Марий сылнымут тӱня эше ик поэт дене пойдаралтын – Звенигово район Красногорский посёлкышто илыше Маргарита ПОЛИКАРПОВАН (СТЕПАНОВАН) «Каван шинчаже» почеламут сборникше савыкталт лектын.
Ачан суапле корныж дене
Маргарита Степанова Волжский районысо Руш Шайра ялыште шочын-кушкын. Тудо изинекак туныктышо лияш шонен. Тидлан амалжат лийын – ачаже историй предметым туныктен, ятыр ий школым вуйлатен. Виян педагогын ӱдыржӧ верысе кандашияш школ деч вара Оршанке педучилищыш каен. Тушечын дипломан специалистым шочмо районысо Усола Корамас школыш лачшымак физике ден математике предметлам туныкташ колтеныт. Тыште самырык туныктышо паша опытым поген, тыгак илыш пелашым вашлийын да Поликарпова лийын, кок йочам ыштен. Икмыняр жап гыч Маргарита Ивановна тиде специализаций денак Н.К.Крупская лӱмеш Марпединститутышто кӱшыл шинчымашым налын. Вараже пӱрымаш корно ешым Звенигово районысо Красногорский посёлкыш конден. Тыште М.Поликарпова ончычшо виян туныктышо, а вара библиотекарь семын палыме да пагалыме лийын.
Ик шӧрынжӧ – поэзий
Маргарита Ивановна – ушан-шотан, мунло да шуко шӧрынан айдеме. Тудын дене шогалын мутланыме татыштат шкан шуко ум да пайдалым налаш лиеш. Шукерте огыл йоча-влаклан кумло ий наре физике ден математикым, ныл ий марий йылме ден литературым туныктышо ойыртемалтше эше ик шӧрынжӧ дене ӧрыктарыш – тудо, поснак ялыште шочын-кушшо еҥын шӱм-чонжым сылнымут корныла дене тарватен, самодеятельный поэт-влакын радамышкышт шогале.
Ӱмаште Маргарита Поликарпован «Каван шинчаже» почеламут сборникше ош тӱням ужын. Тудо мыйын кидышкемат логалын. Тӱжвач ончалмаште – тыглай брошюр, но тушто ны титульный, ны мучашлыше лаштык-влак уке улыт. Автор денат возымо жап почеш вераҥдыме почеламут-влак гына изишак палдарат. Шижалтеш, изданийым профессионал-шамыч огыл ямдылен луктыныт. Но почеламутлаште авторын теме ден формым ойырен налын моштымыжо, художественно-поэтический йӧн да марий йылмын мутвундо поянлыкше дене мастарын пайдаланымыже, грамотым сайын палымыже вигак шижалтыт… Марий сылнымут корныш икымше ошкылым ӧрынрак ыштыше тиде айдеме дене лудшына-влакымат палдараш уто огыл, шонем.
Туныктышыжлан пӧлеклен
Маргарита Ивановна почеламут сборникшым туныктышыжо Петр Емельянович Емельяновлан пӧлеклен.
– 1969 ий 1 сентябрьыште ме, ялысе ӱдыр-рвезе-влак, Оршанке педучилищын омсажым почын пуренна да пеш оҥай шинчымаш кугыжанышыш логалынна. Мемнам кугу опытан да моткоч сай педагог-шамыч ялыште туныкташ ямдыленыт, – каласкала Маргарита Ивановна. – Петр Емельянов «Марий йылме да литератур», «Марий йылме ден литературым туныктымо йӧн-влак» дисциплине-шамыч дене шинчымашым пуэн, эше шкетан, сылнымут, драме кружоклам вуйлатен. Ме тунемме чыла ныл ийыште марий спектакльлаште модынна, постановко-шамыч дене районысо яллашке лектын коштынна. Петр Емельянович моткочак ответственный, шкеже да студент-влак деч пеҥгыдын йодшо, кожмак чонан, пашам йӧратыше, чын верч шогышо айдеме лийын. Тымарте ме, тунемшыже-влак, могай суапыш шуынна гын, чыла тиде – туныктышынан паша саскаже. Мый тудын ончылно вуем савем.
Йолташ ӱдыр «помыжалтен»
М.Поликарпова почеламут-влакым 2020 ий 6 декабрьыште лийше событий деч вара возаш тӱҥалын. Шке манмыжла, тудым тиде кечын шеҥгечынже пуйто чумалыныт.
– «Одноклассники» воткылысе лаштыкышкем серыш толын. «Салам, Рита. Тыланет Татьяна Рыбакова (Яковлева) воза. Тый мыйым шарнет?» – лудам. Чумыр илышем шерын лектым, но тыгай лӱман да фамилиян еҥым шарналтен шым керт. «Ом шарне. Проститле да ушештаре», – вашештышым. «Руш Шайра ял. Яковлевмыт еш. Ачам – Алексей, авам – Мария, вич йоча: Петька, Вовка, Толя, мый – Таня, ме тый денет келшенна, Галя шӱжарем, тудо тыйын шӱжарет дене келшен», – воза вес серышыште. Тидым кузе лудым, туге шортын колтышым – шочмо суртем деч йоштек верланыше пӧртыштӧ илыше Ольошкан Таня мыйым 50 ий гыч кычал муын! – куан шинчавӱдшым ӱштыльӧ илалше ӱдырамаш. – Лийын жап: мемнан уремысе индеш пӧртыштӧ руш-шамыч иленыт. (Кугырак-влакын мутышт гыч, нуно тышке Кугу Отечественный сар жапыште эвакуироватлалтын толыныт – авт.) Яковлевмытат руш лийыныт. Вара нуно Иркутскыш илаш каеныт, да йолташ ӱдырем дене кыл кӱрылтын.
