште 18 ФАП-ым ыштыме, Медведево районышто Краснооктябрьский врачебный амбулаторийым чоҥымо да медоборудований, мебель дене шыҥдарыме, куснылшо 11 медицине комплексым, кӱкшӧ технологиян 193 медицине оборудованийым, 30 автомашинам налме, Йошкар-Олаште сортироватлыме-шичме да вертолёт площадке-влакым оборудоватлыме, санитарный авиаций дене пайдаланаш тӱҥалме, йоча ден кугыеҥ-влаклан палемдалтше икмыняр поликлиникыште медорганизацийын у модельжын принципше-шамычым пуртымо, амбулаторный онкологический полышым пуымо кум рӱдерым почмо, первичный медико-санитарный полышым пуымо икмыняр объектым капитально олмыктымо. Ведомствын ик эн кугу сеҥымашыжлан Перинатальный рӱдерлан чоҥымо кӱкшӧ технологиян корпусым шотлыман. Паллиативный медполышым пуымо, медицине реабилитацийым эртарыме пашат сай лектыш дене куандара, СПИД-рӱдерын лабораторийжым модернизироватлымымат, «вашкеполыш» станцийын автопаркшым уэмдымымат сай велым гына аклыман.
Лишыл кок ийыште Марий Эл нацпроектым умбакыже илышыш пурташ 3,8 миллиард утла теҥгем налеш. Тиде средства дене регионысо вӱргорно рӱдерлан, онкодиспансерлан да Республиканский клинический больницылан кӱкшӧ технологиян тӱрлӧ медоборудованийым налаш, Кокшайск да Силикатный посёлкылаште врачебный амбулаторий-влакым, Юрино районысо больницылан поликлинический отделенийым, Тат-Китне ялыште ФАП-ым, Йошкар-Олаште 2-шо №-ан йоча поликлиникым чоҥаш, РКБ-ын офтальмологический консультативно-диагностический отделенийжым, Звенигово районысо рӱдӧ больницын поликлиникыжым капитально олмыкташ, Йоча республиканский больницыште реабилитаций отделенийым почаш палемдыме.
Врач-влак молан огыт сите?
Марина Викторовна у коронавирус инфекцийын озаланымыж пагытыште медицине организаций-влакын йӱдшӧ-кечыже да лым лийде пашам ыштымыштым поснак ойырен ойлен. Инфекционный профилян койкым 272 гыч 1965 марте шукемдыме, суткаште 3000 марте шымлымашым эртарыме. Лӱдыкшӧ вирус ваштареш кучедалмаште 1,7 миллиард утла теҥгем кучылтмо, туге гынат коронавирусын пандемийже тазалык аралтыш системылан кугу зияным ыштен – отрасль эшеат йол ӱмбаке пеҥгыдын шогалын огеш керт.
Таче тазалык аралтыш аланыште льготник-влаклан эмым ситарыме йодыш пӱсын шога: федеральный окса чумыр роскотын 45 процентшым веле петыра, да ойыртем регионысо бюджет ӱмбак возеш. Роскотын эше ик кугу ужашыже – орфанный манме чер дене орланыше-влакым эмлаш кӱлшӧ средства.
Министр кадр йодышымат ӧрдыжеш коден огыл. 2022 ийым иктешлыме почеш, республикысе медицине организацийлаште 2082 врач ден 5693 кокла медицине пашаеҥ шотлалтыт. Кызыт эше 300 утла врач кӱлеш, чумыр Российысе семын Марий Элыштат анестезиолог-шамыч огыт сите.
Аҥысыр специализациян врач-влакын ситыдымышт 2016 ийыште медицине шинчымашын системыжым вашталтыме (интернатурым кораҥдыме) дене кылдалтын. Тыгак медвуз-влакым целевой направлений дене тунемын пытарыше-шамыч кокла гыч пелыже наре республикыш огыт пӧртыл, кеч, ойпидыш дене келшышын, нуно регионысо кугыжаныш медорганизацийлаште кум ий деч шагал огыл жап пашам ыштышаш улыт… Коронавирусын пандемийжат кыша деч посна ок эрте: кугу нагрузко логалмылан кӧра медик-влак чыла шотыштат чот ноеныт, да иктышт сулен налме канышыш лектыныт, весышт паша гыч шке кумылын каеныт, кумшышт вес регионыш илаш кусненыт. Призыв кампанийым эртарыме да йоча-влаклан кеҥеж канышым организоватлыме пагытлаштат шуко медикым тӱҥ паша гыч вес верыш кусараш логалеш.