Тиде йӱдым Маргарита Ивановна кужу жап мален колтен кертын огыл. Самырык пагытыш пӧртылын, тӱрлым шонкален. Кенета вуйыштыжо почеламут корно-влак шочыныт. Ӱдырамаш кынелын, тулым чӱктен да нуным кагазыш возен. Тыге «Куан тул» икымше произведенийже шочын. Автор тудым Танялан лудаш колтен. «Рита, могай чын возенат – «Пу издерым кушкыж шинчын, Мӱшыл лопыш воленам…» Мый чыла шарнем, келге корем ден тура курыкым, куэрлаште верланыше школым, теҥыз тӱсан ерым!» – вашештен лишыл да тыгодымак мӱндыр йолташ.
Тылеч вара М.Поликарпова чарныде воза, пуйто уш-акылже ден шӱм-чонышкыжо Оршанке педучилищыште витле ий ончычак пыштыме нӧшмӧ шытен, нӧргӧ озымым луктын да одарланен кушкеш.
– Шуко сай почеламутым корнышто йомдарем – мӧҥгыш толын шумешкем, вуйыштем нимо ок код, – чаманышыла шыргыжале Маргарита Ивановна.
Юмо пуа, Юмо йодеш
М.Поликарпова шкенжым поэтлан огеш шотло. Кӱжгӧ тетрадьыш йоча да полмезе пагыт, самырык жап, пӱртӱс, йӧратымаш, еш илыш, сар да моло нерген возымо почеламутшо-влакым тӱҥ шотышто лишыл еҥже, сайын палымыже да пырля тунемме йолташыже-шамычлан лудеш.
Икана Морко районыш эмлалташ мийымыж годым, усталыкше нерген мут лектынат, врач кеч визытшым лудын ончыкташ йодын, а пациентшын шыпланымекыже, кугыварняжым кӱшкӧ нӧлталын, во! манын. Эше икмыняр гана вашлиймышт деч вара шижтарен каласен: «Вес тӱняшке мийымекыда, Юмо тендан деч йодеш: «Мый тыланет почеламутым возаш талантым пуышым. Тый тудым кушко чыкышыч? Калыклан молан шыч ончыкто? Почеламут сборникым лукса, уке гын тушто титакан лийын кертыда».
«Каван шинчаже» почеламут сборник Маргарита Ивановнан Тольяттиште илыше Валя йолташыжын полшымыж дене лектын. Туге, брошюрым профессионал-влак огыл ямдыленыт (кызыт автор шкежат икмыняр ситыдымашым палемда). Тыгак тудым чыла еҥ кидышкыже налын лудын огеш керт.
– Валя 20 экземпляр брошюрым руш палымыже-влакын полшымышт дене шке кӱшешыже савыктен луктын да Оршанке педучилищыште пырля тунемме йолташ-шамычлан пуэдаш каласен. Йодмыжым шуктенам да вара эше 20 экземплярым печатлен лукташ йодынам. Кызыт нуно ямде улыт, миен налаш веле кодын, – палемда Маргарита Ивановна. Икмыняр жап гыч тиде почеламут сборникым шукырак еҥ акла манын, ӱшаныме шуэш.
Молан каван шинчаже?
– Сайым ма осалым ыштена – каван шинчаже чыла ужеш, – вашештыш Маргарита Ивановна. – Мый Совет Ушемыште шочын-кушшо айдеме улам. Тунам атеист лияш туныктеныт, да авамын Юмо дене лӱдыктылмыж годым «бабсказкым ойлыштат» манынам. Юмылан ӱшан вуйуш кӱын шумек веле толеш улмаш. Кызыт кажне кечын эр да кас молитва-влакым, СВО дене кылдалтше сарзе-шамыч шотышто вич молитвам лудам, вет ме чыланат Юмын кидыштыже улына, мландымбаке поро пашана дене эрыкталташ толынна.
Мыйын шонымаште, Маргарита Ивановна дене йӱдшӧ-кечыже мутланаш лиеш. Кугу шинчымашан ӱдырамаш марий да руш йылмыла дене почеламут-влакым возымыж деч посна эше илыш, кече системысе индеш планет, нунын ойыртемышт да шуко моло нерген моткоч оҥайын каласкала. Жал, жап пеш писын эрта, да ойырлаш кӱлеш… Но мый авторын у сылнымут пашаже-шамычым эше ужына манын ӱшанен кодам. Тазалык гына лийже.
Маргарита ИВАНОВА
Авторын фотожо