Тазалык аралтыш системыште кадрым ситараш манын, кугурак класслаште тунемше-шамыч коклаште профориентаций шотан паша шукталтеш, медвузлашке специалитет да ординатур программыла дене целевой направлений-влак ойыралтыт, республикысе медицине тӧнежлаште тӱрлӧ сынан практике эртаралтеш, тыгак сайын тунемше студент-влаклан лӱман стипендийым тӱлат, пашаш пураш йӧным ыштат, «подъёмный» манме да компенсаций шотан моло выплатым пуат, самырык специалист-шамычлан социально полшат…
«Ялысе доктор» да «Ялысе фельдшер» программе-влакын кышкарыштышт вич ийыште 113 врач да 33 кокла медицине пашаеҥ дене 146 ойпидышым ыштыме. Чаманен палемдыман, медицине пашаеҥлан ойырымо служебный илыме верым кызытеш приватизироватлаш огеш лий.
М.Панькова медик-шамычлан пашадарым кугемдыме нергенат ойлен. Российын Тазалык аралтыш министерствыже тиде категорийыш пурышо специалист-влакын пашаштлан отраслевой системе почеш тӱлымӧ йодышым онча, но тидым 2025 ий гыч веле илышыш пурташ палемда.
Сеҥымашыжат, ситыдымашыжат – шкенан
Министр ончыкылыклан палемдыме задаче-влак денат палдарен. Нунын коклаште – кадр йодышым шотыш кондымо корным кычал мумаш, медорганизаций-влакын материально-технический базыштым саемдымаш, Республиканский клинический больницын да Республиканский коваште-венерологический диспансерын корпуслаштым уэмден олмыктымаш, здравоохраненийын моло объектшым (60 утла оралтым) капитально ачалымаш, пациент-шамычлан эмым кӱрылтде ситарымаш, тӱрлӧ инфекций ваштареш кучедалмаш. «Таче Марий Элын тазалык аралтыш системыштыже сеҥымашат шагал огыл, ситыдымашат шуко, нуным пырля, ты шотыштак депутат корпус дене пырля, решатлаш кӱлеш», – палемден Марина Викторовна.
Полышым темленыт
М.Панькова дене вашла мутланыме годым депутат-влак поснак Звенигово районысо рӱдӧ больницыште йоча отделенийым вераҥдыме, медорганизацийлашке транспорт дене миен кертме, ял калыкым медицине велым обслуживатлыме, стационарлаште пациент-шамычым пукшымо, ДЦП дене орланыше йоча-шамычым реабилитироватлыме, врач ден кокла медпашаеҥ-влаклан «ковидный» выплатым тӱлымӧ йодышлам тарватеныт, ФАП-влакын да Вашкеполыш станцийын кол-рӱдержын пашаштымат лончыленыт. Частный медицинын да штатыште улшо врач-влакын коммерческий рӱдерлаште пашам ыштымышт дене кылдалтше проблеме-шамычымат нӧлталыныт. Тыгодым нуно тазалык аралтыш системыште пӱсын шогышо чыла йодышым решатлаш полшаш ямде улмыштым ойленыт да ой-каҥашымат темленыт, мутлан, кадрым ситараш манын, Марий Элыште шинчымашым погышо да ончыкыжым тышанак кодаш шонышо студент-медик-влаклан специальный стипендийым тӱлаш.
Чаманен палемдыман, республикыштына кӱлешан специалистым угыч ямдылаш, тыгак кокла медпашаеҥым врачлан туныкташ йӧн уке. Кугыжаныш Погынын здравоохранений, культур да спорт комитетшын председательже, МарГУ-н ректоржо Михаил Швецовын шонымыж почеш, тазалык аралтыш аланыште мединститутым, университетысе клиникым ушышо регионысо кластерым ышташ кӱлеш. Тудо ончыкылык врач-шамычлан практикым эрташ йӧным ыштышаш. Да ты пашашке практиковатлыше специалист-влакымат ушаш лиеш.
Депутат-шамыч тыгак медицине тӧнеж-влакын тӱҥ врачышт ден пашаеҥыштлан иктаж нелылык лекме годым юридический консультаций шотышто полышыштым темленыт.
Министр йоҥгалтше чыла йодышлан вашештен, чыла ой ден темлымашлан комментарийым пуэн.
Парламентарий-влак Марина Викторовналан радамле докладшылан, вашла мутланымыжлан, ыштыме чыла пашажлан да нунын лектышыштлан тауштеныт, тыгак, сайлыше-влакым тургыжландарыше пӱсӧ йодышлам кораҥдаш манын, тыгай шотан вашлиймашым жапын-жапын эртараш темленыт.
Маргарита ИВАНОВА
Фотом Марий Элын Тазалык аралтыш министерствыжын официальный сайтше гыч налме
